Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Η πλατεία Δικαστηρίων μέσα στον χρόνο

«Στις 13 Μαΐου 1900 με την αποπεράτωση του ορόφου, μεταφέρονται από τη Χαλέπα στο Μέγαρο οι ανώτερες διευθύνσεις, τα “Υπουργεία της Κρήτης”. Έτσι πλέον “… όλαι αι δικαστικαί και διοικητικαί Αρχαί θα ευρίσκωνται συγκεντρωμέναι εις στο μέγα και πολυτελές τούτο μέγαρο…”». Με αυτά τα λόγια περιγράφεται στον Τύπο της εποχής, όπως αναφέρει στο βιβλίο της “Τα Χανιά έξω από τα Τείχη” η αρχιτέκτων Αιμιλία Κλάδου Μπλέτσα, η έναρξη λειτουργίας του νέου διοικητικού κέντρου της Κρητικής Πολιτείας στην αυγή του προηγούμενου αιώνα.
Mε τη μεταφορά των Διοικητικών Υπηρεσιών αλλά και τη λειτουργία των Δικαστηρίων και του Εφετείου Κρήτης στο νεόδμητο κτήριο, τα Χανιά αλλά και ολόκληρη τότε η Κρήτη αποκτούσαν ένα νέο κέντρο, ενώ παράλληλα άρχιζε -κατά μία έννοια- η ζωή της πλατείας Ελευθερίας ή Δικαστηρίων όπως είναι γνωστότερη σήμερα.
Η διαχρονική σημασία του συγκεκριμένου κτηρίου μπορεί να γίνει αντιληπτή και από τις διαδοχικές ονομασίες που του δόθηκαν: Δικαστικό ή Διοικητικό Μέγαρο, Διευθυντήριο Μέγαρο ή Μέγαρο Δικαστηρίων.
Η περιπέτεια της κατασκευής του χρονολογείται, ωστόσο, από τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κατοχής όπου σύμφωνα με το σχέδιο προορίζονταν να αξιοποιηθεί ως τούρκικο στρατιωτικό νοσοκομείο.
«Το 1893 αναλαμβάνει την επίβλεψη του έργου ο Μιχάλης Σαββάκης. Η ανέγερση του κτιρίου έγινε “…με αγγαρείες των Νιζάμηδων που πάσα-πάσα, όπως γίνεται με το ξεφόρτωμα των καρπουζιών σήμερα, κουβάλησαν από τα νταμάρια του Άη Γιάννη και της δεξαμενής τις πέτρες και τα αγκωνάρια…”», αναφέρει η Αιμιλία Μπλέτσα και προσθέτει: «Το κτήριο απαρτίζεται από πτέρυγες οι οποίες σε σύνθεση ελεύθερου ορθογωνίου δημιουργούν εσωτερικό χαρακτηριστικό αίθριο και συγχρόνως ελεύθερες διελεύσεις προς αυτό από την πρόσοψη του κτιρίου. Το αίθριο φυτεμένο με πεύκα, διαμορφώνεται σε δυο επίπεδα, ένα χαμηλό και δύο υπερυψωμένα δεξιά και αριστερά από την κεντρική είσοδο των Δικαστηρίων. Με την ίδρυση του ελεύθερου Κρητικού Κράτους, στη μεσημβρινή και ανατολική πτέρυγα εγκαταστήνονται τα Δικαστήρια και το Εφετείο Κρήτης. Συγχρόνως συντάσσεται από τον Μιχάλη Σαββάκη η μελέτη αποπεράτωσης του Μεγάρου, προϋπολογισμού δαπάνης 136.463 δρχ (…). Το “Διευθυντήριον Μέγαρον” επισκέπτεται ο πρίγκιπας Γεώργιος την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου του 1902 μετά τη θεία λειτουργία. Μετά την εγκατάσταση των Αρχών επενδύονται με μάρμαρα οι σκάλες του Δικαστικού Μεγάρου και συντάσσονται μελέτες για την εκτέλεση έργων που το συμπληρώνουν. Από τον Μιχάλη Σαββάκη συντάσσεται η μελέτη κατασκευής δύο δεξαμενών μπροστά και πίσω από το Μέγαρο προϋπολογισμού 12.437,93 δρχ, από τον Εμμ. Κελαϊδή η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με την κατασκευή πεζοδρομίων γύρω από το μέγαρο με πλάκες Χαλέπας προϋπολογισμού 8.250,50 δρχ. και από τον Νικ. Παπακωνσταντόπουλο αρχειοφυλακείο πίσω από το Μέγαρο προϋπολογισμού 10.700 δρχ».
Η δημιουργία του κτηρίου -για την ανέγερση του οποίου δούλεψαν κυρίως Αποκορωνιώτες και Γαβαλοχωριανοί λιθοξόοι- και ο νευραλγικός διοικητικός ρόλος του θα καθορίσει τα επόμενα χρόνια έως και σήμερα τη μοίρα της ευρύτερης περιοχής.
Χαρακτηριστικό είναι ότι λίγο μετά την κατασκευή του και συγκεκριμένα το 1902 αρχίζει η διαμόρφωση των γύρω δρόμων. Η σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου ή Δικαστηρίων – Χαλέπας δεντροφυτεύεται με διπλή σειρά δέντρων “πολυτελείας” σε όλο το μήκος της.
«Το Μέγαρο αυτό είναι το δεύτερο δημόσιο κτήριο μετά τον Ιταλικό Στρατώνα που κτίστηκε έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης και με τη μορφολογία του επηρέασε πολύ τη διάρθρωση του πρώτου σχεδίου της νέας πόλης και τη χάραξη μερικών από τους βασικούς οδικούς άξονες, καθώς και τη δημιουργία της πλατείας Δικαστηρίων», επισημαίνει η κα Μπλέτσα στο βιβλίο της και διευκρινίζει: «Αμέσως μετά την αποπεράτωση και την έναρξη της λειτουργίας του, κάθετα προς αυτό, ανοίχτηκε η σημερινή οδός Ηρώων Πολυτεχνείου (Μπόλαρη), τότε οδός Δημοσίων Γραφείων, για να συνδέσει το κτήριο με το παλάτι στη Χαλέπα. Επίσης, καθόρισε τους άξονες των σημερινών οδών Σφακιανάκη, Αλ. Παπαναστασίου, Γιαμπουδάκη, παράλληλα προς αυτό και για τη σύνδεσή του προς τον Ιταλικό Στρατώνα και τον Κήπο. Τέλος, η σύνδεσή του με την παλιά πόλη καθόρισε τον άξονα της σημερινής οδού Δημοκρατίας».
Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι η σημερινή μορφή του κτηρίου δόθηκε μετά από μια καταστροφική πυρκαγιά που ξέσπασε το 1936 με συνέπεια να χρειαστεί μια ριζική ανακαίνιση στο πλαίσιο της οποίας έγινε και η προσθήκη του τρίτου ορόφου. Η δε πλατεία διαμορφώθηκε σταδιακά, ωστόσο, δυστυχώς, από τα όμορφα νεοκλασικά κτήρια του 20ου αιώνα μόνο το σπίτι του βουλευτή Κωνσταντίνου Φούμη διατηρείται έως τις μέρες μας.
Ορόσημο για τον χαρακτήρα της πλατείας αποτέλεσε επίσης η τοποθέτηση του αγάλματος του Ελευθερίου Βενιζέλου που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Βάσος Γεωργιάδης από τη Νεάπολη Λασιθίου. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος έγιναν στις 23 Αυγούστου του 1964.
Το γεγονός ότι στο κτήριο των Δικαστηρίων στεγάστηκαν παράλληλα οι Διοικητικές Αρχές της πόλης έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο ως προς την ιστορία της πλατείας η οποία συχνά αποτελεί την κατάληξη για πορείες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις.
Ενα από τα μαζικότερα συλλαλητήρια που “έζησε” η πλατεία ήταν κι εκείνο του 1990 με χιλιάδες διαδηλωτές να απαιτούν την απομάκρυνση των ξένων βάσεων από τα Χανιά, η Αστυνομία να απαντά με χημικά, και η πλατεία να μετατρέπεται σε πεδίο μάχης…
Τα τελευταία χρόνια η πλατεία αποτέλεσε πόλο έλξης για νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες μετατρέποντας την περιοχή σε αγαπημένο προορισμό και στέκι για πολλούς Χανιώτες.
Παράλληλα, ωστόσο, δεν λείπουν οι διαμαρτυρίες πολιτών και περίοικων για τον σταδιακό αφανισμό του λιγοστού πράσινου που έχει απομείνει στην πλατεία, αλλά και για κάποιες αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις που έχουν αλλοιώσει τον ιστορικό της χαρακτήρα.   

Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το αρχείο των “Χανιώτικων Νέων”, της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Χανίων και του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης. Θα πρέπει επίσης να επισημάνουμε την καθοριστική βοήθεια των προϊσταμένων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Βιβής Χουδαλάκη και του Ιστορικού Αρχείου Κώστα Φουρναράκη για την πραγματοποίηση του αφιερώματος.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα