«Το κόκκινο πανί μου -το πιο κόκκινο- ήταν και είναι η ευκολία…»
Οδυσσέας Ελύτης
Το τοπίο του πολιτισμού στη χώρα μας ποτέ δεν χαρακτηρίστηκε εύκολο ως προς τη συνέχεια των έργων που επιτελούνται . Ελάχιστες φορές δόθηκε προτεραιότητα στον πολιτισμό και την αξιακή του δυναμική με τη διαμόρφωση μιας αναπτυξιακής στρατηγικής που θέτει σε εφαρμογή, με βάση επιστημονικές αρχές, μια πολιτισμική πολιτική με παιδαγωγική συνιστώσα, σε επίπεδο εθνικό, ευρωπαϊκό, τοπικό. Σπάνια λοιπόν στην Ελλάδα, δυστυχώς, οι πολιτιστικοί οργανισμοί εκλαμβάνονται ως μοχλοί ανάπτυξης και επενδυτικοί πυλώνες υπεραξίας για τον τόπο.
Το παράδοξο επίσης στο ελληνικό τοπίο που αφορά στον πολιτισμό, είναι η ευκολία με την οποία αρκετοί χρήζονται εμπειρογνώμονες του πολιτισμού κα διεισδύουν σε κομβικές θέσεις οργανισμών, χωρίς επί της ουσίας να αποδίδουν έργο με σχεδιασμό, συνέπεια κα ευθύνη. Σε τοπικό επίπεδο τα πράγματα χαρακτηρίζονται ακόμη περισσότερο τραγικά, γιατί οι όποιες σημαντικές πρωτοβουλίες επιχειρούνται,, ενώ συνήθως στηρίζονται στο αστείρευτο μεράκι εθελοντών που αφήνει όμως ικανό μακροπρόθεσμο πολιτισμικό αποτύπωμα, συχνά πλήττονται στην πορεία του χρόνου από ανυπαρξία πλαισίου στήριξης , από μικροπολιτικές και αδυναμία διαχείρισης.
Χαρακτηριστική μελέτη περίπτωσης, το Μουσείο Σχολικής Ζωής Χανίων, το πρώτο Μουσείο Εκπαίδευσης στην Ελλάδα που οργανώθηκε από διακεκριμένους επιστήμονες μουσειολόγους. Το πρώτο επίσης που άνοιξε τον δρόμο για μια συστηματοποιημένη και δημιουργική αξιοποίηση των εθελοντικών τοπικών δυνάμεων για την προβολή του οράματος και της αποστολής του, μέσω της σύστασης του Συλλόγου Φίλων του πριν ακόμη ανοίξει τις πύλες του στο κοινό.
Αποστολή του η διαμόρφωση στάσεων δια βίου μάθησης σε διάφορες ομάδες κοινού με την παιδαγωγική αξιοποίηση της εκπαιδευτικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας ως βασικό στοιχείο της επικοινωνιακής του πολιτικής. Το Μουσείο εγκαινιάστηκε από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων τον Μάιο του 2006 και από τότε έως σήμερα λειτουργεί με προσωρινά διοικητικά σχήματα χωρίς να έχει αποκατασταθεί η νομική του μορφή.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να σταχυολογήσεις ορόσημα από το έργο ενός οργανισμού που τόσα χρόνια έχει διανύσει μια πολύ παραγωγική ηρωική διαδρομή ως προς την επικοινωνία του με διάφορες ομάδες κοινού, αλλά πολύ επίπονη ως προς τη διαχειριστική του αποκατάσταση. Το κείμενο φέρει την ευθύνη της γράφουσας και θα είναι πράγματι ευχής έργο να αποτελέσει έναυσμα για αποτελεσματική παρέμβαση από την πλευρά των τοπικών αρχών. Δεν επιδιώκει να λειτουργήσει ως ύμνος για το έργο του Συλλόγου Φίλων, αν και απευθύνει παράλληλα ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους και όλες, ανεξάρτητα αν είναι μέλη του ή όχι, που έχουν συμβάλει όλα αυτά τα χρόνια στο να παραμένει ζωντανό το Μουσείο.
Ο Σύλλογος Φίλων δεν επιχείρησε ποτέ να υποκαταστήσει τη διαχειριστική αρχή του Μουσείου, αλλά μόνο να την υποστηρίζει ενεργά και να ευαισθητοποιεί διαρκώς πολίτες για το όραμα του. Σε πολλές περιπτώσεις όταν η διαχειριστική αρχή του Μουσείου εμφανίζεται συγκεχυμένη, αμήχανη, ανενεργή, αδρανής ανύπαρκτη, τα μέλη του ΔΣ αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες που αξιοποιούν και δημιουργούν γέφυρες ανάμεσα στην τυπική και την άτυπη εκπαίδευση.
Σε τοπικό επίπεδο ο Σύλλογος Φίλων μερίμνησε από την αρχή της λειτουργίας του Μουσείου για τη βιωμένη ιστορία της ιστορίας εκπαίδευσης. Έτσι αξιοποίησε καινοτόμο πρόγραμμα εκπαίδευσης εθελοντών συνεντευκτών προφορικής ιστορίας που υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στα Χανιά σε συνεργασία με το ΑΠΘ και την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων το 2009 προκειμένου να εντάξει οργανικά στη συλλογή του μουσείου τράπεζα προφορικών μαρτυριών και να δώσει τη δυνατότητα στους κατοίκους του τόπου να συμμετάσχουν με τις αφηγήσεις τους στην τεκμηρίωση των συλλογών του Μουσείου. Επίσης σε τοπικό επίπεδο έδωσε έμφαση στην παιδαγωγική αξιοποίηση των εκθεμάτων του Μουσείου, συγκροτώντας παιδαγωγική ομάδα η οποία σχεδιάζει και εμψυχώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για διάφορες ηλικιακές ομάδες συνεχώς.
Σε εθνικό επίπεδο προκειμένου να προβάλλεται το έργο και η αποστολή του Μουσείου Σχολικής Ζωής τα μέλη του Συλλόγου Φίλων σχεδιάζουν και καθιερώνουν με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Βιβλίου και της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων κάθε χρόνο, με έμπνευση από το προσδιορισμένο θέμα, πρωτότυπα βιωματικά εργαστήρια. Τα εργαστήρια είναι πάντα ανοικτά με ελεύθερη συμμετοχή και εμψυχώνονται με πρωτότυπες ερμηνευτικές τεχνικές, ενώ αναπτύσσουν γόνιμες συνέργειες ανάμεσα σε πολιτιστικούς οργανισμούς του νησιού. Επιπλέον αξιοποιώντας την επαγγελματική τους ιδιότητα οι Φίλοι, δηλώνουν συμμετοχή σε προσκλήσεις του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής και του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, επιστημονικών οργανισμών του Υπουργείου Παιδείας, προκειμένου να συνδέσουν τεκμήρια της συλλογής του Μουσείου Σχολικής με τα Προγράμματα Σπουδών. Στο πλαίσιο αυτό το Μουσείο αποκτά ένα επιστημονικό status που φέρνει αξιοσημείωτους καρπούς σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά συνέδρια με παιδαγωγικά , ιστορικά και πολιτισμικά θέματα .
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα μέλη του ΔΣ του Συλλόγου Φίλων, επιχειρούν με βάση προηγούμενη εμπειρία τους από ευρωπαϊκά προγράμματα στη σχολική εκπαίδευση, να υποβάλλουν προτάσεις στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων και να αναζητήσουν ομοειδείς μουσειακούς οργανισμούς στην Ευρώπη για να αντλήσουν καλές πρακτικές και να δικτυωθούν. Και κάθε χρόνο ο πήχης ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά με αποτέλεσμα πλέον να υπάρχει μια μεγάλη εμπειρία στη συγγραφή προτάσεων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, στην επίσκεψη και φιλοξενία εταίρων από πολλές χώρες της Ευρώπης στην διοργάνωση εργαστηρίων κατάρτισης σε ομάδες εκπαιδευόμενων από χώρες της Ευρώπης κυρίως σε θέματα ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, στην παραγωγή καινοτόμου εκπαιδευτικού υλικού, ψηφιακού αλλά και έντυπου.
Δυστυχώς αυτό που πλήττει τα παραπάνω καινοτόμα βήματα του Μουσείου, το οποίο έχει πάντα, έναν σταθερό ισχυρό πυρήνα εθελοντών με εξειδικευμένη επιστημονική γνώση στις πολιτισμικές και παιδαγωγικές σπουδές να το στηρίζει- λεπτομέρεια που δεν πρέπει να υποτιμάται -είναι η απουσία του από το οργανόγραμμα του ΟΤΑ.
Η απουσία νομικής μορφής και η απουσία πολιτικής βούλησης από την πλευρά της δημοτικής αρχής καθιστά το Μουσείο έναν ανύπαρκτο οργανισμό. Έναν οργανισμό φάντασμα που πλήττεται από σωρεία εμποδίων, τα οποία προκύπτουν ως αυτονόητη φυσική συνέπεια, από αυτή την άδικη για την μέχρι τώρα πορεία του, ανεπάρκεια: Το Μουσείο δεν μπορεί να προσλάβει εξειδικευμένο προσωπικό, να υποστηρίξει αποτελεσματικά τις επιστημονικές του λειτουργίες, να διεκδικήσει χορηγίες για να ενδυναμώσει την εξωστρέφεια του, δεν μπορεί να συμμετάσχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα ενίσχυσης υποδομών από τα ΕΣΠΑ, δεν μπορεί να επενδύσει σε στρατηγικούς στόχους, βάλλεται από υποκλοπές πνευματικών του αγαθών. Επιπλέον αδυνατεί να εδραιώσει το μέχρι τώρα έργο του εφόσον το καθεστώς του εμφανίζεται τόσο περιπλεγμένο, ώστε απωθεί πιθανούς επιστημονικούς συνεργάτες που διστάζουν να εμπλακούν σε ένα τέτοιο καθεστώς.
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής απειλείται άδικα από τις συνεχείς ματαιώσεις στο παρά πέντε καίριων έργων που το αφορούν και θα μπορούσαν να πολλαπλασιάσουν τα αναπτυξιακά οφέλη για το νησί, για τον τόπο, για την χώρα. Προτάσεις, ιδέες, θέληση επιστημονική γνώση, εμπειρία από τους ανθρώπους που το αγαπούν υπάρχουν. Είναι αποδεδειγμένο πλέον!!! Πολιτική βούληση για αναπτυξιακή επένδυση υπάρχει?
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://chaniatourism.com/el/see-do/museums/120-school-life-museum.html
https://greece.terrabook.com/el/chania/page/mouseio-sxolikis-zois/
https://www.archaiologia.gr/blog
