Ο ιατρός Ιωσήφ Χατζιδάκης ήταν ο ιδρυτής και ο πρώτος ∆ιευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Γεννήθηκε στη Μήλο το 1848, σπούδασε Ιατρική και το 1882 µετοίκησε στην Κρήτη, όπου άσκησε το ιατρικό επάγγελµα σχεδόν µέχρι το τέλος της ζωής του, το 1936. Χάρη στις πρωτοβουλίες του Ιωσήφ Χατζιδάκη διασώθηκε πλήθος αρχαιοτήτων, ενώ οι ανασκαφές του και η ίδρυση του Μουσείου Ηρακλείου αποτέλεσαν κορυφαίες στιγµές για την αρχαιολογία της Κρήτης.
Το 1881 περιηγήθηκε στο νησί της Κρήτης και τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις εξέδωσε σε βιβλίο µε τον τίτλο «Περιήγησις εις Κρήτην», το οποίο τυπώθηκε στο τυπογραφείο του Νικολάου Βαρβαρέσου στην Ερµούπολη της Σύρου.
Ο Χατζηδάκης αναφέρεται στην πόλη των Χανιών στις σελίδες 96-103, δίνοντας στοιχεία για την κοινωνία, την παιδεία, την οικονοµία, την πολιτική και την πολεοδοµία. Η πόλη είχε 12 χιλιάδες κατοίκους από τους οποίους τα 2/3 ήταν µουσουλµάνοι Κρήτες και το 1/3 χριστιανοί, καθώς και ελάχιστοι εβραίοι. Τα σχολεία ήταν οθωµανικά και χριστιανικά. Το µεγάλο οθωµανικό σχολείο είχε 600 µαθητές και 28 δασκάλους και το οθωµανικό παρθεναγωγείο 250 µαθήτριες και 4 δασκάλες, στα οποία διδάσκονταν η ελληνική γλώσσα. Τα χριστιανικά σχολεία ήταν ένα Ελληνικό Σχολείο µε 70 µαθητές και 3 δασκάλους, ένα αλληλοδιδακτικό µε 240 µαθητές και 3 δασκάλους, ένα παρθεναγωγείο µε 150 µαθήτριες και 3 δασκάλες και ένα νηπιαγωγείο µε 90 νήπια και 2 δασκάλες.
Η οικονοµική ζωή της πόλης στηριζόταν στο λάδι και στο σαπούνι, καθώς στην πόλη υπήρχαν 44 λαδέµποροι (34 µουσουλµάνοι Κρήτες, 7 χριστιανοί και 3 εβραίοι), οι οποίοι τα δυο τελευταία έτη εξήγαγαν ένα εκατοµµύριο οκάδες λαδιού µε κέρδος 300.000 λίρες, ενώ τα 10 σαπωνοποιεία παρήγαγαν 200 καζανιές σαπούνι ανά έτος καταναλώνοντας 900.000 οκάδες λαδιού. Η πόλη εξήγαγε επίσης εσπεριδοειδή και βελανίδια εισάγοντας σιτηρά και βιοµηχανικά προϊόντα από την Ευρώπη.
Οι δυο ατµόµυλοι, το σιδηρουργείο και το ναυπηγείο συνεισέφεραν επίσης στην τοπική οικονοµία.
Αυτό που εντυπωσίασε περισσότερο τον Χατζηδάκη ήταν η κοινωνική ζωή γύρω από την πλατεία της Σπλάντζιας, τις νύχτες του ραµαζανιού, όπου οι µουσουλµάνοι Κρήτες κάπνιζαν και έπαιζαν τόµπολα στα καφενεία, ενώ ταυτόχρονα ακροάζονταν τις ευρωπαίες αρτίστες των καφεωδείων («[…]των εν τοις ωδικοίς καφφενείοις αδουσών Βοηµίδων και Ιταλίδων[…]»). ∆εν έλειπε βέβαια και η κρητική µουσική από κάποιον ντόπιο µουσουλµάνο λυράρη που έπαιζε λύρα λέγοντας µαντινάδες. Η πόλη διέθετε και δυο λέσχες, «[…] εν αις ευρίσκονται πολλαί εφηµερίδες προς ανάγνωσιν και διάφορα παιγνίδια προς ψυχαγωγίαν[…]».
Ο δηµοτικός κήπος του Ρεούφ πασά άρεσε ιδιαίτερα στον ιατρό-περιηγητή, ενώ δεν παρέλειψε να επισκεφθεί τον Γενικό πρόξενο της Ελλάδας Ι. Πρέβελη και τον Γενικό ∆ιοικητή Φωτιάδη, ο οποίος του παρέθεσε γεύµα. Κλείνοντας την περιήγηση στην πόλη ο Χατζιδάκης αναφέρει την παρουσία των χαλικούτηδων στο Κουµ Καπί και των ευρωπαϊκών προξενείων στην αριστοκρατική συνοικία της Χαλέπας.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι
ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισµολόγος
