Γιορτάσαμε την περασμένη Παρασκευή την επέτειο της Ελληνικής επανάστασης. Με μια, κατά κάποιο τρόπο, επιστροφή στην κανονικότητα, αφού πραγματοποιήθηκαν οι παρελάσεις και οι εορτασμοί. Με μάσκα βέβαια. Ο κορωνοϊός δεν λέει να μας εγκαταλείψει. Εμείς μετράμε τις παντός είδους πληγές που μας έχει ανοίξει και προσπαθούμε να συνεχίσωμε, με όποιο τρόπο μπορούμε, τη ζωή μας.
25η Μαρτίου λοιπόν. 201 χρόνια από την έναρξη του αγώνα που μας έφερε την λευτεριά και μας έδωσε την νομική υπόσταση ενός σύγχρονου κράτους. Όλοι, ακόμα κι αυτοί που δεν γνωρίζουν πολλά για την επανάσταση γνωρίζουν τον προπομπό της. Την Φιλική Εταιρεία.
Αρχές του 19ου αιώνα και οι συνθήκες φαίνονταν ευνοϊκές για να ξεκινήσει ένας αγώνας. Οι Έλληνες στην πατρίδα κάτω από το γιαταγάνι του κατακτητή, στέναζαν. Μακριά από τον Ελλαδικό χώρο όμως, στην Ιταλία, στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, στην Ρωσία, πλούτιζαν, μορφώνονταν και ευημερούσαν Η Γαλλική επανάσταση, οι ναπολεόντειοι πόλεμοι είχαν φέρει τα πάνω κάτω. Τότε σε αυτό τον μεταβαλλόμενο κόσμο, σμίξανε τρείς ξενιτεμένοι πατριώτες και αποφάσισαν να κάνουν μια μυστική εταιρεία που σκοπό θα είχε την απελευθέρωση του γένους. Ο Δωδεκανήσιος Εμμανουήλ Ξάνθος και οι Ηπειρώτες Νικόλαος Σκουφάς και Αθανάσιος Τσακάλωφ τον Σεπτέμβριο του 1814 στην Οδησσό, δώσανε όρκο μεγάλο. Στην αρχή η οργάνωση δεν πήγαινε καλά. Σύντομα όμως, γενήκανε Φιλικοί κάποια άτομα με μεγάλο κύρος, που κατάφεραν και διέδωσαν τους σκοπούς της εταιρείας σε ακόμα περισσότερους. Τα μέλη της ανήκαν σε όλες τις ιδεολογικές και κοινωνικές ομάδες. Από τους μικρότερους και φτωχότερους ως τους πλουσιότερους άρχοντες. Από τους καπεταναίους ως τον απλό κοσμάκι. Το 1818 η έδρα της εταιρείας μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη.
Θεωρείται μέγιστη επιτυχία ότι κατάφερε να λειτουργήσει επιτυχώς μέσα στο στόμα του λύκου. Η εταιρεία οργανωμένη με βάση τεκτονικά πρότυπα, όπως πρόσταζε η συνήθεια της εποχής, επέβαλε στα μέλη της ανωνυμία (χρησιμοποιούσαν ονόματα συνθηματικά), κρυπτογραφική γραφή και μεγάλη μυστικότητα .
Οι πρωτεργάτες της Φιλικής εταιρείας, παραμένουν εν πολλοίς άγνωστοι, παρ όλο το σπουδαίο έργο που πρόσφεραν στην πατρίδα . Ο Νικόλαος Κουμπάρος έφυγε από το χωριό του για την Άρτα όπου ασχολήθηκε με την κατασκευή σκούφων. Γι αυτό του δώσανε το επώνυμο Σκουφάς. Αργότερα μετακόμισε στην Οδησσό όπου πλούτισε με το εμπόριο. Λίγο μετά όμως, χρεοκόπησε. Από τότε ασχολείται μόνο με την σκλαβωμένη πατρίδα και τους σκοπούς της εταιρείας, Περιτρέχει την τσαρική Ρωσία προσπαθώντας να μυήσει ομογενείς και να εξασφαλίσει οικονομικούς πόρους για τον επικείμενο αγώνα. Συνήθως παρεξηγείται. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι θέλει τα χρήματα για ίδιον όφελος. Αυτός παρ όλες τις αμφισβητήσεις και την χλεύη επιμένει ως το 1818 που πεθαίνει από καρδιακό νόσημα στην Πόλη. Άφησε κενό δυσαναπλήρωτο.
Ο Αθανάσιος Τσάκαλος ή Τεκελής γεννήθηκε στα Γιάννενα. Ο πατέρας του έμπορος γουναρικών στην Ρωσία, σαν κατάλαβε πως ο πανέμορφος γιός του κινδύνευε να πέσει στην αρπάγη και τις άνομες ορέξεις του Αλή πασά τον παίρνει μαζί του. γι αυτό και το επώνυμο γίνεται Τσακάλωφ. Ο νεαρός Αθανάσιος σπούδασε ξένες γλώσσες και φυσικές επιστήμες στο Παρίσι. Λόγω της μόρφωσής του αποτελεί το μυαλό της οργάνωσης. Ήταν αξιωματικός του ιερού λόχου στο Δραγατσάνι και κατέβηκε στην Πελοπόννησο όπου πολέμησε σε όλη την διάρκεια του αγώνα. Με την απελευθέρωση ο Καποδίστριας τον διορίζει οργανωτή και διευθυντή της λογιστικής υπηρεσίας του στρατού. Με την δολοφονία του κυβερνήτη όμως παραγκωνίζεται και φεύγει πικραμένος για την Ρωσία όπου και πεθαίνει το 1851.
Ο Εμμανουήλ Ξάνθος γεννήθηκε στην Πάτμο όπου πήγε και στο σχολείο. Έφυγε νέος από το νησί του για Σμύρνη, Τεργέστη, Οδησσό και Κωνσταντινούπολη. Είχε αναλάβει την αποστολή να ζητήσει από τον Ιωάννη Καποδίστρια να γίνει ο αρχηγός της Φιλικής εταιρείας, θέση που ο τότε αξιωματούχος της Ρώσικης κυβέρνησης δεν δέχθηκε. Μετά το πλήγμα αυτής της άρνησης, ο Ξάνθος, απευθύνεται στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος αποδέχεται την υπέρτατη ευθύνη του Γενικού Εφόρου της Φιλικής εταιρείας « ίνα εφορεύη και επιστατή εν πάσι όσα κρίνονται άξια, ωφέλιμα και πρέποντα τη Ελληνική Εταιρεία».
Με την κήρυξη της επανάστασης βρίσκεται με τον Τσακάλωφ στην Πελοπόννησο κοντά στον Δημήτριο Υψηλάντη. Το 1827 εγκαταλείπει την Ελλάδα και κατευθύνεται προς την Οδησσό και Βουκουρέστι, όπου θα παραμείνει μέχρι το 1837. Τότε πληροφορείται ότι δημοσιεύματα αναφέρουν ανακρίβειες για την δράση του και την εταιρεία. Επιστρέφει στην Ελλάδα και εκδίδει απομνημονεύματα για τα πεπραγμένα τόσο τεκμηριωμένα και εμβριθή που ο ιστορικός Φιλήμων που είχε γράψει γι αυτόν, παραδέχεται ότι είχε δημοσιεύσει ανακρίβειες και ότι τον είχαν παραπληροφορήσει. Ο Ξάνθος παραμένει πλέον στην Αθήνα. Το 1851 παρακολουθώντας μια θερμή επεισοδιακή συνεδρίαση της βουλής και προσπαθώντας να διαφύγει, πέφτει από μια σκάλα και τραυματίζεται θανάσιμα. Κηδεύεται στο Α΄ νεκροταφείο με τιμές στρατηγού. Εν όαω ζούσε ο Όθωνας για να τον τιμήσει του είχε απονείμει τον χρυσό Σταυρό του Σωτήρος, αλλά όχι τη χρηματική αποζημίωση που του είχε υποσχεθεί.
Εκπλήσσεται κανείς όταν αναλογιστεί ότι τρείς μέσοι άνθρωποι, όχι περίσσια πλούσιοι ούτε περίσσια μορφωμένοι ή πετυχημένοι σμίξανε με ένα κοινό όραμα που τους ενέπνευσε. Ένωσαν τις δυνάμεις τους και δούλεψαν σκληρά συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλο, Εργαστήκανε με πάθος πάνω στην ιδέα που τους εξέγειρε και τους καθοδηγούσε και ενωμένοι στον κοινό σκοπό έγιναν αποτελεσματικοί και τον πέτυχαν.
Εκπλήσσεται κανείς αν αναλογιστεί ότι η Φιλική εταιρεία τα κατάφερε μέχρι το τέλος να μείνει αφανής και μυστική παρ όλο το πλήθος των ανθρώπων που είχαν ενταχθεί σε αυτήν.
Τέτοια γεγονότα αποδεικνύουν το πόση δύναμη έχει η κοινή προσπάθεια.
Πόσο η πίστη σε ένα μεγάλο και δίκαιο σκοπό κινητοποιεί δυνάμεις και δυνατότητες και σε κάνει να βεβαιωθείς ότι όλα είναι εφικτά.
Μαθήματα μεγάλα μας διδάσκει η ιστορία. Που σήμερα είναι πιο χρήσιμα και χρειαζούμενα παρά ποτέ.
