Bιότοπος – περιγραφή
Η επιστημονική ονομασία του βοτάνου είναι ALLIUM Sativum (Άλλιο το εδώδιμο). Ανήκει στην οικογένεια των Λειριοειδών και είναι αυτοφυές σε Ευρώπη και Αίγυπτο. Είναι μεσογειακό φυτό, αρκετά κοινό στην Ελλάδα όπου το συναντούμε παντού με την ονομασία σκόρδο.
Σήμερα δεν φυτρώνει συχνά μόνο του στη φύση. Στις καλλιέργειες το ύψος του φτάνει τα 60 εκ. Τα άνθη του έχουν χρώμα άσπρο ή μοβ. Φυτρώνει σχεδόν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Αγαπάει τα σχετικά ξερά και ηλιόλουστα σημεία και τα καλά αλλά όχι υπερβολικά καλλιεργημένα εδάφη. Πολλαπλασιάζεται με βολβούς.
Ιστορικά στοιχεία
Έχει μακρόχρονη ιστορία στη πρόληψη και θεραπεία πολλών ασθενειών. Κείμενα με σφηνοειδή γραφή από το 3000π.Χ. αποδεικνύουν, ότι οι Σουμέριοι και οι Ασσύριοι κατανάλωναν σκόρδο για να τονώσουν τον οργανισμό τους και να θεραπεύσουν αρκετές ασθένειες.
Αρχεία στα σανσκριτικά της ίδιας περιόδου, αναφέρουν ότι οι Ινδοί χρησιμοποιούσαν το σκόρδο για βήχα, δερματικές παθήσεις, αιμορροΐδες και τη λέπρα.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το θεοποίησαν. Σύμφωνα με τον Πλίνιο οι Αιγύπτιοι έπαιρναν όρκους στο όνομα του σκόρδου και του κρεμμυδιού. Ο αιγυπτιακός πάπυρος της Έμπερς του 1550 π.Χ., αναφέρει 22 χρήσεις του σκόρδου. Στους εργάτες της Πυραμίδας του Χέοπος, στα 4500 π.Χ. το έδιναν στους εργάτες ως τονωτικό.
Οι αρχαίοι Έλληνες, καλλιεργούσαν το σκόρδο σε ξεχωριστούς κήπους, τους σκορδώνες. Οι Αθηναίοι ιδιαίτερα το αγαπούσαν πολύ. Αναφέρεται από τον Αριστοφάνη, ενώ ο Θεόφραστος το αναφέρει ως σκόρδον ή σκόροδον και ο Διοσκουρίδης ως σκόρδον το ήμερον. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι πιθανόν κατάγεται από το είδος της κεντρικής Ασίας, το άλλιον το μακρόαιχμον, το οποίον μετέφεραν οι Σκύθες στην Ευρώπη. Οι αρχαίοι έλληνες το κατανάλωναν μαζί με κρασί για την αντιμετώπιση δηγμάτων φιδιών. Βέβαια ο συνδυασμός σκόρδου και οίνου μπορεί να προκαλέσει προβλήματα ύπνου και προβλήματα στους καρδιακούς παλμούς.
Οι αθλητές πριν κατέβουν στον στίβο να αγωνισθούν το έτρωγαν γιατί το θεωρούσαν τονωτικό του σώματος και της ψυχής. Το σκόρδο έχει χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ όταν ο Ιπποκράτης πρότεινε τη χρήση του.
Ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός γνώριζαν τις διουρητικές ιδιότητες του σκόρδου. Ο Ιπποκράτης το θεωρούσε και αντιμεθυστικό. Ο Κέλσος το χρησιμοποιούσε ως αντιπυρετικό.
Στον στρατό των Ρωμαίων ήταν απαραίτητο για την διατροφή του στρατού και των θεριστών. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Ρωμαίος διοικητής και φυσιογνώστης, συνέστησε το σκόρδο σε 61 παθήσεις. Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε πολύ ως προφυλακτικό από τις επιδημίες.
Στην Κρήτη ήταν γνωστές οι ιδιότητες του βοτάνου από παλιά. «Τρώε σκόρδο τον Μάη να μην σε πιάνει μουδέ σκυλόκακο» έλεγαν οι γέροι χωρικοί. Το χρησιμοποιούσαν ως ελμινθοκτόνο και προληπτικά κατά του τύφου. Το τοποθετούσαν κοπανισμένο πάνω σε δαγκώματα σκορπιού. Το έφτιαχναν αλοιφές για τη θεραπεία του λειχήνα. Όταν κάποιος έπασχε από ασκορδαψούς (τραχώματα) περνούσαν πάνω από τα βλέφαρα το σκόρδο κομμένο σε φετίτσες. Το μασούσαν για να σταματήσει ο πονόδοντος. Το εξωτερικό περίβλημα του σκόρδου το έβαζαν οι γυναίκες πάνω στις ραγάδες των μαστών και των χειλέων για θεραπεία. Την σκορδοπλεχτή (ξηρά φύλλα του σκόρδου) την έβραζαν και την επέθεταν στο λόστρεμα (στραμπούληγμα του ποδιού)για να τραβά τον πόνο.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το σκόρδο έχει πέντε γεύσεις, και του λείπει μόνο η όξινη. Έχει βέβαια σαν προεξάρχουσες γεύσεις την καυτερή, τη στυφή και την πικρή, αλλά υπάρχουν και η αλμυρή και η γλυκιά. Η εκατοστιαία του χημική σύνθεση είναι 58% νερό, 6,52% λευκωματούχες ουσίες, 0,15% λιπαρές ουσίες, 32,68% αμυλώδεις ουσίες, 1,43% κυτταρίνη, 1,43% τέφρα.
Περιέχει αιθέριο έλαιο, το θειοκυανιούχο αλλίλιο, το οποίο έχει αντιβιοτικές ιδιότητες και είναι πολύ πτητικό, με οσμή διαπεραστική, γεύση έντονη, δηκτική και χρώμα κίτρινο. Το αιθέριο έλαιο συνίσταται από θειώδεις και πολυθειώδεις ενώσεις του βινυλίου, του αλλιλίου και του αλλιλ-προπυλίου και κατά 60% από διθειώδες αλλίλιο. Το αλλίλιο περνά μέσα από το κυκλοφοριακό σύστημα πριν αποβληθεί από τους πνεύμονες και το δέρμα. Η αλλιίνη όταν κόβονται οι σκελίδες μετατρέπεται σε αλλικίνη και με την έκθεσή της στον αέρα σε διαλυδισουλφίδιο. Το σκόρδο περιέχει ακόμη θειάφι, ασβέστιο, φωσφόρο, ιώδιο, πυρίτιο, μαγνήσιο, αλλιστατίνες, βιταμίνες Α,Β1, Β2, νιασίνη, βιταμίνη C, νικοτυλαμίδιο, φυτικές κόλλες κ.α.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το βότανο ανθίζει Ιούλιο και Αύγουστο. Χρησιμοποιούνται ο βολβός, τα φύλλα και τα κοτσάνια. Τα χλωρά σκόρδα μαζεύονται το Φεβρουάριο και οι ώριμοι βλαστοί Απρίλιο και Μάιο, ξεραίνονται στη σκιά και τα ξερά φύλλα πλέκονται κοτσίδες.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το σκόρδο είναι από τα λίγα βότανα που έχουν παγκόσμια αναγνώριση.
Θεωρείται βασικό στοιχείο της Μεσογειακής διατροφής, που έχει συνδυαστεί με χαμηλά ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων. Το σκόρδο προστατεύει τα αγγεία και την καρδιά, μειώνει την πίεση και ελαττώνει την χοληστερόλη του αίματος. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και χρησιμοποιείται κατά της οξείας βρογχίτιδας, στο κοινό κρυολόγημα και την γρίπη. Επιπλέον, μελέτες έδειξαν ότι το σκόρδο έχει αντικαρκινικές ιδιότητες.
Είναι απολυμαντικό, χωνευτικό, καθαρίζει το αίμα, αντιφλεγμονώδες, καταπολεμά τα παράσιτα του εντέρου, προλαμβάνει την αρτηριοσκλήρωση και τη στένωση των αγγείων και είναι αντιδιαβητικό.
Είναι αντισηπτικό, βακτηριοστατικό, βακτηριοκτόνο και αντιβιοτικό. Εσωτερικά είναι επουλωτικό και παυσίπονο. Διαλύει πρηξίματα, αποστήματα, κύστεις, βοηθά στην ψώρα, τα τσιμπήματα εντόμων, σε νευραλγίες, ρευματισμούς και αρθριτικά. Με εντριβές, μπορεί να εξουδετερώσει ακμή, κρεατοελιές, κάλους και κονδυλώματα.
Μεγαλύτερη θεραπευτική αξία έχει το ωμό σκόρδο.
Σήμερα είναι γενικά παραδεκτό ότι διατροφή πλούσια σε φρέσκα φρούτα, λαχανικά και σκόρδο προστατεύει από τον καρκίνο του στομάχου.
Το σκόρδο επίσης δυναμώνει την άδηλη διαπνοή (αναπνοή με το δέρμα) και δραστηριοποιεί τις εκκρίσεις του δέρματος.
Παρασκευή και δοσολογία
Δοσολογία: 4-6 σκελίδες ημερησίως.
Πρόβλημα στην χρήση του σκόρδου είναι η δυσάρεστη οσμή Για να την εξαλείψετε μπορείτε να μασήσετε μαϊντανό, μήλο, κάρδαμο, μάραθο ή σπόρους γλυκάνισου.
Προφυλάξεις
Δεν ενδείκνυται για τις θηλάζουσες και δεν πρέπει να το λαμβάνουν όσοι υποφέρουν από υπερεκκριτική δυσπεψία (οι υπερχλωρυδικοί). Επίσης δεν πρέπει να το λαμβάνουν εσωτερικά ως έγχυμα ή εξωτερικά ως κατάπλασμα όσοι υποφέρουν από νοσήματα του δέρματος γιατί προκαλεί ερεθισμούς. Όταν το λάβουμε σε υπερβολική ποσότητα, προκαλεί ένα είδος μέθης και εξαιρετική ευαισθησία του αμφιβληστροειδούς χιτώνα.
Y.Γ: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
