Κάποιες από τις τόσο πολλές και τόσο καλές εργασίες, διανθισμένες με κάποιες απ? τις ζωγραφιές τους, για την 28η Οκτωβρίου 1940, που μου έστειλαν τα παιδιά της Στ? τάξης του Δημοτικού Σχολείου Κολυμπαρίου με ταχυδρόμο τον και καλό μου φίλο διευθυντή τους, πρώην πρόεδρο του Συλλόγου Δασκάλων και Νηπιαγωγών του Νομού μας, Δημήτρη Χαμηλάκη, φιλοξενούνται στον σημερινό Παιδότοπο. Συγχαρητήρια και στα παιδιά και στους δασκάλους των, την Μαρία Βουτσά και την Βασιλική Σκουρού, για την ιδέα που είχαν και υλοποίησαν, να καταγράψουν μαρτυρίες, παίρνοντας συνεντεύξεις, από τους παππούδες και τις γιαγιάδες που βίωσαν τα γεγονότα του ?40 και της Γερμανικής Κατοχής στο πλαίσιο του εορτασμού της επετείου της 28ης Οκτωβρίου.
Συγχαρητήρια και για τις άλλες, όλες επιμελημένες, εργασίες των. Μ? όποιον δάσκαλο καθίσεις τέτοια γράμματα θα μάθεις…
Σημείωση: Κρατώ στον φάκελό μου τις μαρτυρίες που δεν βρήκαν θέση στον σημερινό Παιδότοπο ελπίζοντας ότι κάποτε θα βγουν κι αυτές στο λιακωτό της δημοσιότητας…
Β.Θ.Κ.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗ
Πώς ζούσαν οι άνθρωποι την εποχή του πολέμου;
Την εποχή του πολέμου τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Οι άνθρωποι υπέφεραν από φτώχεια, πείνα και από τα βασανιστήρια που τους έκαναν οι εχθροί.
Πού κρυβόσασταν για να γλιτώσετε από τους βομβαρδισμούς;
Για να γλιτώσουμε από τους βομβαρδισμούς είχαμε φτιάξει τότε στο χωριό μας ένα καταφύγιο.
Είχαμε σκάψει ένα χωράφι τρία μέτρα κάτω από τη γη και είχαμε φτιάξει πολλά δωμάτια από χώμα.
Εκεί κρυβόμασταν όταν θέλαμε να γλιτώσουμε από τους βομβαρδισμούς.
Ποιο ήταν το πιο άσχημο βασανιστήριο που έζησες ή άκουσες εκείνη την εποχή;
Οι Γερμανοί είχαν πιάσει έναν γείτονά μου και αφού τον ξυλοκόπησαν βαριά τον έβαλαν και άνοιξε ένα μεγάλο λάκκο.
Υστερα, τον έσπρωξαν μέσα και του έριξαν χώμα από πάνω του, μόνο το κεφάλι άφησαν απ? έξω.
Τον άφησαν εκεί θαμμένο χωρίς νερό και φαγητό και μετά από λίγες μέρες τον σκότωσαν.
Ποιες ήταν οι πιο δύσκολες στιγμές του πολέμου;
Οι δύσκολες στιγμές του πολέμου ήταν πολλές.
Κυρίως όταν δεν είχαμε ρούχα να φορέσουμε και πολεμούσαμε στα χιόνια, όταν δεν είχαμε φαγητό και τρώγαμε ωμά χόρτα και ρίζες από φυτά και όταν σκοτωνόταν κάποιος δικός μας άνθρωπος.
Τότε νιώθαμε μεγάλο πόνο.
Καμπουράκη Αικατερίνη ΣΤ1
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΠΑΝΟΥΔΑΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Ζήσατε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής;
Ναι, έζησα και θυμάμαι τον Γερμανικό Πόλεμο.
Τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση κατά τη διάρκεια του πολέμου;
Το θράσος που είχαν κι έμπαιναν στα σπίτια μας για έρευνα ανταρτών και όπλων.
Εσείς σε ποιο χωριό μένατε;
Στην Κρύα Βρύση.
Μήπως μερικά χωριά τα υποπτεύονταν περισσότερο;
Ναι, γιατί οι χωριανοί μας προμήθευαν με τρόφιμα και ρούχα τους αντάρτες που έκαναν αντίσταση.
Υπήρχε άνεση και επάρκεια τροφίμων σε όλες τις οικογένειες του χωριού;
Οχι, παρόλα αυτά η δική μου οικογένεια είχε αρκετά τρόφιμα γιατί ο πατέρας μου είχε μεγάλη περιουσία και ήταν πολύ εργατικός και τον βοηθούσαμε κι εμείς, δίναμε ακόμη και στους συγχωριανούς.
Πόσο χρόνων ήσασταν όταν άρχισε ο πόλεμος;
Ημουν δέκα πέντε ετών.
Κάνατε κάτι για να φύγουν από το χωριό σας;
Εμείς οι γυναίκες και τα παιδιά δεν αντιστεκόμασταν γι? αυτό και δε μας πείραζαν. Οι άνδρες κάνανε αντίσταση και δολιοφθορές, γι? αυτό όταν τους συνελάμβαναν. τους εκτελούσαν.
Εγκαταλείψατε ποτέ το χωριό σας;
Ποτέ δεν έφυγα και τους αντιμετώπιζα κιόλας.
Υπήρχε στο χωριό σας κανένας αντάρτης;
Ναι, ήταν ένα παιδί αλλά εμείς δεν το μαρτυρήσαμε κι έτσι δεν το βρήκαν.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, έριξαν καμία βόμβα στο χωριό σας;
Ναι, έπεσε μια αλλά ευτυχώς δεν έκανε μεγάλη ζημιά και δεν είχαμε θύματα.
Γομπάκης Σωτήρης ΣΤ1
Συνέντευξη με έναν μικρό ήρωα του 1940
Πώς ονομάζεστε;
Ονομάζομαι Σαράντος Παπαδάκης
Πόσο χρονών ήσασταν το 1940;
Ημουν 15 χρονών. Εμπαινα στην εφηβεία και όμως δεν μπόρεσα να ζήσω ευχάριστα αυτά τα τόσο ωραία χρόνια.
Πού κατοικούσατε και πού πηγαίνατε σχολείο;
Κατοικούσα στον Αγ. Αντώνιο και πήγαινα σχολείο στην Γ? Γυμνασίου στα Χανιά.
Πώς μάθατε ότι κηρύχθηκε ο πόλεμος;
Ενα πρωί καθώς κάναμε μάθημα, ο διευθυντής φανερά ανήσυχος και φοβισμένος μας είπε ότι κυρήχθηκε πόλεμος και ότι πρέπει να πάμε στα σπίτια μας. Ηταν τότε που ο Ιωάννης Μεταξάς είπε το ´ΟΧΙ´ στους Ιταλούς.
Οταν φτάσατε σπίτι ποια ήταν τα πρώτα λόγια που ακούσατε;
Θυμάμαι την μητέρα μου να λέει ότι ο μεγαλύτερος αδελφός μου θα πάει να πολεμήσει στην Αλβανία.
Πόσο καιρό κράτησε ο πόλεμος στην Αλβανία;
Κράτησε μόνο λίγους μήνες. Μετά ο ελληνικός στρατός με περίσσιο θάρρος και δύναμη κατόρθωσε να κατακτήσει ξανά 3 περιοχές. Αυτό που θυμάμαι έντονα είναι είναι πως κατά της διάρκεια της απελευθέρωσης της Κορυτσάς ο αδελφός μου είχε χτυπήσει άσχημα στο πόδι του.
Φοβόσασταν τους Ιταλούς;
Φυσικά!! Αυτό που αισθανόμασταν ήταν μόνο φόβος. Είχε πάει πολύς καιρός μέχρι να αισθανθούμε κάτι διαφορετικό. Βομβάρδιζαν τα πάντα στο πέρασμα τους.
Πώς μάθατε για την εισβολή των Γερμανών στην περιοχή;
Μετά από τους Ιταλούς ήρθαν οι Γερμανοί όπως γνωρίζουμε από την ιστορία των γεγονότων. Ομως είναι τελείως διαφορετικό το να διαβάζεις την ιστορία από τα βιβλία και τελείως διαφορετικό το να τη ζεις. Λοιπόν αντιληφθήκαμε την εισβολή των Γερμανών ένα πρωί. Καθώς λοιπόν κοιμόμουν ένας δυνατός θόρυβος με ξύπνησε. Ηταν χιλιάδες αεροπλάνα στον ουρανό από τα οποία έπεφταν αλεξιπτωτιστές. Ολοι φοβήθηκαν. Οι κάτοικοι του χωριού για να σωθούν κρύφτηκαν σε σπηλιές. Πολύ γρήγορα άρχισαν και οι μάχες ανάμεσα στους Γερμανούς και στους Κρητικούς.
Ποιοι ήρθαν να προσφέρουν βοήθεια σε αυτή την δύσκολη στιγμή;
Ηρθαν Αυστραλοί, Αυστριακοί, Αγγλοι και Νεοζηλανδοί όπου βοήθησαν στις μάχες που κράτησαν για 20 μέρες περίπου.
Μέτα όμως μας υπόταξαν.
Τι συνθήκες επικρατούσαν από την υπόταξη στους Γερμανούς;
Οι συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες και σίγουρα θα μείνουν ανεξίτηλες στο μυαλό! Κάθε πρωί έρχονταν οι Γερμανοί στρατιώτες, μας έπαιρναν και μας πήγαιναν στον Πλατανιά και ξεθάβαμε πεθαμένους Γερμανούς. Μύριζε απαίσια. Αυτό γινόταν χωρίς φαγητό και νερό παρά μόνο με λίγο ψωμί το οποίο όμως το ανταλλάζαμε με λίγα αυγά.
Πώς τελείωσε όλη αυτή η άσχημη περίοδος;
Ηρθε βοήθεια από την Βρετανία, όπου με τα αεροπλάνα τους κατόρθωσαν να διώξουν τους Ναζί. Υπήρχε μεγάλο μίσος για τους Γερμανούς. Ομως δεν ήταν όλοι το ίδιο. Υπήρχαν και κάποιοι από αυτούς που ήταν καλοί και δεν ήθελαν τον πόλεμο. Θυμάμαι κάποια που την είχαμε φιλοξενήσει στο σπίτι και της είχαμε διηγηθεί τα πάντα για τη δύσκολη κατάσταση. Ομως και αυτή πονούσε πολύ και το καταλάβαμε όταν την πήγα εγώ ο ίδιος στη Βλαχερωνίτισσα στο νεκροταφείο για να κλάψει πάνω από τον τάφο του πατέρα της. Δεν θα ήθελα να ξανάρθει αυτή η πικρή περίοδος για την Ελλάδα γιατί πραγματικά όλοι υποφέραμε.
Iωάννα Ζυμβραγάκη, Στ2
