Αγαπητοί αναγνώστες,
Καλημέρα σας και καλό μήνα με Υγεία!
Πρωτομηνιά λοιπόν σήμερα! Μας ήρθε καλόδεχτος ο ανοιξιάτικος και Πασχαλινός μήνας Απρίλης, ο μήνας με τα ψέματά του, τα πρωταπριλιάτικα, με τις πολλές και μεγάλες γιορτές του.
Πρωτομηνιάς του απόβραδο, η Δ΄ στάση των “Χαιρετισμών”. Στις 3/4 η Δη Κυριακή των Νηστειών (Ιωάννου της Κλίμακος), στις 6/4 του “Μεγάλου Κανόνος” κι ύστερ’ από δύο μέρες, στις 8/4 Παρασκευή: ο Ακάθιστος Ύμνος στο σύνολο του (Α-Ω,Α!) και φεύγει, συν Θεώ, η βδομάδα. Η συνέχεια τ’ Απρίλη, λοιπόν, στην παραπάνω που μας οδηγεί στη Μεγαλοβδομάδα και τη Λαμπρή! Υγεία να ‘χουμε…
***
Για σήμερα η συνεργασία μας έχει τις αλλαγές της. Δεν περιλαμβάνει παρουσίαση βιβλίων, αν και περιμένουν και πολλά και αξιόλογα. Ας δούμε γιατί. Από τη μελέτη τόσων αξιόλογων δημοσιευμάτων για τον Εθνάρχη Ελευθέριο Κ. Βενιζέλο και την εποχή του και για την παρουσίαση τόσων σημαντικών και ποιοτικών εκδηλώσεων, με την ευκαιρία του φετινού ετήσιου μνημοσύνου του, στα “Χανιώτικα νέα” παρακινηθήκαμε κι εμείς, ώστε η σημερινή συνεργασία μας να έχει θέμα… βενιζελικό!
Ψάξαμε, λοιπόν, στο από χρόνων πολλών συντηρούμενο και εμπλουτιζόμενο σχετικό μας Αρχείο, και εντοπίσαμε σε δημοσιεύματα μας αρκετά παλαιά, το κείμενο μας: «Λαϊκό πνεύμα και ήθος, την εποχή του Ελευθερίου Κ. Βενιζέλου», δημοσιευμένο στα έγκριτα “Χανιώτικα νέα”, της 23-3-1986. σ. 5η.
Έχουν περάσει από τότε, σωστά τριάντα έξι (36) χρόνια· κι όσοι το διάβασαν τότε, ας το ξαναθυμηθούν και να γελάσουν, κι όσοι το έχουν σήμερα μπροστά τους, για πρώτη φορά, ας ευχαριστήσουν τα αγαπητά μας “Χανιώτικα νέα” που τους το προσφέρουν!
Τα “Χανιώτικα νέα”, αγαπητοί μου, με την τόσων χρόνων προσφορά των, έχουν γράψει Ιστορία και είναι οι πάντα τόσον φροντισμένες σελίδες τους ένας ανεκτίμητος πολύτιμος βιβλιογραφικός θησαυρός για την Ιστορία, Λαογραφία και γενικά τον Πολιτισμό μας, πέραν της άλλης πλουσιότατης πολιτικής μας Ιστορίας!
Κι από τη θέση αυτή, ας ευχηθούμε από καρδιάς στους ιδιαίτερα αγαπητούς μας Γιάννη και Ελένη Γαρεδάκη: Υγεία και για πολλά χρόνια ακόμη, τα “Χανιώτικα νέα” και το Μουσείο τους το μοναδικό να μας προσφέρουν τέτοιας ποιότητας εφημερίδα!
Ας έρθουμε τώρα, στο αναδημοσιευόμενο κείμενο μας. Τίτλος του “Λαϊκό πνεύμα και ήθος, την εποχή του Ελευθ. Κ. Βενιζέλου”:
«Συχνά σε δημοσιεύματα αναφερόμαστε στη λαϊκή μούσα της Κρήτης, που τραγούδησε τη ζωή και θρήνησε το θάνατο του Βενιζέλου. Σήμερα, παρουσιάζουμε δείγματα από το σπινθιροβόλο πνεύμα του λαού μας, τον ίδιο καιρό, τον καιρό του Βενιζέλου. Δηλαδή λίγα ανέκδοτα απο τ’ αμέτρητα που κυκλοφόρησαν.
Τούτα τ’ ανέκδοτα είναι διαποτισμένα από το πνεύμα του λαού της Κρήτης μας, αναφέρονται όλα σε περιστατικά από τη ζωή των ανθρώπων της, τον καιρό του Βενιζέλου. Σατιρίζουν καταστάσεις, θυμίζουν εποχές, καυτηριάζουν πείσματα, πάθη και μεράκια και τέλος μας μεταφέρουν με τον τρόπο τους τον ζηλευτό, στο πνεύμα, στο ήθος και στους τύπους της εποχής του Βενιζέλου. Μιας εποχής ανεπανάληπτης!..
Χωρίς κανένα άλλο σχόλιο -δεν είναι εξάλλου απαραίτητο- ας χαρούμε μερικά από μια πλούσια συγκομιδή, αναπολώντας έτσι ανθρώπους και εποχές, που σιγά σιγά μακραίνουν από το σήμερα! Και τώρα στα ανέκδοτα, που ανθολογήσαμε:
1. ΧΑΡΙΣΤΕ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΦΑΓΕΣ ΤΟΥ…
«Σε συνεδρίαση του Ηγεμονικού Συμβουλίου, ο Πρίγκηπας Γεώργιος, υπέβαλε πρόταση να χτιστεί στη Χαλέπα ανάκτορο κατάλληλο για διαμονή πρίγκηπα, Υπάτου Αρμοστή της Κρήτης! Ο Σφακιανάκης, Πρόεδρος της Κρητικής Βουλής και αντιπρόσωπος Ηρακλείου, ξαφνιασμένος, του είπε:
– Μα Υψηλότατε, εμείς ένα ανάκτορο έχομε, το ανάκτορο των Αθηνών!
Ο Πρίγκηπας όμως επέμενε στην πρόταση του, και λένε πως είπε:
– Εγώ θα κυβερνήσω την Κρήτη, σαν τον Τσάρο.
Μόλις άκουσε αυτά ο Σφακιανάκης, σηκώνεται, παίρνει το καπέλο του από την κρεμάστρα και βγαίνοντας από την αίθουσα συνεδριάσεων είπε:
– Τότε, Υψηλότατε, χαρίστε μας και τας σφαγάς του…».
(Αριστ. Κριάρη: “Αθιβολές”, τομ. Β΄. σ. 164)
2. Η ΚΑΠΕΤΑΝΙΑ, ΕΙΝΑΙ ΒΑΡΥ ΓΟΜΑΡΙ…
«Ο Βενιζέλος, τον καιρό του Θερίσου, βγήκε από την Ασή Γωνιά στον Καλλικράτη, όπου τον υποδέχτηκε και τον φιλοξένησε ο Γιώργης Παπαδόπετρος, βουλευτής, τότε, των Σφακίων.
Τ’ απόγευμα στον περίπατο συνάντησε το Δημήτρη το Μανουσέλη, το γιο του Μανουσελαντρουλή, παλιού καπετάνιου και τον πήραν στην παρέα τους.
Συζητώντας διάφορα θέματα και πιο πολύ για τους παλιούς αγώνες και τους καπετάνιους των, λέει ο Μανουσέλης, στον Βενιζέλο:
– Η καπετανιά -καπετάν Λευτέρη- είναι βαρέ γομάρι!..
Πολύ αργότερα, στο κίνημα του 1935 οι επαναστάσεις κατέβασαν τον Βενιζέλο στα Χανιά, κι ένα απόγευμα είχανε μαζευτεί πολλοί στο σπίτι του στη Χαλέπα και ζητούσαν, μ’ αγωνία, να μάθουν ειδήσεις για το Κίνημα κι αν είχε επεκταθεί και στη λοιπή Ελλάδα.
Ήταν νωρίς και ξύπνησαν τον Βενιζέλο και βγήκε να τους μιλήσει. Τους είδε όλους με αγωνία στην έκφραση και τωνε λέει συλλογισμένος:
– Θυμάμαι τώρα μια κουβέντα που μου είπε πριν από 30 χρόνια στον Καλλικράτη ένας γέρο-καπετάνιος: «-Η καπετανιά, είναι βαρύ γομάρι…».
Αυτή τη βαρυσήμαντη φράση, ο Βενιζέλος την είχε επαναλάβει προηγούμενα και στη Βουλή, σε μια αγόρευσή του, κάνοντας επίθεση στην πολυκέφαλη αντιπολίτευση των βασιλικών).
(Αριστ. Κριάρη: “Αθιβολές”, τομ. Β΄. σ. 177-178)
3. ΑΝ ΕΙΠΑΜΕ ΑΥΤΑ ΓΙ’ ΑΥΤΟΥΣ, ΤΙ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟ
Διηγείται ο Κων. Ε. Καλλέργης, δ/ντής του Τηλεγραφείου Χανίων, στα 1920, που τον μετέθεσαν στη Χίο, σαν τιμωρία επειδή ήταν Βενιζελικός, ότι εκεί, στη Χίο, γνώρισε τον Γυμνασιάρχη Χειμωνάκη, που είχαν απολύσει σαν Βενιζελικό και ο οποίος του διηγήθηκε δύο περιστατικά, χαρακτηριστικά:
Γνώρισα -διηγείται ο Χειμωνάκης στον Καλλέργη- στο Βερολίνο έναν αντιβενιζελικό αξιωματικό Έλληνα, αλλά πολύ φίλο μου. Μια μέρα δίδονταν διάλεξη από Γερμανό καθηγητή, με θέμα: “Οι μεγάλοι άνδρες διά μέσου των αιώνων, από της εποχής του Περικλέους”, στο Βερολίνο.
Με πήρε ο φίλος μου αξιωματικός και πήγαμε. Σαν άρχισε ο ομιλητής και ανέλυε το έργο του ενός μεγάλου, του άλλου, του άλλου… ο αξιωματικός κορόιδευε τον Χειμωνάκη, με τη φράση: «Τώρα θα πει και για τον Βενιζέλο σου!…». Όταν παρουσίασε ο ομιλητής τον Περικλή, ήπιε νερό και σταμάτησε. Ο αξιωματικός ξανά κορόιδεψε: «Χειμωνάκη, τώρα θα πει και για τον Βενιζέλο σου!..»
Οπότε ο ομιλητής άρχισε: «Αλλ’ εάν είπομεν αυτά διά τον Περικλήν κι εκείνα διά τον άλλον, τι να είπομεν για τον Ελευθέριον Βενιζέλον…» και συνέχισεν επί ώραν ομιλών διά τον Μέγα Έλληνα Πολιτικόν, διακοπτόμενος συχνά από ζωηρά χειροκροτήματα των ακροατών…
Τότε, ο αξιωματικός έσκυψε κάτω κι άρχισε να κλαίει, με λυγμούς. Ετελείωσεν η διάλεξη και ο αξιωματικός συνέχιζε να κλαίει στο κάθισμά του. Κι ο Χειμωνάκης τον παρακαλούσε να σταματήσει. Νόμιζε νευρικό το κλάμα του. Οπότε, ανορθώνεται απότομα και συντετριμμένος του λέει: «Χειμωνάκη, πώς θα σ’ ατενίσω κατά πρόσωπο έπειτα απ’ αυτά; Θα γίνω ο βενιζελικότερος Έλλην και θα επιστρέψω αμέσως στην Ελλάδα!..».
(“Κρητ. Εστία” τευχ. 147/1964, σ. 106).
4. ΣΚΕΤΗ ΚΟΠΡΑ ’ΝΑΙ…
«Μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, οι Λαϊκοί που επικράτησαν βάλθηκαν να διώξουν όλους τους Βενιζελικούς από τις δημόσιες θέσεις, μέχρι και τον αγροφύλακα. Έτσι στην Έμπαρο, διορίστηκε καινούργιος αγροφύλακας, ένας λαϊκός, που θεώρησε καθήκον του να κουβαλήσει στο αγρονομείο όλους τους Βενιζελικούς του χωριού, για φανταστικές αγροζημιές που είχαν κάνει και μάλιστα: «επ’ αυτοφώρω».
Άρχισε το δικαστήριο. Ο αγρονόμος κοπάνησε, μία, δύο, τρεις, τέσσερις καταδικαστικές αποφάσεις αλλά μετά, σταμάτησε βλέποντας πως υπήρχε μια στίβα από… παράνομες καταγγελίες του αγροφύλακα. Αμφιβάλλοντας δε, για την ακρίβεια των καταγγελιών, κάλεσε, ένα χωρικό, που όλοι τον ήξεραν για τίμιο και ντόμπρο άνθρωπο, και τον ρωτά:
– Για πες μου κύριε Καστρινάκη, εσύ γνωρίζεις καλά τον αγροφύλακα;
– Ναίσκες!
– Και είντα άνθρωπος είναι;
– Είντα να σου πω κύριε Αγρονόμε… Κοπρά καταμόναχη… απάντησε ο Καστρινάκης!
Και ο αγρονόμος, ανακάλεσε τις προηγούμενες καταδίκες, και «απάλλαξε τις υπόλοιπες υποθέσεις!»
(Αριστ. Κριάρη: “Αθιβολές”, τομ. Β΄. σ. 143)
5. ΤΥΡΙ ΑΝΕ ΘΕΛΕΙΣ, ΠΑΡΕ…
«Ένας Ανωγειανός, βασιλικός, πήγε παραμονές εκλογών στο Γρυλιό, γνωστό Βενιζελικό, να του ζητήσει να ψηφίσει τον αντιβενιζελικό υποψήφιο της περιοχής.
– Δώσε μου μια ψήφο, επέμενε.
Ο Γρυλιός σκέφτεται λιγάκι και ύστερα του λέει:
– Να σου δώσω, μωρέ Μανώλη, καλλιά ένα τυρί!..»
(Αριστ. Κριάρη: “Αθιβολές”, τομ. Β΄. σ. 118)
6. ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΕΙΣΜΑ
«Ένας Μωραΐτης, φανατικός αντιβενιζελικός, ρωτούσε έναν Κρητικό καινούργιο φίλο του:
– Μα γιατί ακολουθείτε το Βενιζέλο με τόσο πείσμα; Δρόμους δε σας έκαμε, λιμάνια δεν έχετε, νοσοκομεία σύγχρονα δεν έχετε, σχολειά σας λείπουνε…
Και ο Κρητικός, π’ όσο τον άκουγε, τόσο φούσκωνε, κατάλαβε πως ο Μωραΐτης ήταν βαμμένος αντιβενιζελικός και πως θα ‘χάνε τα λόγια του, να του μιλήσει για υπόδουλους Έλληνες, για Μεγάλη Ελλάδα, για απαλλαγή από τον Κοτζαμπασισμό, από τους βλαχοδήμαρχους και τη φαυλοκρατία του παλαιοκομματισμού…
Γι’ αυτό έδωκε μια γερή γροθιά στο τραπέζι, τον αντίσκοψε και του ’πε.
– Για, ετσά, μωρέ!..».
(Αριστ. Κριάρη: “Αθιβολές” τομ. Β’, σ. 138).
7. ΕΙΝΤΑ ΔΕΝ ΕΚΑΜΕ Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
«Στα 1933 όταν ο Ελ. Βενιζέλος πήγε στη Χαλέπα και εγκαταστάθηκε στο πατρικό του σπίτι, πολλές επιτροπές Κρητικών από τα χωριά, φτάσανε να τον χαιρετήσουν.
– Με κατηγορούν είπε σε μια στιγμή ο Βενιζέλος, ότι και στα τέσσερα τελευταία χρόνια που κυβερνούσα, τίποτα δεν έκαμα. Ήθελα να μάθω τι λέτε και σεις.
– Αλήθεια κύριε πρόεδρε, είπε ένας γέρος χωρικός. Δεν έχουν άδικο. Τίποτα δεν έκαμες, αφού δεν μπόρεσες να πετύχεις τρία πράγματα:
– Ποια; ανατινάχτηκε έκπληκτος ο Βενιζέλος.
Και ο χωρικός, τ’ απάντησε με τα στιχάκια του δημοτικού τραγουδιού:
“Γιοφύρια ‘πα στη θάλασσα και γιαγιερμό απ’ τον Άδη,
και σκάλες απ’ τον ουρανό, να πιαίνουν, να γυρίζουν!..”.
Κι ο Βενιζέλος γέλασε με την καρδιά του, από την εξυπνότατη απάντηση του χωρικού…».
(Εφημ. “Παρατηρητής” Χανίων, α,φ, 2571/4-4-1936, σελ. 1η)
8. ΚΑΝΕΙ ΚΟΥΜΠΑΡΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΘΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Κάνει κουμπαριές και βαπτίζει παιδιά. Πρωτοκούμπαρος στη Μονή Σελίνου, ζει και κινείται όχι απλώς άνετα αλλά σαν τον μόνιμο της Κρήτης χωρικό γλεντζέ, με ολόψυχη συμμετοχή στην ιεροτελεστία του εθίμου, στο χορό, στο τραγούδι.
Σχετική μαρτυρία το επιβεβαιώνει:
«…Κατά την αρμοστιακή περίοδο, ο Βενιζέλος συνοδευόμενος από πολλούς και καλούς φίλους του, μεταξύ των οποίων ήταν και οι: Νικ. Πιστολάκης, Πέτρος Μαρής, Κων. Φούμης, Κων. Μάνος, Στέφ. Λεκανίδης, Μανόλης Moυντάκης, Μανόλ. Μαρκαντωνάκης, Μαν. Παπαδερός, Μαν. Μπαλαντίνος, Μαν. Παπαγιαννάκης, Στ. Κολοκυθάς, Ανδρ. Κακούρης, Γιάνν. Καλογερής και Μαν. Μανωλικός, πήγε στη Μονή Σελίνου και στεφάνωσε τον Νικ. Μπασιά.
Κατά τη συνήθεια, μετά το φαγοπόδι και της τάβλας το τραγούδι, άρχισε ο χορός. Πρώτος ο γαμπρός σέρνει τη νύφη στο χορό, που την παραδίδει, αφού αποχόρεψε, στον κουμπάρο. Όμως πριν δώσει το μαντήλι στη νύφη ο Βενιζέλος, έσπευσε προς τους βιολάτορες και τους είπε να παίξουν μεθοδικά και με περίσσιο κέφι τη λύρα και το λαγούτο τους, κι αυτός θα τους φιλέψει, γαλαντόμικα, μ’ ένα μεντζήτι, πολλά λεφτά για τότε!..
Κι ο Βενιζέλος, ενώ ακόμη χόρευε με σβελτοσύνη και χάρη την λυγερόκορμη κουμπαροπούλα του, σκύβει και βάζει με τρόπο στο χέρι του ξακουστού λυράρη της εποχής, Κουφιανού… ένα χρυσό 20/φραγκο! που ώστε να το δει εκείνος πέταξε κυριολεκτικά από τη χαρά του, λέγοντας συγχρόνως μ’ εξαιρετική διάθεση, την αυτοσχέδια μαντινάδα:
«Άλλα ΄λεγες κι αλλά ‘κανες, άλλα πες κι άλλα κάνεις
άλλα λογιάζεις, κι άλλα λες, κι άλλα στο νου σου βάνεις!»
(Μίνω Ζ. Νικολακάκη: “Πρόσωπα και τύποι των παλιών Χανίων». Χανιά, 1969, σ. 17-18.
Δες και Π. Γύπαρη: “Ελ. Βενιζέλος”, τομ. Α΄, σ. 137.)
Και μια ανάλογη, προφορική, επιβεβαίωση:
«Ο γαμπρός, δάσκαλε μου, ήταν ο πεθερός μου. Πρωτοκούμπαρος ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Έσερνε εξήντα κουμπάρους, όλους λεβέντες. Τα θυμούμαι, γιατί απομείνανε στο σπίτι μας, εξήντα ζευγάρια παντόφλες, που είχε αγορασμένες ο γαμπρός για τσι κουμπάρους, επειδή μένανε ως την Τρίτη βράδυ στο γάμο, κι εχρειγιάζουντανε να βγάλουν τα στιβάνια των. Είχανε και ενενήντα εννιά κανίσκια, φερμένα, οι δικοί.
Όντεν επηγαίνανε στο Κακοδίκι, να πάρουνε τη νύφη, ο Βενιζέλος εβάστα ένα ωραίο τριαντάφυλλο, σαν το πρόσωπο τση νύφης. Ετραγουδούσαν τραγούδια τση στράτας. Κι ο Βενιζέλος είπε και μια μαντινάδα:
«Σαν την ασπαλοθρότσιτα που τήνε τρων’ οι γι’ αίγες ετσά με φάγασι κι εμέ, οι γι’ εδικές σου έγνοιες».
Όντεν εγυρίσαμε στη Μονή, στο γλέντι, ο βιολάτορας είπε του Βενιζέλου, του πρωτοκούμπαρου, δυο μαντινάδες. Την πρώτη για την πληρωμή που του ‘δωσεν ο Βενιζέλος. Έλεγε:
“Άλλα ‘λεγες κι άλλα ‘κανες, άλλα πες κι άλλα κάνεις, άλλα λογιάζεις, κι άλλα λες, κι άλλα στο νου σου βάνεις!”.
Και τη δεύτερη, για τη λεβεντιά και την παλληκαριά του:
«Εσύ ‘σαι τσ’ αστραπής παιδί, και τση βροντής εγγόνι, σα θες αστράφτει και βροντά, σα θέλεις πέφτει χιόνι!».
(Πληροφ.: Ειρήνη Κ. Μπασιά, από τη Μονή Σελίνου, 73 χρόνων (1985).
(Κατά τη διασταύρωση των πληροφοριών, ο Μανόλης Σειραδάκης, απόστρατος Χωρ/κής, θυμάται πως οργανοπαίκτης ήταν ο Ξυλινός ο Παπαγρηγόρης από το Ροδοβάνι.
Εξάλλου ο Γιάννης Βαγιάκης, από τη Μονή, βεβαιώνει πως έπαιζε ο Δρακάκης από το Ζυμβρού- Μερτέ. Όλοι συμφωνούν στις μαντινάδες και στην πληρωμή του λυραντζή από το Βενιζέλο. Μνεία του γεγονότος κάνει και η “Λουλούδα” (Γ. Μαθιουδάκης), στα «Κρητ. Νάκλια» του, της σ. 107-108).
Σημ. Ήταν ένα μικρό δείγμα από ανέκδοτα της εποχής του Βενιζέλου. Ανέκδοτα που δεν έλειψαν από καμιά συλλογή κρητικών ανεκδότων, και από κανένα φύλλο εφημερίδας εκείνου του καιρού. Χαρακτηριστικό παρόν στην εποχή του Εθνάρχη μας.
Αυτά για σήμερα!
Βέβαια είχαν πολλά άλλα σειρά! Δεν προλαβαίναμε όμως τροποποίηση!
Ασφαλώς οι μέρες είχαν πολλά και σημαντικότατα. Χάσαμε φίλους αδελφικούς και συναδέλφους. Έγιναν σημαντικά συνέδρια, παρουσιάσεις βιβλίων, εκδηλώσεις πνευματικές. Απουσιάζαμε από τα Χανιά, στο Ηράκλειο για την τακτική θεραπεία του προβλήματος μας.
Ας ευχηθούμε πως θα δυνηθούμε ν’ αναφερθούμε σύντομα σ’ όσα μπορέσουμε. Είναι χρέος μας!
Σας χαιρετούμε, λοιπόν, ευχόμενοι Υγεία και έχει ο Θεός!
