Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι GALEGA officinalis (Γαλέγα η φαρμακευτική) και ανήκει στην οικογένεια των Ψυχανθών. Η κοινή του ονομασία είναι ήμερο τριφύλλι, αλλά το συναντούμε και με τα ονόματα Γαλάγουσα και Αγριοπήγανος (Κέρκυρα).
Το βρίσκουμε σε χαντάκια, τάφρους και ρυάκια, στη μεσημβρινή Ευρώπη και την Δυτική Ασία. Στη χώρα μας το συναντούμε περισσότερο σε Ήπειρο, Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα.
Είναι φυτό πολύχρονο με όρθιο στέλεχος και το ύψος του φτάνει το ένα μέτρο. Τα φύλλα του είναι αντίθετα, σύνθετα, μυτερά, με φυλλάρια μακρουλά. Τα παράφυλλά του είναι βελονοειδή. Τα άνθη είναι πολύ όμορφα, ροζ, ιώδη ή λευκά, ενωμένα, σταχυόμορφα, μακρουλά και φυτρώνουν κάτω από μακρούς μασχαλιαίους μίσχους. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα και επικονιάζονται από τα έντομα. Η σποροθήκη είναι μακρουλή, λεπτή, καμπουρωτή και δίλοβη. Δίνει πολλά σπέρματα.
Δεν είναι ένα φυτό που έχουμε προσέξει. Τα φύλλα είναι βρώσιμα και χρησιμοποιούνται όπως το σπανάκι σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Αν καλλιεργηθεί συστηματικά μπορεί να δώσει καλή συγκομιδή ζωοτροφής. Στην Ευρώπη το θεωρούν καλύτερη ζωοτροφή από το τριφύλλι, γιατί δίνει μεγαλύτερες αποδόσεις και τα ζώα δίνουν καλύτερο και αφθονότερο κατά πολύ γάλα.
Ιστορικά στοιχεία
Το φυτό ονομάστηκε Γαλάγουσα γιατί όταν το τρώνε τα ζώα κατεβάζουν γάλα. Το 1873 ο Gillet αναφέρει προς την Γαλική ακαδημία ότι το βότανο αυξάνει την παραγωγή του γάλακτος κατά 35-50% στις αίγες και τις αγελάδες.
Είναι φυτό γνωστό από τον 16ο αιώνα. Την εποχή εκείνη θεωρούσαν την Γαλάγουσα σημαντική για την καταπολέμηση της πανούκλας, του πυρετού και κατά των λοιμωδών νοσημάτων.
Το χρησιμοποιούσαν ακόμη για να μειώνει το ζάχαρο στο αίμα και για να βοηθά την πέψη ως διουρητικό.
Συστατικά – χαρακτήρας
Είναι πικρό βότανο. Το φυτό και ιδιαίτερα οι σπόροι, περιέχουν αλκαλοειδή (γαλεγίνη) και ένα φλαβονοειδές γλυκοσίδιο (γαλουτεολίνη). Περιέχουν επίσης σαπωνίνη, τανίνη, ένα πικρό στοιχείο και γλουκοκινίνη.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει από Μάιο – Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο ή Σεπτέμβριο ανάλογα με την περιοχή. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη του φυτού. Κύρια όμως χρησιμοποιούνται οι ανθισμένες κορυφές του φυτού και οι σπόροι. Οι. μίσχοι και τα φύλλα συλλέγονται την εποχή της ανθοφορίας τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι σπόροι ωριμάζουν τον Αύγουστο και συλλέγονται το φθινόπωρο ή στο τέλος του χρόνου.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο είναι γαλακτογόνο, αντιδιαβητικό, διουρητικό και εφιδρωτικό.
Είναι ένα από τα πολλά βότανα που μειώνουν το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα. Αυτό το επιτυγχάνει μεγεθύνοντας τα νησίδια του Λάνγκερχανς στο πάγκρεας που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ινσουλίνης. Έτσι ενδείκνυται για τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη. Ωστόσο η χρήση του δεν πρέπει να αντικαταστήσει την θεραπεία ινσουλίνης και πρέπει να γίνεται κάτω από την επίβλεψη ειδικού. Είναι ισχυρό γαλακταγωγό και διεγείρει την παραγωγή και ροή του γάλακτος. Σε μερικές περιπτώσεις αυτή η αύξηση μπορεί να φτάσει μέχρι το 50%. Μπορεί επίσης να ενισχύσει την ανάπτυξη των μαστικών αδένων. Συνδυαζόμενο με άλλα βότανα όπως το μάραθο, το άνηθο, η τριγωνέλλα και το γαϊδουράγκαθο, αυξάνει την ροή του γάλακτος.
Παρασκευή και δοσολογία
Για την αύξηση του γάλακτος στις λεχώνες παρασκευάζεται ως έγχυμα. Χρησιμοποιούμε 10 με 20 γραμμάρια αποξηραμένου βοτάνου για ένα λίτρο βραστό νερό. Το σκεπάζουμε και το αφήνουμε 15 λεπτά. Το ρόφημα αυτό το πίνουμε δύο φορές την ημέρα. Η θεραπεία γίνεται για 8 ημέρες, διακόπτεται μία εβδομάδα και η θεραπεία επαναλαμβάνεται για 8 ημέρες ακόμη.
Υπό μορφή βάμματος η δοσολογία είναι 1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Προκαλεί δηλητηριάσεις στα ζώα! Περίεργο θα πει κανείς μια και είναι ζωοτροφή για τα ζώα που τα βοηθά να παράγουν περισσότερο γάλα. Αυτό όμως συμβαίνει αν το φάνε πριν ανθίσει. Αν το φάνε πριν ανθίσει, παράγουν περισσότερο, αλλά όταν το φυτό ανθίσει, εκκρίνει μία νευρική τοξίνη (γκαλεγίνη) από τη ρίζα προς όλο το φυτό που μπορεί να σκοτώσει τα ζώα! Ο κίνδυνος αυτός δεν υπάρχει για τους ανθρώπους μια και η τοξική ουσία εξουδετερώνεται κατά την παρασκευή του εγχύματος.
