Τα “σιωπηλά βιβλία” μπορεί να μην έχουν λόγια, αλλά με αφορμή αυτά δημιουργείται λόγος. Ένα τέτοιο βιβλίο-κίνητρο για φαντασία, νοήματα κι ουσιαστική επικοινωνία δημιούργησαν οι συγγραφείς Αργυρώ Μουντάκη και Δώρα Ανδρεαδάκη, με τον τίτλο “Το παιδί και το φεγγάρι” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Ψυχογιός”, με φόντο τον φάρο και το λιμάνι των Χανίων.
Οι συγγραφείς του ιδιαίτερου παραμυθιού μιλούν στις “διαδρομές” με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου στις 2 Απριλίου, για ένα είδος που γράφει ιστορία… με εικόνες, έχει μεγάλη κοινωνική και παιδαγωγική αξία, ενώ αποτελεί εργαλείο δημιουργικής γραφής κατά κύριο λόγο, που θα μπορούσε να το αξιοποιήσει ένας εκπαιδευτικός στην τάξη και τα παιδιά να δημιουργήσουν ένα παραμύθι με δικά τους λόγια.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ
«Από τον καιρό που κι εγώ ήμουν μαθήτρια υπήρχαν κάποια – ελάχιστα βέβαια – σιωπηλά βιβλία» θυμάται η κα Μουντάκη, ενώ οι δύο συγγραφείς γίνονται οι πρώτες Ελληνίδες στις εκδόσεις “Ψυχογιός” που κυκλοφορούν τέτοιο είδος βιβλίου κι ελπίζουν πως αυτό θα ξεκινήσει ένα νέο ρεύμα. Τις ρωτάμε τι προσφέρει ένα βιβλίο χωρίς λόγια στους μαθητές αρχικά και στα παιδιά γενικά, με την κα Μουντάκη να μας απαντά πως «είναι ένα πολύ χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο με πολλά οφέλη. Βοηθά στην καλλιέργεια της γλωσσικής έκφρασης, στην ανάπτυξη της φαντασίας των παιδιών καθώς το παιδί βλέποντας τις εικόνες “αναγκάζεται” να κινητοποιήσει τη φαντασία και κατά συνέπεια τον λόγο, ενώ ενθαρρύνει και την επικοινωνία με τον άλλον, είτε είναι ο εκπαιδευτικός είτε ο συμμαθητής μας είτε ο γονιός ή κάποιος συγγενής κ.λπ.».
Τα σιωπηλά βιβλία, σύμφωνα με την κα Ανδρεαδάκη, βοηθούν τα παιδιά να ενδυναμώσουν τη φαντασία τους και να ενισχύσουν τον προφορικό τους λόγο. «Ερμηνεύοντας τις εικόνες με τον δικό τους τρόπο, εξωτερικεύουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Διηγούνται την ιστορία όπως τα ίδια την αντιλαμβάνονται ενισχύοντας έτσι την αυτοπεποίθησή τους, αλλά και την ενσυναίσθησή τους ταυτόχρονα, καθώς αφουγκράζονται τα συναισθήματα των ηρώων».
ΤΟ ΜΑΖΙ ΤΗΣ “ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ”
«Όταν διαβάζονται αυτά τα βιβλία συντροφικά, είναι πιο διασκεδαστικά κι ωφέλιμα» σχολιάζει η κα Μουντάκη και τη ρωτάμε, ως μητέρες που είναι κι οι δύο, αν πιστεύει πως δυναμώνει αυτή η διαδικασία το δέσιμο μεταξύ μητέρας και παιδιού. Η ίδια επισημαίνει πως όχι μόνο αυτό γίνεται πράξη καθώς το γνωρίζουν εκ πείρας, αλλά μπορεί να ξεκινήσει η εφαρμογή από τη βρεφική ηλικία, καθώς το μωρό μπορεί να βλέπει τις εικόνες και να ακούει με ενδιαφέρον και προσοχή τις περιγραφές του γονέα. «Έτσι σιγά-σιγά εξελίσσονται κι η σχέση γονέα-παιδιού αλλά και οι νοητικές λειτουργίες κι ικανότητες του δεύτερου».
Το ίδιο επισημαίνει κι η Δώρα Ανδρεαδάκη η οποία αφιερώνει κι εκείνη το παιδικό βιβλίο στα παιδιά της, λέγοντας πως ένας γονιός που διαβάζει βιβλία με το παιδί του ενδυναμώνει τη σχέση τους ενώ το παιδί ψυχαγωγείται και ηρεμεί. «Με τα σιωπηλά βιβλία η αλληλεπίδραση μεταξύ παιδιού και γονέα είναι μεγαλύτερη καθώς το παιδί δεν αρκείται σε μια απλή αφήγηση, αλλά συμμετέχει διαδραστικά», ενώ μας εξηγεί πως «αν έχουμε παιδιά μικρότερα των 4 ετών μπορούμε να περιγράψουμε τις εικόνες του βιβλίου τονίζοντας κάποιες βασικές λέξεις όπως φεγγάρι, φάρος, καράβι κ.λπ. Εάν απευθυνόμαστε σε παιδιά ηλικίας από 4 ετών και πάνω τα ενθαρρύνουμε με ερωτήσεις δικές μας προκειμένου να τα βοηθήσουμε να αφηγηθούν την ιστορία από τη δική τους ματιά». Όμως το παραμύθι δίχως λόγια παραμένει χρήσιμο εργαλείο και για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία, όπως εξηγεί «μπορούν με περισσότερη ευκολία να διηγηθούν την ιστορία, αλλά και να την αποτυπώσουν στο χαρτί σε μια προσπάθεια να γίνουν οι ίδιοι συγγραφείς. Από κει και πέρα οι δυνατότητες διάδρασης και επέκτασης του βιβλίου είναι πάρα πολλές. Ένα παιδί για παράδειγμα μπορεί να ζωγραφίσει την αγαπημένη του σκηνή ή τον αγαπημένο του ήρωα ή ένα λιμάνι, μπορεί να φτιάξει το δικό του χάρτινο καραβάκι, να το ονομάσει και να το χρωματίσει, να φτιάξει έναν φάρο με κολλάζ, να εμπνευστεί ένα ποίημα χρησιμοποιώντας τις λέξεις θάλασσα, καράβι, φεγγάρι και βροχή, να ανακαλύψει μαζί μας τους πιο εντυπωσιακούς φάρους, να ακούσουμε τραγούδια αφιερωμένα στη θάλασσα και τόσα άλλα πράγματα!».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟΝ ΛΟΓΟ
Εκ πρώτης όψεως αυτό που κυριαρχεί σε ένα εικονοβιβλίο δίχως λόγια είναι η εικόνα. Σύμφωνα με τις συγγραφείς όμως έτσι ενθαρρύνεται η προφορική αφήγηση η οποία με τη σειρά της δημιουργεί ένα κοινό έδαφος για ανθρώπους όλων των ηλικιών αλλά και κίνητρα κι επιθυμία για ανάγνωση και γραφή, μαζί φυσικά με τις κοινωνικές δεξιότητες. “Το παιδί και το φεγγάρι” μπορεί να καλύψει διαφορετικές ανάγκες στο κάθε παιδί και άτομο. «Παιδιά 3-4 ετών κινητοποιούν τη φαντασία τους και χρησιμοποιούν απλές εκφράσεις, σε μεγαλύτερα παιδιά μπορούμε να ζητήσουμε να μας πουν ακόμα και τους διαλόγους, π.χ. τι θα μπορούσαν να λένε ο φαροφύλακας με το παιδί σε ένα υποθετικό συννεφάκι διαλόγου;» σχολιάζει η κα Μουντάκη, καθώς παρατηρούμε πως μάλλον μόνο τυχαία δεν είναι η απόδοση της φαντασίας στον μικρό ήρωα του βιβλίου. «Το παιδί ξεπερνάει τα όρια της λογικής και του ρεαλισμού στην ιστορία και προσπαθεί να δώσει λύση με πραγματική επιμονή κι υπομονή, χρησιμοποιώντας τη φαντασία του!» αναφέρει η ίδια, ενώ παρατηρεί πως ακόμη κι οι μεγαλύτεροι στους οποίους οργιάζει η φαντασία, είναι άνθρωποι που έχουν διατηρήσει μέσα τους ατόφια την παιδικότητά τους.
Η εικόνα παίζει πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτά τα βιβλία, όπως και στα παραμύθια εν γένει, γιατί αποτελεί το έναυσμα για την αφήγηση της ιστορίας. Την εικονογράφηση του βιβλίου έχει αναλάβει με μεγάλη μαεστρία να φέρει εις πέρας ο Κώστας Θεοχάρης με την εξής ιδιαιτερότητα: Οι δύο Χανιώτισσες έπρεπε να περιγράψουν λεπτομερώς τις εικόνες που θα αποτύπωνε στο χαρτί ο εικονογράφος, ώστε πάλι να μεταπλαστεί η εικόνα και να ξαναγίνει λόγος. Αυτές οι εικόνες λοιπόν δεν θα μπορούσαν να μην αφορούν το λιμάνι των Χανίων, ένα φόντο γνώριμο στις δύο δημιουργούς που ως νησιώτισσες το αγαπούν πολύ. «Το λιμάνι για εμάς ήταν τα Χανιά και κάπως έτσι στήσαμε την ιστορία μας» όπως αφηγούνται. Η ιστορία αυτή γεννήθηκε ενώ παρακολουθούσαν ένα σεμινάριο για το animation στο πλαίσιο του Chania Film festival. Η Δώρα Ανδρεαδάκη σκέφτηκε το φεγγάρι, η Αργυρώ Μουντάκη τον φάρο, και κάπως έτσι, βήμα-βήμα και με οδηγό τη φαντασία τους “γράφτηκε” το βιβλίο αυτό. «Τώρα, καλούμε τα ίδια τα παιδιά να βάλουν τη δική τους φαντασία έτσι ώστε να αφηγηθούν την ιστορία αυτή με τις δικές τους λέξεις», λένε κλείνοντας.
