Το “στοίχημα” του Ερντογάν και οι πολιτικές επιπτώσεις

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανακοίνωσε την απόφασή του, να επισπεύσει τις εκλογές στις 24 Ιουνίου, ενάμιση σχεδόν χρόνο πριν από την προγραμματισμένη διεξαγωγή τους.
Oι εκλογές θα είναι διπλές, για πρόεδρο και για το κοινοβούλιο, ενώ τίθεται σε ισχύ νέος εκλογικός νόμος, που για πρώτη φορά επιτρέπει κομματικές συμμαχίες. Στις εκλογές συμμετέχουν δέκα κομματικοί σχηματισμοί και για την προεδρία έξι υποψήφιοι. Οι εκλογές αυτές είναι κομβικής σημασίας τόσο για την ίδια την Τουρκία αλλά και για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή.
Η απόφαση του Τούρκου προέδρου να διεξαγάγει τις εκλογές νωρίτερα από το αναμενόμενο δεν ήταν τυχαία. Σύμφωνα με τον ίδιο, η απόφαση του αυτή οφείλεται στις «εξελίξεις ιστορικής σημασίας στην περιοχή καθώς και στις διασυνοριακές επιχειρήσεις της χώρας στη Συρία». Ωστόσο, αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν επιχειρεί να προλάβει τα χειρότερα, καθώς η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα της οικονομικής κρίσης, με την τουρκική λύρα να έχει υποτιμηθεί σχεδόν 30% από την αρχή του έτους και τον πληθωρισμό να «καλπάζει» στο 13%, προκαλώντας ασφυξία στην οικονομία της χώρας. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό πως μετά από αυτές τις εκλογές θα εφαρμοστεί το αποτέλεσμα του περσινού δημοψηφίσματος, για την αλλαγή του πολιτικού συστήματος από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό. Ο νέος πρόεδρος θα έχει σημαντικά ενισχυμένες αρμοδιότητες στη λειτουργία του πολιτεύματος, καθώς θα γίνει επικεφαλής της  εκτελεστικής εξουσίας, με δυνατότητα να διορίζει τον αντιπρόεδρο και ανώτατους δικαστικούς, να διαλύει την κυβέρνηση και να κηρύσσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης.  Ποιοι είναι όμως οι κύριοι πρωταγωνιστές αυτής της διπλής εκλογικής μονομαχίας;
Για το κοινοβούλιο θα διασταυρώσουν τα «ξίφη» τους δύο κομματικές συμμαχίες. Από τη μία πλευρά η «Λαϊκή Συμμαχία» των κομμάτων της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν και το ακροδεξιό Εθνικιστικό Κίνημα (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Η συμμαχία επικυρώθηκε αμέσως μετά την προκήρυξη εκλογών από τον Ερντογάν, καθώς το Εθνικιστικό Κίνημα προβλεπόταν να έπεφτε κάτω από το 10% που αποτελεί το «κατώφλι» για να μπει ένα κόμμα στην τουρκική Βουλή. Από την άλλη πλευρά η «Εθνική Συμμαχία» αποτελείται από τέσσερα κόμματα της αντιπολίτευσης, από όλο το φάσμα του πολιτικού τόξου, σε μια προσπάθεια δημιουργίας μετώπου κατά του Ερντογάν που ηγείται της χώρας από το 2003. Τον σχηματισμό αποτελούν το δεύτερο ισχυρότερο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), του Μουχαρέμ Ιντσέ, το Δημοκρατικό Κόμμα (DP), το Ισλαμικό Κόμμα Σααντ (SP), και το νεοσύστατο «Καλό» Κόμμα (Iyi) με αρχηγό την πρώην υπουργό εσωτερικών Μεράλ Αξενέρ.  Τέλος στις εκλογές συμμετέχει το αριστερό φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), το οποίο βρίσκεται υπό διωγμό καθώς πολλοί βουλευτές αλλά και οι δύο συναρχηγοί του κόμματος βρίσκονται στην φυλακή. Ο ένας εξ αυτών μάλιστα, ο Σελαχαντίν Τερμιντάς, έχει καταδικαστεί για τρομοκρατία και σύνδεση με τους Κούρδους του PKK.
Το πολιτικό θερμόμετρο παραμένει στα ύψη ιδιαίτερα όσο πλησιάζει η ημέρα των εκλογών. Η Τουρκία βρίσκεται ακόμη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, που οδήγησε σε μαζικές απολύσεις κρατικών λειτουργών που έφθασαν τις 160.000, με ίσο αριθμό να έχουν οδηγηθεί στις φυλακές. Ακόμη, η χώρα έχει τα πρωτεία παγκοσμίως σε συλλήψεις και φυλακίσεις δημοσιογράφων, καθώς μετά το πραξικόπημα κάθε αντίθεση στην κυβέρνηση θεωρείται ύποπτη. Έτσι, με την πλειοψηφία των ΜΜΕ να υποστηρίζουν την κυβέρνηση, η διεξαγωγή γόνιμης αντιπαράθεσης τόσο από τα κόμματα όσο και από τους υποψήφιους προέδρους είναι ανέφικτη. Αν και ο Ερντογάν υποσχέθηκε ότι η κανονικότητα θα επανέλθει μετά τις εκλογές, η ενωμένη αντιπολίτευση ανησυχεί για την μετατροπή της Τουρκίας σε μία χώρα με ένα απολυταρχικό προσωποκεντρικό καθεστώς, με τον υποψήφιο πρόεδρο Ιντσέ να δηλώνει ότι οι εκλογές «είναι ανάμεσα στους δημοκράτες και σε αυτούς που υποστηρίζουν ένα αυταρχικό καθεστώς».
Το φλέγον ζήτημα ωστόσο παραμένει η οικονομία. Η κάθοδος της τουρκικής λύρας σε συνδυασμό με τις πληθωριστικές πιέσεις βάζουν σε δύσκολη θέση τον Τούρκο πρόεδρο ο οποίος κατηγορεί τα «ξένα κέντρα της παγκοσμιοποίησης» για την κατάσταση. Δηλώνοντας πώς: «Κοιτάξτε την Ελλάδα, που ενώ βρίσκεται σε οικονομική κρίση, οι οίκοι αξιολογήσεις την αναβάθμισαν τέσσερις φορές. Πιστεύετε ότι μπορεί να σωθεί έτσι; Δείτε τι συμβαίνει στους δρόμους», διαβεβαιώνοντας πως η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί μετά την εκλογή του. Επίσης στο ζήτημα της ασφάλειας που απασχολεί ιδιαίτερα τα ανατολικά τις χώρας, όπου οι Τουρκία επιχειρεί στρατιωτικά στην βόρεια Συρία και το Ιράκ,  θα είναι κρίσιμο ζητούμενο για τις επερχόμενες εκλογές.
Ο Ερντογάν υπόσχεται περισσότερη δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, καλύτερη ποιότητα ζωής αλλά και μια πιο ισχυρή κυβέρνηση και ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική. Αν και είναι φαβορί για την πρώτη θέση, ωστόσο δεν είναι σίγουρο αν θα εξασφαλίσει ποσοστό άνω του 50% που χρειάζεται στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχει οδηγήσει σε περιορισμό πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών έχει προβληματίσει την δημοκρατική φιλελεύθερη πτέρυγα του AKP, σε συνδυασμό με την μακρόχρονη παρουσία του Εντογάν στα ηνία της χώρας, που έχει οδηγήσει, όπως κατέληξε ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), στο να γίνουν θολές οι γραμμές ανάμεσα στο κράτος και το κόμμα. Ακόμη η δύσκολη οικονομική κατάσταση και η απομάκρυνση από τις παραδοσιακά φιλικές δυτικές δυνάμεις γίνονται προπομπός αστάθειας στην ανατολική μεσόγειο.
Αλλά και στο επίπεδο τον βουλευτικών εκλογών η κατάσταση είναι έκρυθμη. Ο Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει την ενωμένη αντιπολίτευση για πρώτη φορά με ιδιαίτερη πρόκληση του νέου «Καλού» Κόμματος που διεκδικεί κι αυτό τις δεξιές ψήφους ως εναλλακτική του AKP. O Ίντσε καλεί σε μια μεγάλη «αλλαγή» ενώ οι μαζικές διώξεις κατά του HDP θα συσπειρώσουν το κόμμα. Παρόλα αυτά το πιθανότερο σενάριο είναι ο Ερντογάν και το κόμμα του να κερδίσουν τις εκλογές. Η ρητορική του, με αναφορές στο Οθωμανικό παρελθόν αλλά και στον «πατέρα» των Τούρκων Μουσταφά Κεμάλ προσπαθεί να συσπειρώσει τόσο του συντηρητικούς παλαιοοθωμανικούς ψηφοφόρους όσο και τους φιλελεύθερους, φιλοευρωπαϊστές, υποστηρικτές του κοσμικού κράτους,. Οι επιπτώσεις για την ευρύτερη ανατολική μεσόγειο θα είναι ραγδαίες, από μια Τουρκία, αναθεωρητή του status quo, που θέλει να αναλάβει ηγετικό ρόλο τόσο στον Σουνιτικό κόσμο αλλά και ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη. Ιδιαίτερα στα ζητήματα της κυπριακής ΑΟΖ, του Συριακού εμφυλίου αλλά και ως μεσολαβητής στο Παλαιστηνιακό, η Τουρκία μετατρέπεται σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων κρούοντας τον «κώδωνα του κινδύνου» στην Αμερική και τη Ρωσία.