Το « Ίδρυμα Κωστή Παλαμά», τους τελευταίους μήνες (Αθήνα, Δεκέμβριος 2016), μας έχει χαρίσει μια νέα έκδοση των «Σατιρικών Γυμνασμάτων» του εθνικού μας ποιητή. Τη σχολιασμένη αυτή έκδοση υπογράφει ο κ. Μιχάλης Μερακλής.
Πρώτ’ απ’ όλα, να γραφεί ότι τα «Σατιρικά Γυμνάσματα» επανεκδόθηκαν στις μέρες μας με βάση τη δεύτερή τους έκδοση του 1925, η οποία είχε πραγματοποιηθεί με την επιμέλεια του ίδιου του Κωστή Παλαμά. Επιπλέον, να σημειωθεί και ότι ο παρών τόμος εκδίδεται με την ευγενική χορηγία του επίτιμου μέλους της Δ.Ε. του «Ιδρύματος Κωστή Παλαμά», κ. Χρήστου Ζιώγα.
Σημαντικά και διόλου ευκαταφρόνητα, λοιπόν, όπως αναθυμούμαστε από τα φοιτητικά μας χρόνια όταν ο αείμνηστος Στυλ. Αλεξίου στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ήταν εκείνος εκ των διδασκόντων μας που μας είχε φέρει κοντά στην Παλαμική ποίηση και τη «σαγήνη» της, είναι τα μηνύματα που ήθελε να μεταδώσει στον αναγνώστη του με τα 44 του «Σατιρικά Γυμνάσματα» ο Κωστής Παλαμάς και πολλά, επίσης, όσα και αρκετοί όσοι ήθελε να «μαστιγώσει» με τους στίχους του. Και του το έχει από χρόνια αναγνωρίσει η Κριτική (Βάρναλης, Δημαράς, Χουρμούζιος κ.α.)…
Έτσι, ο ιδιαίτερος, αλλού π.χ. αιχμηρός, κάπου αλληγορικός κι άλλες φορές θυμωμένος, τρόπος έκφρασης του σατιρικού ποιητή, η επιλογή συγκεκριμένων λέξεων – «συμβόλων» και τα συναισθήματα και οι ιδέες του Παλαμά που κρύβονται πίσω απ’ αυτές, το εμφανές και το κρυφό νόημα μεμονωμένων στίχων και ολόκληρου ενός εκάστου των «Σ.Γ.», η τυχόν σχέση τινών εκ των «Γυμνασμάτων» με κάποια από τα υπόλοιπα έργα του ποιητή, ο τρόπος που αντιμετώπισε στην προ δεκαετίας περίπου (2005) δική του σχολιασμένη έκδοση των «Σατιρικών Γυμνασμάτων» ο Ξ. Α. Κοκόλης τον Παλαμά και τη σάτιρά του, αλλά και πώς «ανέγνωσε και ερμήνευσε» ο ίδιος τα «Σατιρικά Γυμνάσματα» ξεχωρίζουν από τα θέματα των, ομολογουμένως, πολύ εύστοχων σχολίων του Μ. Μερακλή. Η προσπάθειά του να «μυήσει» το σημερινό αναγνώστη του στον τρόπο που ο Κωστής Παλαμάς σατίριζε άλλοτε πρόσωπα, ήθη, ιδέες, στάσεις και συμπεριφορές της εποχής του (αρχές του 20ου αι.), που, κατά τη γνώμη μας και του ποιητή είμαστε πεπεισμένοι, παίζουν σημαντικότατο ρόλο στις κοινωνικοπολιτικές μεταβολές στην Ελλάδα των χρόνων του, η με άλλα λόγια σύγχρονή μας θεώρηση των «Σατιρικών Γυμνασμάτων» είναι, αναμφίβολα, επιτυχής και αξιέπαινη.
Και τούτο, διότι, εάν έχουμε στο νου μας ότι, όπως διαβάζουμε στον «Πρόλογο» της, το «Ίδρυμα Κωστή Παλαμά» προχώρησε στην παρούσα έκδοση των διαχρονικά θαλερών και πάντοτε επίκαιρων «Σατιρικών Γυμνασμάτων» «γιατί είχε την επιθυμία να φέρει το ανεκτίμητο αυτό ποιητικό ντοκουμέντο σε επικοινωνία μ’ ένα κατά το δυνατό ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, ώστε να μην αφορά ειδικά μόνο φιλολόγους» (σελ. 18), στο πέρας της ανάγνωσης του ανά χείρας τομιδίου διαπιστώνουμε ασμένως ότι ο στόχος του «Ιδρύματος» επετεύχθη, χάρη στον Μ. Μερακλή, στο ακέραιο. Τα σχόλια του κ. Μερακλή είναι γραμμένα με απλό, προσιτό και κατανοητό σε όλους τρόπο και δεν κουράζουν καθόλου με δυσνόητους όρους στείρας κριτικής τον οιονδήποτε φιλομαθή, αλλά τον ωθούν να αναζητήσει και αυτός τι συναισθήματα τού προξενεί η ποίηση του Παλαμά και τι γνώσεις δύναται να του χαρίσει η προσεχτική ανάγνωσή της.
Να κλείσουμε, όμως, σημειώνοντας και ότι η ανά χείρας έκδοση των «Σ.Γ.» εμπλουτίζεται με φωτογραφίες και σκίτσα των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, τα οποία και αυτά «βοηθούν» τρόπον τινά τους αναγνώστες να γνωρίσουν τους «πρωταγωνιστές» και την κοινωνία των χρόνων της Παλαμικής σάτιρας.
