Με άρθρο του ο πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης παρενέβη προσφάτως στη δημόσια συζήτηση προκειμένου να δικαιολογήσει τη διαδικασία παραχώρησης των ιστορικών μνημείων της πόλης στον λόφο Καστέλι όπου σχεδιάζεται να δημιουργηθεί υπερπολυτελής ξενοδοχειακή μονάδα από ιδιώτες.
H όψιμη αυτή ευαισθησία του πρυτάνεως έρχεται μετά την προκλητική στάση της οικείας αρχής του Πολυτεχνείου Κρήτης να ενεργήσει χωρίς να θέσει προηγουμένως σε διαβούλευση την πρόθεσή της αυτή. Θα επαναλάβω ξανά ότι καίτοι τα εν λόγω κτήρια αποτελούν ιδιοκτησία του εν λόγω ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος επί της ουσίας πρόκειται για δημόσια περιουσιακά στοιχεία που εκτός από το πολυτεχνείο ανήκουν στη πόλη και τους κατοίκους της. Αποτελούν δε, τα εν λόγω κτήρια, ισχυρά στοιχεία της τοπικής πολιτισμικής και ιστορικής ταυτότητας.
Ο πρύτανης μάλιστα στο εν λόγω άρθρο του αναφέρει ότι «δεν αξίζει να σχολιάσει» τις προτάσεις που κατατέθηκαν από επιστημονικούς φορείς και φυσικά πρόσωπα απόψεις που διαφωνούν με την απόφαση της πρυτανικής αρχής και προτείνουν ένα διαφορετικό μοντέλο αξιοποίησης των εν λόγω νεότερων ιστορικών μνημείων. Εν ολίγοις ο κύριος πρύτανης όχι μόνο δεν κατάλαβε ότι ενήργησε αγνοώντας την τοπική κοινότητα που είναι ο μεγάλος δωρητής και ευεργέτης του ιδρύματος αλλά επανερχόμενος με το άρθρο του συνεχίζει να απαξιεί, αυτή τη φορά, όλους όσοι διαφωνούν με την πρωτοβουλία και τη γνώμη του.
Το Ιμαρέτ της Καβάλας ή αλλιώς πώς κατασκευάζουμε τη συναίνεση
Ο κύριος πρύτανης, όμως, προκειμένου αφενός να πείσει τους συμπολίτες και αφετέρου εν όψει της σημαντικής συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου Χανίων το οποίο έχει ως πρώτο θέμα στην ημερήσια διάταξη την παραχώρηση των μνημείων στο λόφο Καστέλι έφερε ως παράδειγμα το Ιμαρέτ της Καβάλας. Το εν λόγω νεότερο οθωμανικό μνημείο παραχωρήθηκε, πράγματι, το 2001 σε μία ιδιωτική επιχείρηση με την επωνυμία ΜΙΣΣΙΡΙΑΝ Α.Ε. η οποία αφού προχώρησε σε σημαντική αποκατάστασή του το μετέτρεψε στη συνέχεια σε υπερπολυτελή ξενοδοχειακή μονάδα. Ο πρύτανης όμως συνειδητά απέκρυψε δύο σημαντικά στοιχεία. Το πρώτο είναι το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Ιμαρέτ και το δεύτερο οι σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δύο πόλεις, τα Χανιά και την Καβάλα.
Για το πρώτο, δηλαδή το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Ιμαρέτ, ο κύριος πρύτανης θεώρησε σκόπιμο να αποκρύψει από τους πολίτες αυτού του τόπου ότι το Ιμαρέτ δεν ανήκει σε κάποιο Πολυτεχνείο ή Πανεπιστήμιο της ημεδαπής όπως τα κτήρια στον λόφο Καστέλι αλλά ούτε αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του ελληνικού δημοσίου. Το Ιμαρέτ είναι περιουσιακό στοιχείο του Αιγυπτιακού κράτους και πιο συγκεκριμένα ανήκει στον Οργανισμό Βακουφίων ο οποίος διαχειρίζεται και άλλα οθωμανικά μνημεία. Στην Ελλάδα λοιπόν το Ιμαρέτ ανήκει σε ένα οργανισμό άλλου κράτους που λειτουργεί ιδιωτικά και ο οποίος, να υπενθυμίσουμε, παραβίασε την ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία η οποία προέβλεπε ότι η χρήση του θα περιορίζεται σε πολιτιστικές δραστηριότητες. Σήμερα η διανυκτέρευση στο εν λόγω μνημείο κοστίζει 300 ευρώ ενώ η επίσκεψη οργανωμένων ομάδων γίνεται μετά από άδεια δηλαδή η πρόσβαση είναι ελεγχόμενη. Προς τι λοιπόν η σύγκριση; Τα κτήρια που ανήκουν στα πανεπιστήμια είναι δημόσια περιουσία και παραχωρήθηκαν προκειμένου να στεγαστούν και να αναπτυχθούν ερευνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες και όχι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.
Αλλά ο κύριος πρύτανης αποκρύπτει και τις τεράστιες διαφορές ανάμεσα στα Χανιά και τη Καβάλα στο τομέα της τουριστικής ανάπτυξης. Σήμερα η παλιά πόλη των Χανίων είναι ασφυκτικά γεμάτη από μικρά αλλά αξιόλογα ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια ενώ οι ελεύθεροι χώροι είναι εξαιρετικά περιορισμένοι. Το μοντέλο της airbnb ήρθε να επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση με σημαντικές κοινωνικές προεκτάσεις. Στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων υπάρχουν 44.390 κλίνες εκ των οποίων οι 5.966 κλίνες είναι πέντε αστέρων ενώ στην Καβάλα 3.132 εκ των οποίων οι 359 πέντε αστέρων (ΙΤΕΠ, 2016). Οι αναλογικές αυτές διαφορές υπήρχαν κατά προσέγγιση και λίγα χρόνια πριν την παραχώρηση του Ιμαρέτ. Το 1996 στα Χανιά υπήρχαν 9.471 κλίνες και στη Καβάλα 1.239. Εξάλλου σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού Οικονομικών Ερευνών οι διανυκτερεύσεις αλλοδαπών για το 2013 ήταν 4.402.387 για τα Χανιά και 743.383 για την Καβάλα (ΚΕΠΕ, 2015). Τα Χανιά ήταν το 2013 στην τρίτη θέση πανελλαδικά και η Καβάλα στη δέκατη τρίτη. Δύο λοιπόν πόλεις και περιοχές με διαφορετική τουριστική ανάπτυξη και υποδομές. Προς τι λοιπόν η σύγκριση και ως προς αυτό το σκέλος;
Ο Ιταλικός Μύθος της παραχώρησης μνημείων σε ιδιώτες
Αρκετοί όμως συμπολίτες οι οποίοι είναι υπέρ της παραχώρησης των κτηρίων στον λόφο Καστέλι φέρνουν ως παράδειγμα σχετικά δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο σύμφωνα με τα οποία η Ιταλική κυβέρνηση φέρεται να παραχωρεί περίπου 103 κτήρια-μνημεία σε ιδιώτες προκειμένου να δημιουργηθούν τουριστικές μονάδες.
Το εν λόγω παράδειγμα δεν έχει καμία ομοιότητα και σχέση με την απόφαση των πρυτανικών αρχών να παραχωρήσουν τα κτήρια στον λόφο Καστέλι. Τούτο διότι η φερόμενη ως πρόταση της ιταλικής κυβέρνησης στοχεύει στην αποκέντρωση του τουριστικού ρεύματος από τα μεγάλα τουριστικά κέντρα της Ιταλίας όπως για παράδειγμα η Βενετία. Επιδιώκει να δώσει μία ώθηση στον τουρισμό της υπαίθρου και σε περιοχές στις οποίες δεν υπάρχει τουριστική ανάπτυξη. Εξάλλου η Ιταλία είναι μία χώρα η οποία διαθέτει χιλιάδες μεσαιωνικά κτήρια και ολόκληρες πόλεις έχουν ανακηρυχθεί μνημεία της Unesco
Καμία σχέση λοιπόν το εν λόγω παράδειγμα με την πόλη των Χανίων και τα συγκεκριμένα κτήρια διότι τα Χανιά είναι η πρώτη πόλη στις προτιμήσεις των Ελλήνων τουριστών και η τρίτη στις διανυκτερέυσεις αλλοδαπών τουριστών χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν χρειάζεται περεταίρω τουριστική ανάπτυξη την οποία ο γράφων θα επιθυμούσε να είναι επικεντρωμένη σε ένα διαφορετικό μοντέλο. Τέλος από αυτά που γνωρίζω κανένα δημόσιο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Ιταλία και την Ευρώπη δεν έχει εκχωρήσει τα πιο σημαντικά κτήρια-μνημεία που διαθέτει για να γίνουν ξενοδοχειακές μονάδες. Αντιθέτως σε αυτού του είδους τα κτήρια στεγάζονται οι πιο σημαντικές δραστηριότητες των πανεπιστημίων.
Προτάσεις υπάρχουν
Προτάσεις υπάρχουν πολλές για την αξιοποίηση των εν λόγω κτηρίων και έχουν κατατεθεί και από αρμόδιους επαγγελματικούς και επιστημονικούς φορείς και από φυσικά πρόσωπα. Θα επαναλάβω αυτό που έγραψα προσφάτως ότι ενώ υπάρχουν πράγματι αρκετοί διαθέσιμοι χώροι υψηλού ιστορικού ενδιαφέροντος που μπορούν να αναβαθμιστούν την ίδια στιγμή εξαιτίας της έλλειψής ορθολογισμού σημαντικοί πολιτισμικοί τοπικοί οργανισμοί είτε αναζητούν στέγη είτε βρίσκονται απομακρυσμένοι από την πόλη. Μια ρεαλιστική πρόταση θα μπορούσε να είναι η μεταφορά του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης που όπως είναι γνωστό αναζητεί λειτουργικό χώρο. Μαζί με το εν λόγω Αρχείο θα μπορούσε να λειτουργήσει μία μεγάλη βιβλιοθήκη που θα συνένωνε τις σημαντικότερες της πόλης όπως αυτήν του Πολυτεχνείου και τη Δημοτική. Να δημιουργηθεί παράλληλα ένας χώρος συζητήσεων και αναψυχής ένα αναψυκτήριο ανοικτό και προσιτό στους πολίτες το οποίο θα διαχειρίζεται το ίδιο το Πολυτεχνείο Κρήτης με σημαντικά έσοδα για το ίδιο. Τα χρήματα για τις εργασίες αποκατάστασης και ανακατασκευής μπορούν να βρεθούν εφόσον υπάρξει ένας συντονισμός όλων των φορέων της πόλης η οποία διαθέτει και τους κατάλληλους τεχνοκράτες και προσωπικότητες που θα μπορούσαν να προσεγγίσουν μεγάλους δωρητές.
•Επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ
Συμφωνώ με την πρόταση σας της βιβλιοθήκης με αναψηκτήριο. Μια απορεία μόνο έχω σχετικά με αυτά που λέτε για τον τουρισμό στα Χανιά. Από την μία μας παρουσιάζετε πως τα Χανιά είναι ο πρώτος προορισμός για τους Έλληνες και ο τρίτος σε διανυχτερεύσεις για αλλοδαπούς. Μια πολύ πετυχεμένη εξέλιξη στον τουριστικό τομέα δηλαδή. Αυτή βασίζεται στο υπάρχον μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης. Εσείς μας λέτε πως θέλετε και άλλη ανάπτυξη, αλλά που να βασίζεται σε διαφορετικό μοντέλο. Ποιο είναι αυτό; Υπάρχει λόγος να αλλάξει ένα άκρως πετυχεμένο μοντέλο;
Επειδή ακριβώς το μοντέλο του μαζικού τουρισμού ειδικά στη περιοχή των Χανίων έχει αναπτυχθεί σημαντικά θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει μία παράλληλη στροφή σε εναλλακτικές μορφές όπως ο τουρισμός υπαίθρου, ο αγροτουρισμός, ο θρησκευτικός, ο ορειβατικός ο οινοτουρισμός κλπ. Νομίζω μία επένδυση σε αυτούς τους τομείς θα δημιουργήσει μία σημαντική ήπιας μορφής ανάπτυξη του ορεινού όγκου των Χανίων χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εγκαταλειφθεί αυτό που υφίσταται αν και φρονώ ότι χρειάζεται να μετασχηματιστεί πχ η συζήτηση για το all inclusive. Ο τουρισμός υπαίθρου μπορεί να στηρίξει την τοπική παραγωγή, την καταπολέμηση της ανεργίας στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές, την αρχιτεκτονική αναγέννηση των χωριών μας.