Η παλαιογραφία, ο κλάδος που μελετά όλες τις μορφές της παλαιάς γραφής, γνώρισε μεγάλη ακμή στον εικοστό αιώνα και σήμερα έχει καθιερωθεί ως αυτόνομη επιστήμη στο χώρο των φιλολογικών σπουδών, αλλά και στον ευρύτερο χώρο της ιστορικής έρευνας του πολιτισμού.
Με τη μελέτη των χειρογράφων από τεχνική άποψη ασχολείται ο κλάδος της κωδικολογίας. Η κωδικολογία απαντάται και ως παλαιογραφία ως η επιστήμη δηλαδή που μελετά το πολιτισμικό φαινόμενο της γραφής και του χειρόγραφου. Η ανάγνωση των χειρογράφων προϋποθέτει γνώσεις παλαιογραφίας, καθώς η γραφή τους είναι συχνά καλλιγραφική, με κωδικοποιημένες συντμήσεις και συντομογραφίες
Με τη συμπλήρωση 60 χρόνων από τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με απόφασή του ανακήρυξε το 2017 ως «Έτος Νίκου Καζαντζάκη». Η απόφαση ήρθε να ικανοποιήσει το αίτημα που υπέβαλαν από τις αρχές του 2016 οι φορείς που έχουν σχέση με τον οικουμενικό κρητικό συγγραφέα: το Μουσείο Καζαντζάκη, οι Εκδόσεις Καζαντζάκη και η Διεθνής Εταιρία Φίλων Ν. Καζαντζάκη –και το ελληνικό τμήμα της–, φορείς οι οποίοι πραγματοποίησαν και συνεχίζουν να πραγματοποιούν προϊόντος καθώς είναι σε εξέλιξη το ΄2017 συνέδρια και ημερίδες αφιερωμένες στη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
Αισθητή την παρουσία του σε αυτή τη σειρά διοργανώσεων κάνει και το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, καθώς διοργανώνει την Παρασκευή 3 και το Σάββατο 4 Νοεμβρίου στις εγκαταστάσεις του Τμήματος το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο υπό τον τίτλο «Νίκος Καζαντζάκης: από το χειρόγραφο στο κείμενο».
Ο Ομότιμος Καθηγητής Πίτερ Μπιν από το Πανεπιστήμιο του Ντάρτμουθ (ένας από τους πιο σπουδαίους και πιο έγκυρους αναλυτές και κριτικούς του έργου του Καζαντζάκη), ο Καθηγητής Μόσχος Μορφακίδης από το Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, η Καθηγήτρια Χριστίνα Ντουνιά και ο Καθηγητής Γεράσιμος Ζώρας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Δρ Νίκος Μαθιουδάκης, Επιστημονικός Σύμβουλος των Εκδόσεων Καζαντζάκη, η Νίκη Σταύρου, Διευθύντρια των Εκδόσεων Καζαντζάκη, η Βαρβάρα Τσάκα, Διευθύντρια του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, η Ελένη Κωβαίου, Υπεύθυνη Αρχείων και Κλειστών συλλογών του Πανεπιστημίου Κρήτης, είναι μερικά μόνο από τα ονόματα των συνέδρων που θα παραβρεθούν στις εργασίες του.
Να σημειωθεί επίσης ότι παράλληλα με τη διοργάνωση του συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί στις 3 Νοεμβρίου και ώρα 18.30 η τελετή αναγόρευσης του Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Χριστόφορου Χαραλαμπάκη σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας ΔΠΘ, ενώ από τις 30 Οκτωβρίου μέχρι και τις 3 Νοεμβρίου θα «τρέχει» ένα σεμινάριο με τίτλο «Εργαστήριο Μεταγραφής Χειρογράφων – Νίκος Καζαντζάκης» για τους μεταπτυχιακούς και προπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος.
Οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο, το οποίο θα πραγματοποιηθεί με την επιστημονική ευθύνη και εμψύχωση του Νίκου Μαθιουδάκη και τη συνδρομή του Αναπληρωτή Καθηγητή Νίκου Μαυρέλου του Πανεπιστημίου Θράκης, θα έχουν την δυνατότητα να δουν και να μελετήσουν χειρόγραφα του έργου του μεγάλου συγγραφέα Ν. Καζαντζάκη. Μάλιστα οι φοιτητές θα έχουν την ευκαιρία να δουλέψουν στην πράξη με τα χειρόγραφα του Κρητικού στοχαστή, ακολουθώντας τη διαδικασία μεταγραφής τέτοιων κειμένων από το χειρόγραφο στο «χαρτί».
Ο Νίκος Μαθιουδάκης, μιλώντας για τον στόχο του εργαστηρίου, επισημαίνει: «Σε ένα έτος αφιερωματικό για έναν τόσο σπουδαίο Έλληνα συγγραφέα που πραγματοποιούνται ανά την ελληνική επικράτεια πλείστες δράσεις και εκδηλώσεις, κατά τη γνώμη μου, η πιο σημαντική συμβολή, τόσο για τον ίδιο τον Νίκο Καζαντζάκη τόσο και για το έργο του, είναι η ευαισθητοποίηση και παρότρυνση νέων ερευνητών να ασχοληθούν με τα κείμενά του. Το Εργαστήριο Μεταγραφής Χειρογράφων, που στήθηκε στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου, έχει μοναδικό σκοπό την επαφή των φοιτητών με τις χειρόγραφες πηγές, αλλά και την ενθάρρυνσή τους να ασχοληθούν στην ακαδημαϊκή τους μετέπειτα πορεία με τον θησαυρό της λογοτεχνίας και εν γένει φιλολογίας που περιέχεται στα χειρόγραφα, αλλά και τις πολλές “πληροφορίες” που περιέχονται σε αυτά. Σημαντικοί αρωγοί στην υλοποίηση της συγκεκριμένης ιδέας στάθηκαν οι Καθηγήτριες Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Θράκης, Ζωή Γαβριηλίδου και Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή». Τέλος, ο Δρ Μαθιουδάκης σημειώνει: «Η διαδικασία της μεταγραφής είναι μια επιστημονική εργασία που απαιτεί κυρίως αγάπη για το αρχειακό υλικό και προσοχή στα στάδια που ακολουθούνται για να “γεννηθεί” ένα κείμενο από χειρόγραφο και να “γίνει” έντυπο βιβλίο, καθώς και γνώσεις για τη μελέτη τόσο του χειρόγραφου τεκμηρίου όσο και του παραγόμενου κειμένου».
Με αφορμή την αναφορά στη διαδικασία της μεταγραφής, αξίζει να σημειωθεί ότι στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, και συγκεκριμένα το Τμήμα Αρχειονομίας-Βιβλιοθηκονομίας έχει δημιουργήσει μια ιστοσελίδα που παρουσιάζει μεταγραφές ελληνικών αγιορείτικων χειρογράφων.
Η δημιουργία αυτής της ιστοσελίδας στοχεύει σε εκπαιδευτικούς σκοπούς, αφού επιδίωξή της είναι η διάθεση χειρογράφων με τις μεταγραφές τους, μέσω του δικτυακού τόπου του τμήματος, ούτως ώστε οι φοιτητές να έχουν ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα να εξοικειωθούν ακόμα περισσότερο με τις μεταγραφές χειρογράφων και με τα διαφορετικά είδη γραφών καθώς και να κάνουν μόνοι τους πρακτική εξάσκηση με τις μεταγραφές, βελτιώνοντας έτσι την απόδοσή τους στα σχετικά μαθήματα.
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις για τη διαδικασία της μεταγραφής ενδεικτικά:
Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδας http://www.nlg.gr/el/node/529
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας , http://helit.duth.gr/news/2017-10-29-b.sxhtml
Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας, http://dlib.ionio.gr/metagrafes/ellinika.htm
Ελληνική Παλαιογραφία http://anagnostikon.blogspot.gr/2012/03/89.html
Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών http://www.kentrolaografias.gr
Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, https://www.historical-museum.gr/gr/collections/view/nikos-kazantzakhs
