Από τον Σεπτέμβριο μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 2017 η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ) έδωσε τρεις διαλέξεις, μία στο Παρίσι και δύο στο Λονδίνο, ενώ και η PGS, η Νορβηγική εταιρία που συμμετέχει στην κοινοπραξία με τη Helleniq Energy, έδωσε επίσης διάλεξη στις 15 Νοεμβρίου 2017 στο Λονδίνο, όπου παρουσιάστηκαν οι 16 κύριοι στόχοι έρευνας (leading targets) κυρίως κοραλλιογενών υφάλων, τύπου Zohr, της Αιγύπτου.
Αναφέρθηκαν στην χρονική αλληλουχία των γεωλογικών εξελίξεων, τα λεγόμενα timing events, που δημιούργησαν τις ιδανικές συνθήκες για τη δημιουργία των κοραλλιογενών υφάλων στη Μεσόγειο, στην Ελληνοκυπριακή ΑΟΖ στα μέσα του Μειόκαινου (μεταξύ 11 και 6 εκατ. ετών), και αποτέλεσαν τεράστιες αποθήκες, στις οποίες αργότερα αποθηκεύθηκε το φυσικό αέριο.
Όπως έχει προαναφερθεί (Αγγελάκης και Φώσκολος, 2022), κατά το τέλος της περιόδου του Μειόκαινου η Μεσόγειος αποξηράθηκε, δημιουργώντας κατά τόπους λιμνοθάλασσες και τάφρους, όπου αναπτύχθηκαν τεράστιες ποσότητες υδροχαρών φυτών. Κατά την αναερόβια αποσύνθεση αυτής της βιομάζας από τα μεθανοβακτήρια, δημιουργήθηκε βιογενές φυσικό αέριο, που αποθηκεύτηκε στους ήδη προϋπάρχοντες κοραλλιογενείς υφάλους. Όταν η Μεσόγειος αποξηράθηκε τελείως, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι
καλύφθηκαν/σφραγίστηκαν αρχικά με γύψο και κατόπιν με χλωριούχο νάτριο. Έτσι το φυσικό αέριο παραμένει μέχρι σήμερα εγκλωβισμένο.
Η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου διαιρείται σε τρία γεωγραφικά διαμερίσματα: Το πρώτο είναι η λεκάνη της Λεβαντίνης, που περιλαμβάνει τις ΑΟΖ των Ισραήλ, Λιβάνου, Συρίας και το ανατολικό τμήμα της Κυπριακής ΑΟΖ. Σε αυτό το διαμέρισμα έχουν πραγματοποιηθεί από το 1970 περισσότερες από 450 γεωτρήσεις και βρέθηκαν 10 κοιτάσματα φυσικού αερίου με συνολικό όγκο περίπου 1,30 τρισεκ. m3.
Το δεύτερο διαμέρισμα περιλαμβάνει την ΑΟΖ της Αιγύπτου. Σε αυτό έγιναν από το 1990 περισσότερες από 1900 γεωτρήσεις και βρέθηκαν 59 κοιτάσματα φυσικού αερίου με συνολικό όγκο 1,80 τρισεκ. m3, μη συμπεριλαμβανομένου του κοιτάσματος Zohr, που ανήκει στο τρίτο γεωγραφικό τμήμα.
Το τρίτο γεωγραφικό διαμέρισμα είναι αυτό της Μεσογειακής Ράχης. Ξεκινά από τον κόλπο της Κυπαρισσίας και τελειώνει στην ύβωση του Ερατοσθένη στην Κύπρο. Αυτό το διαμέρισμα περιλαμβάνει το δυτικό τμήμα της Κυπριακής ΑΟΖ, το νότιο τμήμα της Ελληνικής ΑΟΖ και την ΑΟΖ της Λιβύης. Οι έρευνες σε αυτό το κοίτασμα, ξεκίνησαν το Σεπτέμβριο του 2015 με τρεις γεωτρήσεις, όπου βρέθηκαν 1,10 τρισεκ. m3 φυσικού αερίου. Σε αυτό το διαμέρισμα υπάγεται και το υπεράκτιο κοίτασμα Zohr, που βρίσκεται στον Αιγυπτιακό τομέα της Μεσογείου. Το θαλασσοτεμάχιο αυτό βρίσκεται στην παραχώρηση Shorouk, μια έκταση 3765 km2. Το κοίτασμα ανακαλύφθηκε το 2015 από την εταιρεία Eni και υπολογίζεται ότι βρίσκεται σε έκταση 100 km2 σε βάθος 1450 m. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα κοίτασμα τα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο θάλασσα. Το συνολικό αέριο που υπάρχει στο κοίτασμα Zohr είναι περίπου 0,85 τρισεκ. m3. Εάν επιβεβαιωθεί, το Zohr σχεδόν θα διπλασιάσει τα αποθέματα φυσικού αερίου της Αιγύπτου.
Τα πλεονεκτήματα του τρίτου γεωγραφικού διαμερίσματος, ήτοι της Μεσογειακής ράχης, έχουν γίνει γνωστά από τις πολύ πρόσφατες παρουσιάσεις της ΕΔΕΥ και της PGS. Σημειώνεται ότι η Μεσογειακή ράχη είναι μια ευρεία υποθαλάσσια γεωλογική ενότητα και έξαρση του βυθού της λεκάνης της Μεσογείου, που ξεκινά από το τόξο της Καλαβρίας, εκτείνεται νότια της Κρήτης, του Καστελόριζου και της Κύπρου, φτάνοντας έως και τα παράλια της Συρίας στο Λύκιο πέλαγος (Εικ. 1).
Μελέτη της ΕΔΕΥ, που έγινε για την περιοχή νοτίως της Κρήτης με τα πιο σύγχρονα γεωφυσικά μέσα, έχει αναδείξει νέες δομές οι οποίες μοιάζουν με τα δύο γνωστά γεωλογικά μοντέλα της ανατολικής Μεσογείου, δηλαδή τύπου Λεβιάθαν (Ισραήλ) και Zohr (Αίγυπτος). Πρόκειται για τα μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν στις ΑΟΖ Ισραήλ και Αιγύπτου, αντίστοιχα και άλλαξαν τα γεωπολιτικά δεδομένα στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου (Λιάγγου, 2022).
Πιθανολογείται ότι νέες γεωφυσικές έρευνες νότια της Κάσου, Καρπάθου, Ρόδου και του συμπλέγματος των νήσων του Καστελόριζου θα αναδείξουν και άλλους κοραλλιογενείς στόχους με τουλάχιστον 1,5 τρισεκ. m3 φυσικού αερίου. Σημειώνεται ότι αν ερευνηθούν άλλα δύο οικόπεδα κάτω από την Κρήτη και ένα δυτικότερα από το Μπλοκ 10 (στην Κυπαρισσία), υπάρχουν πιθανότητες εντοπισμού πάνω από 4,5 τρισεκ. m3 βιογενούς φυσικού αερίου. Δηλαδή, θα μπορούμε να τροφοδοτούμε την Ευρώπη με 100 δισεκ. ιπ3/έτος για 45 έτη, που με 15 $/28,31 m3, σημαίνει αξία 2,38 τρισεκ. $.
Όπως έχει προαναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο, σύμφωνα με πρόσφατη ενημέρωση από την ΕΔΕΥΕΠ, η κοινοπραξία ExxonMobil – ΕΛΠΕ έχει υποβάλει ποσοτικά και ποιοτικά αναβαθμισμένο πρόγραμμα με στόχο την ολοκλήρωση των σεισμικών ερευνών σε δύο αντί για τρία χρόνια. Έτσι, εκτιμάται ότι θα υπάρχει σαφής εικόνα το τελευταίο τρίμηνο του 2023. Όμως παραμένει αναπάντητο το μεγάλο ερώτημα. Γ ιατί από το 2012-2013, που προκηρύχθηκαν οι πρώτοι διαγωνισμοί, χάθηκε τόσος πολύτιμος χρόνος για να κυρωθούν από τη Βουλή οι συμβάσεις παραχώρησης στους επενδυτές. Γ ιατί επί τόσα χρόνια απουσίαζε η πολιτική βούληση που αποθάρρυνε τους παραχωρησιούχους; Πολύ ορθά ο κ. Γ ιάννης Μανιάτης αναφέρει ότι ‘’η Ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε στροφή 180 μοιρών στο ζήτημα των υδρογονανθράκων, καθώς εισήλθε σε προτεραιότητα η απεξάρτηση από το Ρωσικό αέριο”. Επίσης αναφέρει ότι ‘’η αξία των κοιτασμάτων είναι πενταπλάσια των αρχικών εκτιμήσεων και ότι το κοίτασμα της νότιας Κρήτης έχει δομές όμοιες με το γιγαντιαίο της Αιγύπτου” (https://www.ot.gr/2022/11/30/podcasts/podcast-vavel-maniatis-eos-kai- pentaplasia-ton-arxikon-ektimiseon-i-aksia-ton-koitasmaton/). Δηλαδή, η οικονομική και γεωπολιτική δύναμη της Ελλάδας λέγεται ΚΡΗΤΗ.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο
και διακεκριμένο μέλος της IWA
(Παγκόσμιας Εταιρίας Νερού)
**O Αντώνιος Φώσκολος είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης και Ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. και Φώσκολος, Α. (2022). Φυσικό Αέριο Κρήτης. Χανιώτικά Νέα, Χανιά, 22/11/2022, https://www.haniotika-nea.gr/fysiko- aerio-tis-kritis/
Alegsaonline.com (2022). Μεσογειακή ράχη – Leandro Alegsa – 21/02/2022 – url: https://el.alegsaonline.com/art/63446
Λιάγγου, Χ. (2022). Μεγάλες προσδοκίες για τα κοιτάσματα αερίου. Καθημερινή 27/03/2022, Αθήνα, https://www.kathimerini.gr/economy/561779854/megales- prosdokies- gia-ta-koitasmata-aerioy/
