Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ είχε ήδη εντυπωσιάσει τον Ζορζ Κλεµανσώ (1), πριν γίνει γνωστός στην Ευρώπη: Το 1896, επιστρέφοντας στο Παρίσι απ’το ταξίδι του στην Ελλάδα, ο µετέπειτα µεγάλος Γάλλος πολιτικός, είχε δηλώσει: «(…) Είδα τόπους θαυµαστούς και, µεταξύ των άλλων, την Κρήτη.
Και δεν µπορείτε να µαντέψετε ποια είναι η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψή µου (…) Είναι ένας δικηγόρος Βενιζέλος ή Βενιζουέλος. Ειλικρινά δεν µπορώ να προφέρω επακριβώς το όνοµά του, αλλά σε µερικά χρόνια ολόκληρη η Ευρώπη θα µιλάει γι’ αυτόν».
ΑΠΟ ΤΟΤΕ, πολιτικές διαδροµές και στόχοι των δυο ανδρών ταυτίστηκαν· ειδικά µετά την προσχώρηση της Ελλάδας στην Entente (=Aνταντ). Καθοριστική υπήρξε κι η συνάντησή τους στη Σύνοδο Ειρήνης των Παρισίων (1919) που άρχισε τις εργασίες της µε οµιλία του τότε Προέδρου της Γαλλικής ∆ηµοκρατίας Ρεϊµόν Πουανκαρέ και, φυσικά, τη δεσπόζουσα παρουσία του “πατέρα της νίκη”, του Κλεµανσώ, επιλεγόµενου και “Τίγρη”… Στο «τραπέζι» της Συνόδου µετείχαν οι νικητές του Μεγάλου Πολέµου (Entente- ΗΒ, Γαλλία, Ρωσία και ΗΠΑ) και ηγέτες µικρότερων κρατών συµµάχων τους, όπως η Ελλάδα.
ΕΠ’ ΕΥΚΑΙΡΕΙΑ, ο Ελευθέριος Βενιζέλος παρουσίασε και τις ελληνικές διεκδικήσεις σε Θράκη και Μικρά Ασία. Ως εθνική στρατηγική και επιχειρηµατολογία, υιοθέτησε την έννοια της εθνικότητας των υπόδουλων στην εν διαλύσει Οθωµανική Αυτοκρατορία λαών. Κι αυτό λόγω του ότι η γλώσσα, σύµφωνα µε τα δεδοµένα της εποχής, δεν καθόριζε την εθνική ταυτότητα, διότι εθνική συνείδηση και γλωσσικό ιδίωµα δεν συµπίπτουν πάντα.
Ο ΚΛΕΜΑΝΣΩ αντιτασσόταν στις διεκδικήσεις της Ελλάδας καθώς θεωρούσε ότι η χώρα µας δεν είχε σταθεί επαρκώς στο πλευρό της Αντάντ. Μάλιστα, το 1917 είχε εκφράσει σφοδρή κριτική εναντίον µας, λέγοντας «Εσκοτώσατε τους Γάλλους µου», αναφερόµενος σε επεισόδια που είχαν συµβεί στην Ελλάδα. Για να του απαντήσει ευθαρσώς και καταλλήλως ο Ελ. Βενιζέλος (κατά µαρτυρία του Αλεξάνδρου ∆ιοµήδη, που αναπλήρωνε προσωρινά τον Υπουργό Εξωτερικών Νικόλαο Πολίτη): «∆εν ηµπορείτε ν’ απευθύνετε τους λόγους αυτούς προς τον άνθρωπον, ο οποίος ηγωνίσθη σκληρώς δια να φέρη την Ελλάδα παρά το πλευρόν της Γαλλίας και της Αντάντ». Έτσι, µετά το πέρας της διαµάχης των δυο ανδρών, ο Ζωρζ Κλεµανσώ, περίπου απολογούµενος, οµολόγησε: «Αγαπώ την Ελλάδα. Γι’ αυτό, τα λόγια µου ήσαν τόσο πικρά!».
ΑΞΙΟΠΟΙΩΝΤΑΣ τις παραδοσιακά εξαιρετικές σχέσεις του µε τη Γαλλία, ο Βενιζέλος πέτυχε σηµαντικά οφέλη· όντας δε δεινός οµιλητής και οξυδερκής διπλωµάτης, κατάφερε να αλλάξει τη στάση του Κλεµανσώ: Τον έπεισε µε το διεθνές κύρος που είχε αποκτήσει τα προηγούµενα χρόνια, καθώς είχε αναπτύξει στενές σχέσεις µε τους κορυφαίους πολιτικούς της ∆ύσης (ΗΠΑ-Γουίλσον, ΗΒ-Λόυντ).
ΕΤΣΙ, ο Εθνάρχης πέτυχε να έχει και συνάντηση, κατ΄ιδίαν και incognito, στο σπίτι του Κλεµανσώ (B. Φραγκλίνου, 8, Παρίσι), πριν µεταβεί στο Λονδίνο να συναντήσει τον Λόυντ. Σε οικείο και ζεστό περιβάλλον, οι δυο ηγέτες συζήτησαν “σαν παλιοί καλοί φίλοι” τα κρίσιµα ζητήµατα της εποχής τους. Τµήµα του διαλόγου τους (υποθετικού) τα παρακάτω:
“Ελ. Βενιζέλος: Αξιότιµε κύριε Κλεµανσώ, επιτρέψτε µου να σας εκφράσω τη βαθιά µου εκτίµηση για τη συµβολή σας στην ειρήνη. Επιπρόσθετα, η κυοφορουµενη “Κοινωνία των Εθνών” (2) είναι ένα νέο κεφάλαιο για τον κόσµο. Οφείλουµε να την ενισχύσουµε ως παγκόσµιο θεσµό. Έστω κι αν προσωπικά εκφράζω αµφιβολίες για την αποτελεσµατικότητά της… Πιστεύετε, άραγε εσείς, ότι θα µπορέσει να επιτύχει το εγχείρηµα, σ’ένα τόσο ταραγµένο µεταπολεµικό κόσµο;
Ζορζ Κλεµανσώ: Κύριε Βενιζέλε, ανεξάρτητα του τί πιστεύουµε, η επιτυχία της προσπάθειάς µας είναι αναγκαία και εξαρτάται κυρίως από την αγάπη και την αφοσίωση λαών και ηγετών στην ιδέα της ειρήνης. Η Γαλλία και η Ελλάδα έχουν δείξει ότι µπορούν να συνεργαστούν για ανώτερα ιδανικά, για διαχρονικές αξίες. Το θέµα της “Κοινωνίας των Εθνών”, δεν είναι µόνο πολιτική απόφαση· είναι ένα ηθικό χρέος µας απέναντι στα εκατοµµύρια νεκρών, ορφανών και αναπήρων που άφησε ο Πόλεµος των τριών Αυτοκρατοριών και των συµµάχων τους εναντίον µας.
Ελ. Βενιζέλος: Ναι, η φιλία των εθνών µας έχει δοκιµαστεί και έχει αποδειχθεί ακλόνητη. Η Γαλλία στάθηκε στο πλευρό µας σε πολύ δύσκολες στιγµές σ’ αυτόν και στον περασµένο αιώνα (3). Ελπίζουµε να σταθεί επίσης και στο θέµα των εθνικών διεκδικήσεών µας… Ειδικά εσείς, κύριε Κλεµανσώ, έχετε δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα- και δεν εννοώ µόνο τα ταξίδια σας -αλλά και την ελληνολατρεία που σας διακρίνει προσέχοντας τα ποικίλα αντίγραφα αρχαίων αντικειµένων που έχετε στην οικία σας.
Ζορζ Κλεµανσώ: Η Ελλάδα, ξέρετε, είναι πρωταρχικό στοιχείο της παιδείας µου, αλλά και συστατικό της ψυχής µου! Κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισµού και πηγή της κάθε σκέψης µας, της ελευθερίας και της δηµοκρατίας µας, της φιλοσοφίας, της ρητορικής κ.ά. Από τον Περικλή µέχρι εσάς, βλέπω µια αδιάλειπτη συνέχεια. Η Ελλάδα είναι φωτεινός φάρος για όλους µας…
Ελ. Βενιζέλος: Η αναγνώριση αυτή, περισσότερο όµως η έµπρακτη αγάπη σας, µας τιµά ιδιαίτερα κ. Κλεµανσώ. Όµως οι καιροί παραµένουν σκοτεινοί και απαιτούν συλλογική δράση. Η “Κοινωνία των Εθνών” πρέπει να προστατεύσει κυρίως τους µικρούς λαούς από τις αυθαιρεσίες των µεγάλων αποδίδοντάς τους ό,τι δικαιούνται ιστορικά.
Ζορζ Κλεµανσώ: Συµφωνώ απολύτως, αλλά βλέπετε οι µεγάλες δυνάµεις πάντα συµπεριφέρονται υπεροπτικά, για να µη πω µε περιφρόνηση, προς τους µικρούς λαούς. Γι αυτό πρέπει να χτίσουµε µια διεθνή τάξη βασισµένη στη δικαιοσύνη και τον αµοιβαίο σεβασµό. Η συµµαχία µας πρέπει να παραµείνει ισχυρή µε ένα κοινό στόχο: έναν πιο δίκαιο κόσµο.” (…)
ΕΤΣΙ, µε διπλωµατικές φιλοφρονήσεις κυρίως δε µε την επιµονή του, ο Βενιζέλος έφερε εις πέρας την επίτευξη των ελληνικών στόχων στη Σύνοδο Ειρήνης του Παρισιού: η χώρα πέτυχε σηµαντικά οφέλη, όπως την ενσωµάτωση της ∆υτικής Θράκης και την ανάθεση σε ελληνικά χέρια της διοίκησης της Σµύρνης. Γεγονότα σπουδαία, χαρακτηριστικά δείγµατα της ευφυΐας του Βενιζέλου…
Σηµείωσεις:
-(1)Georges Benjamin Clemenceau (1841-1929) Γάλλος πολιτικός, συγγραφέας και εραστής των καλών τεχνών. Υποστηρικτής του Dreyfus, ως εκδότης της αριστερής εφηµερ. ‘L’Αurore’, δηµοσίευσε στην πρώτη σελίδα της το περίφηµο “Κατηγορώ” του Ε. Ζολα (1898) που ανέτρεψε τα πάντα. Ως υπουργός Εσωτερικών, κατέστειλε εργατικές απεργίες επιβάλλοντας παράλληλα υποχρεωτική εβδοµαδιαία αργία (Κυριακή) και το οκτάωρο. Προέβη στο διαχωρισµό εκκλησίας κράτους και κατέστησε δηµόσια την εκπαιδευση. Οι ατάκες του είναι µνηµειώδεις, η δε επιµονή του παροιµιώδης.
-(2) “Η Κοινωνία των Εθνών” ιδρύθηκε, µε αµερικανική πρωτοβουλία, ως αποτέλεσµα της σκληρής Συνθήκης των Βερσαλλιών (1919). Υπήρξε µια πρώτη απόπειρα συνένωσης κρατών υπερ της διεθνούς Ειρήνης και λειτούργησε ως προάγγελος του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών (ΟΗΕ, 1946). Στο απόγειό της η Κοινωνία των Εθνών (1934-1935) µετρούσε 58 χώρες-µέλη. Όµως, η έναρξη του Β’ Παγκοσµίου πολέµου, την ανέτρεψε.
-(3) Περισσότερα για τις ελληνογαλλικές σχέσεις (1897-1913), στο συλλογικό έργο “1919, Η Σύνοδος Ειρήνης του Παρισιού-µέσα από το πρίσµα των γαλλοελληνικών σχέσεων των αρχών του 20ου αιώνα” (έκδ. Ασίνη-Γαλ. Σχολή Αθηνών-ΕΙΕΜ “Ελ. Κ. Βενιζέλος”, 2022).
