Ποιοι και γιατί είπαν “όχι” στον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1922;

Φέτος (2017), συμπληρώνονται 81 χρόνια από τις 18 Μαρτίου του 1936, ημέρα κατά την οποία ο μεγάλος Κρητικός πολιτικός του 20ου αι. Ελευθέριος Βενιζέλος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 72 ετών.
Στο παρόν σημείωμα, εν είδει φόρου τιμής στη μνήμη του, θα προβάλουμε τον, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (σελ. 2, φύλλο της 5ης Σεπτεμβρίου 1922), λόγο για τον οποίο μετά τη Μικρασιάτικη Καταστροφή τα τέλη του καλοκαιριού του 1922 ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αν και πολύπειρος «διπλωμάτης», δεν χρησιμοποιήθηκε από την τότε ελληνική κυβέρνηση στις διαβουλεύσεις της ήττας που θα αρχινούσαν σύντομα με τις συμμαχικές Δυνάμεις και την Τουρκία του Μουσταφά Κεμάλ.
Δεν κρίνεται σκόπιμο να επαναλάβουμε στο παρόν αρθρίδιο πώς φτάσαμε από τον θριαμβευτικό Μάη του 1919 της άφιξης του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη στην τραγωδία του Αυγούστου του 1922 και τι, πολιτικά, στρατιωτικά και διπλωματικά, λάθη οδήγησαν σε αυτήν. Μπορούμε να τα ιδούμε όλοι, προστρέχοντας είτε σε φιλοβενιζελικές πηγές, είτε σε αντιβενιζελικές, σύγχρονες των γεγονότων και κατοπινές.
Έτσι, ας διαβάσουμε από το προαναφερθέν φύλλο της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ γιατί, ενώ ο ελληνισμός βίωνε πολύ κρίσιμες στιγμές  αρχές του φθινοπώρου του 1922, η κυβέρνηση των Αθηνών δεν μπόρεσε ή δε θέλησε να χρησιμοποιήσει τον πρώην (1910 – ’15, 1917- ’20) πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο στις διπλωματικές επαφές με τους Συμμάχους και την Τουρκία προκειμένου να αποτρέψει τα χειρότερα.  Επειδή ο Κρητικός πολιτικός είχε από παλιά πολλές συμπάθειες μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και καθώς ήξερε καλά τους διπλωματικούς χειρισμούς που απαιτούσε η τρέχουσα δύσκολη για την Ελλάδα κατάσταση από τις προγενέστερες κυβερνητικές του θητείες, θα ήταν ευχής έργον να διαχειριζόταν εκείνος  τη δεδομένη χρονική στιγμή το «δούναι – λαβείν» του ηττημένου ελληνικού κράτους με το νικητή Μουσταφά Κεμάλ.
Η 4η Σεπτεμβρίου 1922 βρίσκει (από το Νοέμβριο του 1920 ξανά) βασιλέα των Ελλήνων τον Κωνσταντίνο τον 1ο , ο οποίος, σημειωτέον, είχε «προηγούμενα» με τον Βενιζέλο από τα χρόνια του «Εθνικού Διχασμού» (1915 – ’17),  αφενός και πρωθυπουργό της Ελλάδας τον Νικόλαο Τριανταφυλλάκο και υπουργό Εξωτερικών τον πρώην πρωθυπουργό (1916 και 1921) Νικόλαο Καλογερόπουλο αφετέρου.  Και οι δυο πολιτικοί είναι στελέχη της αντιβενιζελικής και βασιλόφρονος παράταξης.  Στην κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου, όμως,  δεν συμμετέχουν ο Δημήτριος Γούναρης, ο Νικόλαος Στράτος, ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης και ο Νικόλαος Θεοτόκης, οι εκ των κορυφαίων αντιβενιζελικών στελεχών και μέλη ή επικεφαλής τινές εξ αυτών σε κυβερνήσεις  της περιόδου 1920-22.
Κάποια μέλη της κυβέρνησης Τριανταφυλλάκου, λοιπόν,  όπως βλέπουμε στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 5ης του ίδιου Σεπτέμβρη, ήθελαν,  όπως αναφέρουν «διαρρέουσες» ασφαλείς πληροφορίες  εξ Αθηνών, ως διπλωματικό εκπρόσωπο της Ελλάδας στο εξωτερικό τον Ελευθέριο Βενιζέλο ώστε μαζύ με τους βενιζελικούς διπλωμάτες Ρωμάνο, Κακλαμάνο και Πολίτη να αντιπροσωπεύσουν την Ελλάδα στις συζητήσεις με τους Συμμάχους και σε μιαν πιθανή διεθνή συνδιάσκεψη που συνήθως επέρχεται με τη λήξη  κάθε πολεμικών επιχειρήσεων και υπό τις παρούσες συνθήκες ν’ αναθεωρούσε εις βάρος των Ελλήνων τη συνθήκη των Σεβρών του 1920.  Έτσι, αποφασίστηκε να βολιδοσκοπηθούν ο Βενιζέλος  και οι άλλοι διπλωμάτες αν θα δεχόντουσαν τέτοιαν δύσκολη, πολύπλοκη και κρίσιμη αποστολή.  Δυστυχώς, όμως, όπως αναφέρει το εν λόγω δημοσίευμα, «επί της κυβερνήσεως όμως εξησκήθη ζωηροτάτη πίεσις εκ μέρους ωρισμένων καθεστωτικών κύκλων, ώστε ν’ αναγκασθή αύτη να μη προβή εις την εκτέλεσιν της εν λόγω αποφάσεώς της».
Και ποιοι ήσαν αυτοί που ανέτρεψαν την απόφαση της Κυβέρνησης Τριανταφυλλάκου και ματαίωσαν τα περί Βενιζέλου σχέδιά της,  ωθώντας την συνάμα να αναζητήσει μετριοπαθείς βενιζελικούς για να τους αναθέσει τη διπλωματική εκπροσώπηση της χώρας στις φανερές συζητήσεις και στις παρασκηνιακές διεργασίες που επρόκειτο ν’ ακολουθήσουν; «Την πρότασιν περί χρησιμοποιήσεως του Βενιζέλου εις το εξωτερικόν απέκρουσαν οι φανατικώτεροι των υπουργών, οίτινες ενισχύθησαν εξ άλλων μυστηριωδών προσώπων , εκτός της Κυβερνήσεως ευρισκομένων, τα οποία παρ’ όλην την συμφοράν του έθνους, κατ’ ουδένα  λόγον εννοούν να δεχθούν χρησιμοποίησιν του Βενιζέλου», γράφει η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (σελ. 2, φύλλο της 05.09.1922). Αντιβενιζελικοί  πολιτευτές και ο Θρόνος φοβήθηκαν, άραγε, ότι ο Κρητικός πολιτικός θα λειτουργούσε σε βάρος τους και ψηφοθηρικά ώστε ν’ αποσείσει από τον ίδιο και το κόμμα του (Κόμμα Φιλελευθέρων) τις όποιες ευθύνες τους αναλογούσαν για τον όλεθρο των Ελλήνων στην Ιωνία και στον Πόντο;  Κύριος Οίδε!
Αντί, τέλος, των βενιζελικών τοποθετήθηκαν, όπως σημειώνει ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (σελ. 2, 05.09.1922), ως έκτακτοι απεσταλμένοι από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ο μεν Λ. Ρούφος στο Παρίσι, ο δε Λ. Καυταντζόγλου στη Ρώμη, ενώ επρόκειτο να βολιδοσκοπηθεί και ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης για τη θέση του Έλληνα απεσταλμένου στο Λονδίνο, σε περίπτωση δε που ο Ζαΐμης για λόγους υγείας ηρνείτο, η κυβέρνηση θα στρεφόταν στον πρώην πρεσβευτή Λάμπρο Κορομηλά.