Σε πρόσφατο άρθρο του ο Ανδρέας Αγγελάκης, µε τον τίτλο ‘‘Έχει µνήµη το νερό;’’ στην έγκριτη τοπική εφηµερίδα Χανιώτικα Νέα, 26-4-2025, σελ. 27, αναφέρθηκε µε εύστοχο τρόπο στην µνήµη του νερού δηλαδή, τα «µόρια του νερού λειτουργούν ως εάν είναι κύτταρα µε µνήµη, στα οποία καταγράφεται σαν µαγνητοταινία όλο το ιστορικό της αλληλεπίδρασής του µε τον έξω κόσµο … “συγκρατεί” και “θυµάται” οτιδήποτε συµβαίνει στο χώρο, που το περιβάλλει και καθετί που έρχεται σε επαφή µε το νερό αφήνει το “σηµάδι” του σε αυτό.
Επίσης, φαίνεται ότι είναι ικανό να επηρεάζεται και από τα συναισθήµατα των ανθρώπων». Κι αυτό µπορώ να πω δεν συµβαίνει µόνο µε το νερό αλλά µε κάθε παραγωγή στον πρωτογενή τοµέα. Αυτό φυσικά δεν είναι απλώς κάποια προσωπική προσέγγιση, αλλά επιστηµονικές αλήθειες, οι οποίες επιβεβαιώνονται τα τελευταία χρόνια µε τα ακραία καιρικά φαινόµενα, λόγω της κλιµατικής κρίσης. Είναι αλήθεια ότι ακραία φαινόµενα λίγων ηµερών δεν είναι πάντα επικίνδυνα, αλλά επικίνδυνα γίνονται όταν ο ανθρώπινος παράγοντας γίνεται προσβλητικός και ως συναίσθηµα αρνητικό µεταφέρεται και επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον.
Το γράφω αυτό γιατί δεν είναι µόνο οι όποιες πολιτικές αποφάσεις λαµβάνονται και επηρεάζουν το µέλλον του τόπου και του κόσµου, αλλά και κατά πόσο ο καθένας από εµάς παλεύει για το καλό του τόπου και κατ’ επέκταση του κόσµου. Η έννοια της πάλης σε σχέση µε το νερό έχει δύο µορφές.
Η πρώτη είναι η βίαιη επιθετική στάση των ισχυρών για την κατασκευή φραγµάτων και η εξαγωγή νερού από τα µεγάλα ποτάµια που οδηγούν σε µείωση των υδάτινων πόρων του πλανήτη και εντείνουν τις διαµάχες µεταξύ Χωρών. Καθώς οι Χώρες «διψούν», ανταγωνίζονται για περιορισµένους φυσικούς πόρους και η πιθανότητα πολέµων αυξάνεται σηµαντικά. Σήµερα, σχεδόν το ένα τέταρτο του παγκοσµίου πληθυσµού βρίσκεται αντιµέτωπο µε το πρόβληµα της έλλειψης νερού για τουλάχιστον ένα µήνα κάθε χρόνο. Αυτό οδηγεί πολλούς στην αναζήτηση νέας κατοικίας για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών και την δηµιουργία ενός πιο σταθερού τρόπου ζωής. Ο ΟΗΕ και η Παγκόσµια Τράπεζα έχουν υπολογίσει πως η ξηρασία µπορεί να οδηγήσει στην µετατόπιση τουλάχιστον 700 εκατοµµυρίων ανθρώπων µέχρι το 2030.
Κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, η χρήση νερού αυξήθηκε κατά σχεδόν διπλάσιο ρυθµό σε σχέση µε την αύξηση πληθυσµού. Αυτή η δυσαρµονία έχει οδηγήσει πολλές πόλεις, όπως η Ρώµη και η Λίµα, να εντάξουν ένα σύστηµα επιβολής περιορισµού σχετικά µε την χρήση του νερού. Η έλλειψη νερού θεωρείται ένας από τους πιο σηµαντικούς κινδύνους για την παγκόσµια ασφάλεια και τη στρατηγική ηρεµία.
Η δεύτερη είναι η στάση µας απέναντι στο νερό και µάλιστα στην Κρήτη. Η Μεγαλόνησος, ως κατεξοχήν τουριστικός προορισµός, καλείται να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα ενισχύσουν την αειφορία. Ο πόλεµος για το νερό δεν είναι πρόβληµα του µέλλοντος, αλλά πρόκληση που ήδη επηρεάζει την καθηµερινότητά µας. Η απουσία βιώσιµων πρακτικών στον υπερτουρισµό –αλλά και στην καθηµερινότητά µας, όταν κανείς κάνει µπάνιο τουλάχιστον 4 φορές ηµερησίως- στερεί από το νησί µας την ευκαιρία να καταστεί παράδειγµα ισορροπίας ανάµεσα στον άνθρωπο, τη φύση και την πολιτιστική κληρονοµιά.
Πολλές φορές οδηγούµε τους ανθρώπους που επισκέπτονται το νησί µας στην «οµηρία», περιγράφοντας ένα φαινόµενο όπου ο επισκέπτης εγκλωβίζεται σε καταναλωτικά απλώς τουριστικά πρότυπα, χωρίς να αποκτά ουσιαστική σύνδεση µε την τοπική κουλτούρα και ζωή της ενδοχώρας.
Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να κάνουµε ιδιαίτερη µνεία στην κερδοφόρα επιχείρηση ΕΤΑΝΑΠ, η οποία αποτελεί το µοναδικό ακόµη µοντέλο Εταιρείας Λαϊκής Βάσης, την οποία ίδρυσε ο µακαριστός Κισάµου και Σελίνου κυρός Ειρηναίος, ο οποίος είχε τονίσει τα εξής στα εγκαίνια της ΕΤΑΝΑΠ: «Θέλω να εξάρω το πνεύµα της συνεταιριστικής συνεργασίας, που προάγει όχι µόνο τα οικονοµικά συµφέροντα αλλά και καλές σχέσεις, τις δηµοκρατικές και ανθρώπινες σχέσεις των ανθρώπων ενός τόπου.
Και αν εµείς σαν Εκκλησία µετέχοµε και συµπαραστεκόµαστε στα συνεταιριστικά έργα του λαού µας δεν το κάνωµε διότι θέλοµε να υποκαταστήσωµε άλλους, αρµοδιότερους από εµάς σε οικονοµικά και τεχνικά θέµατα. Το κάνοµε όµως από χρέος ∆ιακονίας στον τόπο µας και στο λαό µας και γιατί πιστεύοµε πως το συνεταιριστικό πνεύµα πηγάζει κι αυτό όπως και τόσα άλλα από το κοινωνικό πνεύµα της χριστιανικής ∆ιδασκαλίας, και είναι γνωστό ο πρώτος που οργάνωσε στην Ευρώπη συνεταιρισµό ήταν ο ∆ανός πάστορας Σέρεν Κίρκεγκορ (1813 – 1855) … Η πραγµατοποίηση του ονείρου αυτού έγινε µε την ηθική και οικονοµική εισφορά και συνδροµή των ανθρώπων (πολλών ανδρών) της επαρχίας του Αποκόρωνα, οι οποίοι µπορούν να αισθάνονται ικανοποίηση και χαρά γιατί πέρα από την προσωπική των ωφέλεια, έχουν το δικαίωµα να αισθάνονται πως πρόσφεραν στην επαρχία των κι ευρύτερα στην Ελλάδα ένα παράδειγµα συνεργασίας και κοινωνικής ανάπτυξης» (Εγκαίνια ΕΤΑΝΑΠ, 24-4-1982).
Εάν όντως, όπως γράφει ο κ. Αγγελάκης, το νερό επηρεάζεται από τα συναισθήµατα των ανθρώπων, µήπως η επιτυχία της Εταιρείας, αλλά και της ύπαρξης του νερού, εκτός της καλής διοίκησης, είναι αποτέλεσµα και της συναισθηµατικής σχέσης των αποκορωνιωτών µε τον τόπο τους; Ο µακαριστος Κισάµου και Σελίνου κυρός Ειρηναίος σηµείωσε πολλές φορές αυτή τη σχέση, µια ιερή σχέση του αγνού κρητικού µε το φυσικό περιβάλλον του. Και αγωνίστηκε για αυτό όταν χρειάστηκε. Είχαµε την τιµή να µιλήσουµε αναλυτικά για αυτό στα «Ειρηναία 2024», µε θέµα: «Ο Ειρηναίος Γαλανάκης ως αυθεντικός εκφραστής της σύγχρονης οικοθεολογίας» (24-8-2024).
Βρισκόµαστε λοιπόν ως Κρήτες ενώπιον µιας νέας πραγµατικότητας στην γεωπολιτική σκηνή. Τον πόλεµο για το νερό της Κρήτης. Κι αυτό ο πόλεµος γίνεται µε τρεις τρόπους: Πρώτον, οι συγκρούσεις µπορεί να συµβούν ως αποτέλεσµα της ξηρασίας, κατά τις οποίες οι εντάσεις σχετίζονται µε πρόσβαση και έλεγχο σε σώµατα νερού σε τοπικό επίπεδο. ∆εύτερον, το νερό µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως εργαλείο συγκρούσεων, το οποίο εµπλέκεται στην κατασκευή φραγµάτων για στρατηγικό έλεγχο του νερού σε παγκρήτιο επίπεδο. Τρίτον, πηγές νερού, δοµές επεξεργασίας νερού ή αγωγοί στοχοποιούνται σκόπιµα για οικονοµικά οφέλη.
Το τελευταίο είναι που αγγίζει και την περιοχή µας. Καθώς η κλιµατική αλλαγή εντείνεται και η αύξηση του πληθυσµού επιταχύνεται, η ξηρασία αποτελεί ένα σηµαντικό ζήτηµα για πολλές Χώρες. Η επίλυση των ζητηµάτων αυτών θα είναι επίσης σηµαντική για τον περιορισµό µεταναστευτικών ροών και την αποτροπή εµφάνισης περισσότερων συγκρούσεων. Αλλά και η πρόκληση για την εξαγορά υγιών µονάδων είναι άκρως επικίνδυνη.
Τι επιθυµούµε; Μια ακριβή µετοχή σήµερα ή ένα υδάτινο ταµιείο αύριο για την επιβίωση της Κρήτης; Επιθυµούµε µία ιδιωτική ασυδοσία σήµερα ή µια αειφόρο Κρήτη αύριο; Επιθυµούµε µία εύκολη κερδοφόρο εξ-αγορά σήµερα ή µια αυριανή στέρηση από την Κρήτη του σηµαντικότερου αγαθού της που είναι το νερό;
Για τον λόγο αυτόν, σε µια περίοδο που θα αρχίζουν να ξεσπούν οµαδικοί πλειστηριασµοί οικογενειακών και άλλων επιχειρήσεων το Επιµελητήριο Χανίων µαζί µε άλλους πνευµατικούς φορείς στην Κρήτη να δηµιουργήσουν ένα ελεγκτικό Όργανο του ευ-επιχειρείν στην Κρήτη, το οποίο θα ελέγχει τη βιωσιµότητα του πρωτογενή τοµέα και δεν θα επιτρέπει την αποκρητικοποίηση των αγαθών της που κανείς δεν γνωρίζει σε ποια χέρια µπορεί να φτάσει. Η προώθηση ενός µοντέλου ανάπτυξης που θα στηρίζεται στη βιωσιµότητα, την αυθεντικότητα και τη συνεργασία είναι σηµαντικό. Ο πολιτισµός, όπως και το νερό, δεν είναι απλώς η µνήµη του παρελθόντος. Είναι κάτι πολύ παραπάνω. Η κινητήρια δύναµη για ένα µέλλον που συνδυάζει την κοινωνική δικαιοσύνη, τη δηµοκρατία, τη φυσική ισορροπία και την πολιτιστική αναγέννηση.
*Ο δρ Κωνσταντίνος Ζορµπάς,
είναι γενικός διευθυντής
της Ορθοδόξου Ακαδηµίας Κρήτης
