Dr. Carol Dweck
Σύγχρονοι παιδαγωγοί ερευνητές ανησυχούν για τον αυξανόμενο αριθμό παιδιών που αισθάνονται αβοήθητα. Σήμερα, παιδιά μεγαλώνουν μόνα τους και στην πόλη μας.
Kι αν αναρωτηθούμε πώς γίνεται, ας υπολογίσουμε πόσες ώρες απουσιάζουν από το σπίτι οι σκληρά εργαζόμενοι γονείς. «Ας όψεται η κρίση» θα ισχυρισθούν μερικοί.
Κι όμως η τάση να εγκαταλείπουμε τα παιδιά είχε αρχίσει από την προηγούμενη δεκαετία. Εισαγόμενη πρακτική κι αυτή, όπως τόσες άλλες.
Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι σε πολλά παιδιά να φυτρώσει το επίκτητο αίσθημα της έλλειψης βοήθειας. Φράσεις που χαρακτηρίζουν αυτά τα παιδιά είναι τα ίδια τους τα λόγια «Αισθάνομαι αβοήθητος», «Αισθάνομαι ότι δεν έχω δυνατότητες», «Αισθάνομαι ότι δεν μπορώ να προκόψω».
Στο σημείωμα παρουσιάζω ευρήματα για τις συνέπειες που έχει αυτό το αίσθημα στη μάθηση και προτάσεις για να κατακτήσουν την ψυχολογία της επιτυχίας.
Δύο αντιλήψεις – νοοτροπίες
Δύο νοοτροπίες επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τη μάθηση των παιδιών και την επαγγελματική τους πορεία.
Η μία νοοτροπία είναι ότι οι δυνατότητές τους είναι παγιωμένες, άρα μη εξελίξιμες κι η άλλη νοοτροπία είναι της διαρκούς μάθησης και εξέλιξης.
Τα παιδιά που έχουν την πρώτη είναι υπερβολικά αγχωτικά για την απόδοση τους κι έχουν την τάση να αποφεύγουν τις προκλήσεις για μάθηση. Επίσης, δεν αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της προσπάθειας και συνήθως δεν εκμεταλλεύονται τις δυνατότητές τους.
Σε αντίθεση, τα παιδιά της δεύτερης νοοτροπίας ενδιαφέρονται για τη διαδικασία της μάθησης, κυνηγούν τις προκλήσεις και γνωρίζουν τη σπουδαιότητα της προσπάθειας. Είναι αυτά που υπερέχουν όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες, είναι αυτά στα οποία ανήκει ο 21ος αιώνας.
Τα κορίτσια πιο ευάλωτα
Η καθηγήτρια Carol Dweck σε μακρόχρονη έρευνα της (2009) διαπίστωσε ότι τα κορίτσια είναι πιο ευάλωτα στο επίκτητο αίσθημα της έλλειψης βοήθειας.
Τα ευρήματά της έδειχναν ότι ενώ οι εκπαιδευτικοί έτειναν να κατηγορούν τα αγόρια για έλλειψη ενδιαφέροντος, την αποτυχία των κοριτσιών την απέδιδαν σε έλλειψη ενδιαφέροντος. Αν δε, τα κορίτσια είχαν επιτυχίες, τότε όλοι έλεγαν ότι ήταν αποτέλεσμα σκληρής εργασίας. Τέλος, η Carol Dweck πιστεύει τα παιδιά που αισθάνονται “αβοήθητα” αποδίδουν την αποτυχία τους σε έλλειψη ικανότητας με αποτέλεσμα να χάνουν την αισιοδοξία και την αντοχή τους.
Κρίσιμες παρεμβάσεις
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην ανίχνευση παιδιών που έχουν την παθητική παγιωμένη νοοτροπία της μη εξέλιξης είναι καταλυτικός. Κι ο αντίλογος, «Τι θα πρωτοκάνουν οι εκπαιδευτικοί μας;».
Συμφωνώ, με τη διαφορά ότι δεν χρειάζεται να σπαταλήσουν χρόνο ή πόρους. Αρκεί να βοηθήσουν αυτά τα παιδιά να μετακινηθούν από τη μια νοοτροπία στην άλλη.
Εργαλεία τους τα κίνητρα, η θετική ανατροφοδότηση κι ο άμεσος έπαινος. Οι εκπαιδευτικοί όμως μένουν αβοήθητοι.
Αν δεν αλλάξει ριζικά το πρόγραμμα μαθημάτων, ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών, αν δεν εισαχθούν στο πρόγραμμα στρατηγικές μάθησης, λύσης προβλημάτων και ενίσχυσης της αντοχής των μαθητών, οι αβοήθητοι θα αυξάνουν.
Μεγάλα λόγια μικρών ανθρώπων
Οι παρακάτω δηλώσεις μικρών παιδιών δημοσιεύονται στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού “Psychology today”. Ολες είναι σχετικές με το πώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
• «Σκέφτομαι τις καλές στιγμές της ζωής μου».
• «Λέω στον εαυτό μου ότι τα πράγματα θα καλυτερέψουν, και ότι το πρόβλημα δεν θα συνεχιστεί».
• «Σκέπτομαι διαφορετικά και προσπαθώ να μην αγχώνομαι».
• «Σκέπτομαι τα αγαπημένα μου πράγματα και το αγαπημένο μου τραγούδι».
• «Παίζω με τα παιχνίδια μου, φωνάζω τις φίλες μου και λέμε ανέκδοτα».
• «Βοηθώ όποιον αισθάνεται αποτυχημένος».
• «Παίζω με τα αρκουδάκια μου».
• «Λέω σε όλους “Μην ανησυχείτε, όλα θα πάνε καλά”»
Αποκάλυψη στο Μουσείο Τυπογραφίας
Τα σχόλια των μαθητών Γυμνασίων και Λυκείων στην τελετή μοιράσματος υπολογιστών στο Μουσείο Τυπογραφίας ήταν συγκλονιστικά. Με λόγια απλά μερικοί, κομπιάζοντας, αποκάλυψαν την άμεση καταλυτική επίδραση που είχε στην στόχευση και στα ενδιαφέροντα τους η συμμετοχή τους στο διαγωνισμό της εφημερίδας μας Το έμμεσο υπονοούμενο όφελος που διέκρινα στα λόγια και στη γλώσσα σώματος αρκετών ήταν το πέρασμα τους από την παγιωμένη νοοτροπία σε αυτή της εξέλιξης.
Τα λόγια των εφήβων μας την περασμένη Παρασκευή επιβεβαίωσαν αυτά που έγραφα πριν από ένα χρόνο σχολιάζοντας το διαγωνισμό: «Κορυφαία οφέλη είχαν τα μοναχικά παιδιά που συμμετείχαν στο διαγωνισμό μας εξαιτίας και της πολυήμερης διάρκειάς του.
Οφέλη που κεφαλαιοποιηθήκαν, έγιναν επένδυση και μνήμες ανεξίτηλες. Επένδυση που είμαι σίγουρος ότι θα εξαργυρωθεί σε βάθος χρόνου».
Συμπερασματικά
Είναι σημαντικό τα παιδιά μας να γοητευτούν από μια ιδέα, ένα ενδιαφέρον, μια επιστήμη η επιτυχία θα έλθει αργότερα μετά από προσπάθειες κι αποτυχίες.
Γι’ αυτό, τους παρέχομε άδολη βοήθεια, συνεχή ενθάρρυνση, άμεση στοχευόμενη επιβράβευση για κάθε προσπάθεια, χωρίς να παραλείπουμε την εκπαίδευση τους στην αντοχή.
Είναι βέβαιο ότι έτσι θα υιοθετήσουν τη νοοτροπία της διαρκούς μάθησης και εξέλιξης.
Η καθηγήτρια Carol Dweck πιστεύει ότι αυτά τα παιδιά είναι ευτυχέστερα, υγιέστερα, απολαμβάνουν τη ζωή τους στο σχολείο, τα αθλήματα, τις φιλίες τους και τις οικογενειακές τους σχέσεις.
Η ψυχολογία της επιτυχίας θα τους ακολουθεί σ’ όλη τους τη ζωή.
