Προσωπικό παράδειγμα, κριτική σκέψη, πρόληψη, ετοιμότητα για να προστατευτούν παιδιά, έφηβοι και νέοι από πολυάριθμες απειλές.
Μία μεγάλη ομάδα ευάλωτων πολιτών είναι τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι. Δεν έχουν εξοικειωθεί με τις πιθανές απειλές και δεν έχουν εκπαιδευτεί για να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους. Οι στατιστικές δείχνουν ότι αυτή η ηλικιακή ομάδα κατέχει την πρώτη θέση σε θανάτους και αναπηρίες από τραυματισμούς. Οι έφηβοι και οι νέοι αποτελούν στόχο διακινητών πάσης φύσεως ουσιών που προκαλούν εξάρτηση όπως τσιγάρων, ναρκωτικών και οινοπνευματωδών ποτών. Αλλά και στόχο διακινητών ιδεολογιών που επιζητούν να προσελκύσουν ευκολόπιστους οπαδούς.
Πώς μπορούν οι γονείς και οι δάσκαλοι να προφυλάξουν τα παιδιά, τους εφήβους και τους νέους από τις πολυάριθμες αυτές απειλές; Και πώς μπορούν να τους εκπαιδεύσουν έτσι ώστε να τους κάνουν ικανούς να αυτοπροστατεύονται σε όλη τους τη ζωή;
Προσωπικό παράδειγμα. Μία πρώτη βασική αρχή που πρέπει να έχουν υπόψη τους όλοι οι ενήλικες είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν μιμούμενα. Συνεπώς, το παράδειγμα που δίνουν οι μεγαλύτεροι είναι καίριας σημασίας. Η συμπεριφορά των γονέων και των δασκάλων στο σπίτι, στον δρόμο, στο σχολείο είναι καίριας σημασίας. Αν θέλετε υπεύθυνους οδηγούς και πολίτες αύριο, γίνετε υπεύθυνοι οδηγοί και υπεύθυνοι πολίτες σήμερα. Οι αυριανοί πολίτες βρίσκονται στα παιδικά δωμάτια, στα σχολεία, στις προσκοπικές ομάδες, στους αθλητικούς συλλόγους. Και θα μιμηθούν τα καλά παραδείγματα που θα τους εμπνεύσουν…
Δυνατοί χαρακτήρες. «Η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων ξεκινά από το νηπιαγωγείο και το δημοτικό», μας έλεγε μία δασκάλα πριν από χρόνια. «Εκεί, το παιδί μαθαίνει να λέει όχι, ακόμη κι αν δέχεται πιέσεις από το άμεσο περιβάλλον του». Ομως για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει οι γονείς και οι δάσκαλοι να μην χρησιμοποιούν μεθόδους καταστολής που καταστρέφουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών.
Ωστόσο, σε κάθε ομάδα υπάρχουν σίγουρα και ορισμένα “μαύρα πρόβατα”. Πρόκειται για παιδιά από προβληματικές οικογένειες ή με ιδιαίτερα προβλήματα υγείας. Οι γονείς και οι δάσκαλοι έχουν ευθύνη να εντοπίσουν τις περιπτώσεις αυτές και να εφαρμόσουν παιδαγωγικές μεθόδους αντιμετώπισης που να αναδεικνύουν και να ενισχύουν τα καλά στοιχεία του χαρακτήρα και ιδίως την αυτοπεποίθηση.
Στην αυτοπεποίθηση και στη δύναμη του χαρακτήρα στηρίζεται ακριβώς η δυνατότητα του παιδιού να αρνηθεί το πρώτο τσιγάρο και το πρώτο τσιγαριλίκι, που συχνά σηματοδοτούν το πρώτο βήμα προς βαρύτερες εξαρτήσεις, όχι μόνο από ουσίες, αλλά και από ιδεολογίες ή δόγματα.
Κριτική σκέψη. Μία άλλη βασική ιδιότητα του υπεύθυνου πολίτη που δεν παρασύρεται από ιδεολογίες, δόγματα αλλά και από κάθε είδους κατασκευασμένες ειδήσεις και θεωρίες συνομωσίας είναι και η κριτική σκέψη. Δεν είναι κάτι που μεταδίδεται αυτόματα, αλλά ένας τρόπος σκέψης του παιδιού, του έφηβου και του νέου, ο οποίος δεν δέχεται αβασάνιστα ό,τι ακούει στις ειδήσεις, ό,τι βλέπει στην τηλεόραση και ό,τι διαβάζει σε εφημερίδες, ιστολόγια ακόμη και σε βιβλία.
Εδώ το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στους δασκάλους και στους καθηγητές. Που θα εξηγήσουν τους μύθους και την προέλευσή τους. Που θα αναλύσουν ένα ιστορικό γεγονός ή μια είδηση από όλες τις σκοπιές ανατρέχοντας σε πρωτογενείς πηγές. Που θα εξηγήσουν πως δημιουργούν ειδήσεις τα διάφορα οργανωμένα συμφέροντα για να πετύχουν συγκεκριμένους στόχους. Να πουλήσουν ένα βιβλίο, να κάνουν οπαδούς, να αντιταχτούν σε αποφάσεις θεσμικών οργάνων.
Πρόληψη αντί θεραπείας. Αν θέλουμε να κτίσουμε έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά μας θα πρέπει να αναλύσουμε τις μελλοντικές επιπτώσεις των σημερινών μας πράξεων και αποφάσεων. Η αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών αποτελεί κατά τη γνώμη μου ιδανικό τομέα για την ανάπτυξη αυτής της δεξιότητας. Τι θα συμβεί σε έναν σεισμό αν καταστρατηγήσουμε τους αντισεισμικούς κανονισμούς κατασκευής κτηρίων; Τι θα πάθουμε σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης αν κτίσουμε ένα σπίτι στην κοίτη ενός ποταμού;
Χρήσιμες μπορεί να είναι: 1) Μια επίσκεψη στο Μουσείο Αφροδισίων και Δερματικών Νόσων στο νοσοκομείο Ανδρέας Συγγρός. 2) Μια παρουσίαση με φωτογραφίες για τις επιπτώσεις του καπνίσματος από έναν πνευμονολόγο ή έναν ογκολόγο ή τέλος. 3) Μία μελέτη ενός κατεστραμμένου αυτοκινήτου από τροχαίο.
Τα παιδιά μπορούν επίσης να κάνουν εργασίες για τις καταστρεπτικές συνέπειες της ρύπανσης των θαλασσών από τα απόβλητα, για την καταστροφή της φύσης από τα σκουπίδια, για τους θανάτους άγριων ζώων και ψαριών από τα πλαστικά ή τέλος για την εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή.
Το θέμα βέβαια δεν είναι να δουν και να ακούσουν τα πλεονεκτήματα της ανακύκλωσης και τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αλλά να καταλάβουν ότι μπορούμε να αποτρέψουμε τα αυριανά ατυχήματα και τις καταστροφές ή να μετριάσουμε τις επιπτώσεις τους, αν αλλάξουμε συμπεριφορές και σκεφτούμε προληπτικά σήμερα.
Ετοιμότητα και επέμβαση. Σημαντική τέλος για την ανάπτυξη υπεύθυνων πολιτών νομίζω πως είναι και η εκπαίδευση για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών. Τι κάνουμε σε ένα ατύχημα; Πότε και πώς καλούμε την Αστυνομία, το ασθενοφόρο, την Πυροσβεστική; Ποιες είναι αναγκαίες πρώτες βοήθειες που ακόμη και ένα παιδί μπορεί να δώσει; Τι προσέχουμε για να μην ξεκινήσει μια πυρκαγιά; Για να σταματήσουμε μια αιμορραγία; Τι κινήσεις θα κάνουμε σε περίπτωση σεισμού, ξαφνικής πλημμύρας ή σε ένα τροχαίο;
Ολα τα παραπάνω θα μας επιτρέψουν κατά τη γνώμη μου να φτιάξουμε μία νέα γενιά χρήσιμων και σκεπτόμενων πολιτών που θα αποφεύγουν τις κακοτοπιές και θα είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν δυσκολίες, ατυχήματα και καταστροφές με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
* Φυσικός, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
