«O πασχάλιος αμνός Θεολογική και ιατρική προσέγγιση»

του Δρος Ηλία Ευαγ. Μαζοκοπάκη

Είχα την τιμή και ευλογία να λάβω ένα ακόμη εκλεκτό βιβλίο από τον αγαπητό φίλο και διαπρεπή επιστήμονα της Ιατρικής αλλά και της Θεολογίας κ. Ηλία Μαζοκοπάκη, Πλοίαρχο (ΥΙ) Π.Ν., Διευθυντή της Παθολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Κρήτης και αριστούχο Διδάκτορα της Ιατρικής και Θεολογίας.

Μελετώντας κανείς τα επι­στημονικά βιβλία που μας έχει προσφέρει ο πολυτά­λαντος Ηλίας διαπιστώνουμε ότι η επιτυχία και σπουδαιότητα όλων οφείλεται κυρίως στο συνδυασμό της άριστης θεολογικής και ιατρικής του επιστημονικής κατάρτισης, την οποία κατορθώνει να αποτυπώνει αριστοτεχνικά, επιλέγοντας ενδιαφέ­ροντα θέματα που αφορούν τον όλο άνθρωπο ή/και την ψυχοσωματική του υγεία.
Το παρουσιαζόμενο βιβλίο του κ. Ηλία Μαζοκοπάκη με τίτλο «Ο Πα­σχάλιος Αμνός. Θεολογική και Ιατρι­κή προσέγγιση» με αριθμό σελίδων 219, εκδόθηκε το έτος 2023 με ευγε­νική χορηγία της Ιεράς Μητροπόλε­ως Κυδωνίας και Αποκορώνου και είναι προσιτό στον κάθε άνθρωπο που διψά για μάθηση και γνώση. Το βιβλίο αυτό χαιρετίζει ο Σεβασμιώ­τατος Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου κ.κ. Δαμασκηνός και προλογίζει ο καθηγητής Βιβλικής Θε­ολογίας του Αριστοτελείου Πανεπι­στημίου Θεσσαλονίκης κ. Αθανάσιος Παπαρνάκης.

Στον πρόλογο του ο συγγραφέας σχολιάζει μεταξύ άλλων την «ένταξη στη χριστιανική λατρεία κάποιων εορτα­στικών εθίμων που δεν συνάδουν με το Ορθόδοξο εκκλησιαστικό ήθος, υποβαθ­μίζουν, νοθεύουν ή αλλοιώνουν το πνευ­ματικό περιεχόμενο και τον πραγματικό σκοπό των εκκλησιαστικών εορτών (εκ­κοσμίκευση), στερούνται ηθικών ανα­φορών ή αναστολών, αποπροσανατολί­ζουν τους πιστούς από το ζήτημα της σωτηρίας ή επιδρούν αρνητικά στην ψυ­χοσωματική τους υγεία».

Υπογραμμίζει δε το χρέος της Εκκλησίας μας αλλά και το δικό μας έναντι αυτών των κοινωνικοθρησκευτικών εθίμων που νοθεύουν ή αλλοιώνουν τη χριστια­νική λατρεία και μας υπενθυμίζει ότι η χριστιανική λατρεία και η λαϊκή ευ­σέβεια δύνανται να υπάρχουν μόνο σε σχέση με τη ζωή του Χριστού και το ήθος της Εκκλησίας μας που είναι πρωτίστως χριστοκεντρικό και ευχα­ριστιακό.
Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου ο συγγραφέας μέσα από την πλούσια θεολογική βιβλιογραφία και τις ποι­κίλες βιβλικές και εξωβιβλικές πη­γές που χρησιμοποιεί, περιγράφει, αναλύει και ερμηνεύει τον πασχάλιο αμνό, στο πλαίσιο εορτασμού του εβραϊκού και χριστιανικού Πάσχα, τόσο θεολογικώς όσο και ιατρικώς. Πιο συγκεκριμένα, περιγράφει διεξο­δικά τις απαρχές του εορτασμού του αρχαίου εβραϊκού Πάσχα («Πέσαχ») και τις θαυμαστές λεπτομέρειες του τελετουργικού του που είχαν ως βάση την ανάμνηση σφαγής του αμνού για τη σωτηρία των πρωτοτόκων του Ισ­ραήλ. Οι παρατιθέμενες εξωβιβλικές μαρτυρίες βοηθούν στην περαιτέρω κατανόηση των γενομένων – τελου­μένων στην προ Χριστού εποχή και κατά την περίοδο της Καινής Δια­θήκης. Επίσης, περιγράφει αναλυτι­κά το σύγχρονο εβραϊκό Πάσχα, την ιστορία του Ορθόδοξου χριστιανικού Πάσχα καθώς και τον εορτασμό του κατά τη βυζαντινή εποχή, την περί­οδο της Τουρκοκρατίας και σήμερα. Επιπλέον, αιτιολογεί με σαφήνεια τις διαφορετικές ημερομηνίες εορ­τασμού του χριστιανικού Πάσχα από την Ορθόδοξη και Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Στην εμπεριστατωμένη θεολογική προσέγγιση του θέματος ο συγγρα­φέας, βασισμένος στην Ορθόδοξη Βιβλικοπατερική μας Παράδοση, κα­θιστά σαφές ότι η ιστορία της σφα­γής του πασχάλιου αμνού για τη σωτηρία των πρωτοτόκων του Ισραήλ αποτελεί μια θαυμάσια προτύπωση και εξεικόνιση της Σταυρικής θυσίας του αληθινού Αμνού του Θεού, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Ο Ιησούς Χρι­στός είναι ο αντιτυπικός πασχάλιος αμνός που εισέρχεται στην Ιερουσα­λήμ την 10η του μηνός Νισάν (ημέρα προμήθειας του πασχάλιου αμνού) και σταυρώνεται το απόγευμα της 14ης του μηνός Νισάν, δηλαδή την ίδια ώρα που στο Ναό θυσιάζονταν οι πασχάλιοι αμνοί του Νομικού Πά­σχα (πριν από τη δύση του ηλίου). Το Πάσχα του αρχαίου Ισραὴλ (Νο­μικὸ Πάσχα) αποτελεί προτύπω­ση του χριστιανικού Πάσχα, του «καινού Πάσχα», της Αναστάσεως του Κυρίου μας. Η βρώση του πα­σχάλιου αμνού προτύπωνε μυστικώς το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Η εντολή Του Χριστού «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν» κατά τη διάρ­κεια του Μυστικού Δείπνου αναφε­ρόταν στην ανάμνηση της δικής Του θυσίας, στο «καινόν Πάσχα», στο Μυ­στήριο της Θείας Ευχαριστίας, και όχι στην ανάμνηση της θυσίας των αμνών του εβραϊκού Πάσχα. Στον Γολγοθά θυσιάστηκε ο Ίδιος εκουσί­ως ως αντιτυπικός πασχάλιος αμνός για να άρει τις αμαρτίες μας και όχι κάποιος αμνός στη θέση Του. Έτσι, οι αιματηρές θυσίες της Παλαιάς Δι­αθήκης δεν υπάρχουν πλέον αφού ο «Αμνός του Θεού» σταυρώνε­ται και δίνει το Αίμα Του για την ανθρωπό­τητα. Τώρα έχουμε την αναίμακτη θυσία με το μυστήριο της Θείας Ευ­χαριστίας. Διαπιστώ­νουμε λοιπόν γεγονότα της Καινής Διαθήκης να προτυπώνονται στην Παλαιά Διαθή­κη, προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης να εκπληρώνονται στην Καινή Διαθήκη. Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται επίσης αναφο­ρά στο «Εσφαγμένον Αρνίον» του προ­φητικού βιβλίου της Αποκάλυψης και στην απαγόρευση αναπαράστασης του Χριστού ως «Αμνού» στην Ορθό­δοξη εικονογραφία σύμφωνα με τον 82ο Κανόνα της εν Τρούλλω Αγίας και Οικουμενικής Πενθέκτης Συνόδου (Κωνσταντινούπολη 691 μ.Χ.). Στη διεξοδική ιατρική προσέγγιση του θέματος, ο συγγραφέας ερμηνεύει ιατρικώς τις σχετιζόμενες με τον πα­σχάλιο αμνό βιβλικές αναφορές και περιγραφές. Πιο συγκεκριμένα εξη­γεί γιατί ο πασχάλιος αμνός έπρεπε να ήταν υγιής, γιατί απαγορευόταν η βρώση ωμού κρέατος ή του αίματος που περιείχε, γιατί έπρεπε να φαγω­θεί όλος ο πασχάλιος αμνός και να καούν τα «καταλειπόμενα απ’ αυτού» μέχρι το πρωί, και πολλά άλλα ενδι­αφέροντα.

Στο δεύτερο κεφάλαιο ο συγγραφέας αναλύει τους θεολογικούς και ιατρι­κούς λόγους για τους οποίους η συνε­χιζόμενη, ακόμα και σήμερα, αθρόα σφαγή και υπερβολική κατανάλωση των αμνών και τα τρυφηλά φαγοπό­τια, χάριν εορτασμού του χριστιανι­κού Πάσχα, όχι μόνο δεν συνάδουν με το ουσιαστικό νόημα της εορτής, αλλά μπορεί να υπονομεύσουν και την ανθρώπινη υγεία. Γράφει δε χα­ρακτηριστικά ότι το εβραϊκής προ­έλευσης έθιμο σφαγής και κατα­νάλωσης των πασχάλιων αμνών, χάριν ευκαιρίας εορτασμού της Ανά­στασης του Κυρίου μας, με τον τρόπο που πραγματοποιείται σήμερα στη χώρα μας, έχοντας ως κύριο ή μονα­δικό στόχο τη βίωση τροφικής ηδο­νής και απόλαυσης, θεολογικώς μεν είναι αναχρονιστικό και ασυμβί­βαστο με το περιεχόμενο και το νόημα της σπουδαιότερης εορτής του εκκλησιαστικού μας έτους, από τη στιγμή που ο ίδιος ο Χριστός κατάργησε το παλαιό τυπικό (Πάσχα του Νόμου) και αντικατέστησε το εβραϊκό πασχάλιο δείπνο με τη Θεία Ευχαριστία, ιατρικώς δε είναι δυνη­τικά επικίνδυνο για την ανθρώ­πινη υγεία. Επιπλέον, ο συγγραφέ­ας θεωρεί την πράξη αθρόας σφαγής αμνοεριφίων υπό τις συνθήκες που πραγματοποιείται σήμερα (προηγη­θείσα έντονη κακοποίηση και κατα­πόνηση των ζώων, σφαγή χωρίς αναι­σθησία, σούβλισμα, κ.λπ.) ως ένδειξη έλλειψης ήθους και ανθρώπινου σε­βασμού προς το φυσικό περιβάλλον και τα έμβια όντα του, παραβίαση της θείας εντολής για συνετή διαχεί­ριση του φυσικού περιβάλλοντος (βλ. Γέν. 2,15). Επίσης θεωρεί την εικόνα του θανάτου που προβάλλουν, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας αλλά και όλου σχεδόν του έτους, τα προς πώληση για κατανά­λωση γυμνά, κρεμάμενα από τα τσι­γκέλια, εντός των κρεοπωλείων και των super markets της χώρας μας, ζώα, με το αίμα νωπό εμφανώς πάνω τους, όχι μόνο αποτρόπαια και τρομακτική, αλλά και προσβλητική και αναιδής.

Προς αποφυγή κάθε παρερμηνείας ο συγγραφέας ξεκαθα­ρίζει ότι με τα προαναφερόμενα δεν στηλιτεύεται η σφαγή των αμνοερι­φίων που γίνεται για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των πιστών, αλλά η αθρόα σφαγή τους και οι ανήθικες συνθήκες πραγματοποί­ησής της που έχει ως κύριο στόχο
την ικανοποίηση του πάθους της φιληδονίας.

Επίσης, με τα προα­ναφερόμενα ο συγγραφέας επιση­μαίνει ότι δεν καταδικάζεται η κρεοφαγία των εορτών μετά το πέρας των νηστειών που έχει καθιερώσει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, η οποία είναι επιτρεπτή και αναγκαία (υπάρχει εξάλλου σχετι­κή Ευχή ευλογίας κρεών την οποία αναγινώσκει ο ιερέας την Κυριακή του Πάσχα), αλλά η γαστριμαργία και η έλλειψη εγκράτειας που συνή­θως τη χαρακτηρίζει.

Δυστυχώς πρέπει να παραδεχθού­με ότι οι σύγχρονοι Χριστιανοί κα­ταντήσαμε να είμαστε τυπικά μόνο Χριστιανοί και γι’ αυτό δίνουμε βαρύτητα στο κοσμικό-εξωπνευμα­τικό, τυπικό, κομμάτι της εορτής του Πάσχα και όχι στην ουσία της εορτής αυτής που είναι ο Αναστάς Χριστός και η συμμετοχή όλων μας στη Θεία Λειτουργία και Θεία Κοινωνία, έχοντας προηγουμένως καθαρίσει τις αισθήσεις της ψυχής και του σώματος στο λουτρό της με­τανοίας και της εξομολογήσεως και προσφέρει στους συνανθρώπους μας συγγνώμη, συμπόνια, αλληλεγ­γύη και ανεπιτήδευτη αγάπη. Όπως τονίζει ο συγγραφέας «το Ορθόδοξο χριστιανικό Πάσχα, η Ανάσταση του Κυρίου μας, το μεγαλύτερο και συγκλο­νιστικότερο γεγονός της ανθρωπότη­τας που άλλαξε κυριολεκτικά τον ρου της ιστορίας, ο ακρογωνιαίος λίθος της Εκκλησίας μας, το κέντρο και το θεμέ­λιο της πίστης μας, πρέπει, λοιπόν, να εορτάζεται όχι τυπικά και υποκριτικά, αλλά ουσιαστικά, αυθεντικά, πνευμα­τικά».

Και συνεχίζει λέγοντας ότι «εί­ναι υποκρισία από τη μια πλευρά να ισχυριζόμαστε ότι εφαρμόζουμε την “παθοκτόνο” νηστεία που προτείνει η Εκκλησία μας, στο πλαίσιο προετοιμασίας εορτασμού ποικίλων θρησκευτι­κών γεγονότων, όπως είναι το Πάσχα, και από την άλλη πλευρά να εκδηλώνουμε γαστριμαργικές διατροφικές συμπεριφορές μετά τη λήξη της που απαιτούν μάλιστα τη γενοκτονία αμνοεριφίων για την ικανοποίηση τους!».

Με πολλή ευστοχία ο κ. Μαζοκοπάκης παραθέτει αντί επιλόγου τον καταπληκτικό «Κατηχητικό Λόγο» του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου (πρωτότυπο – μετάφραση) που διαβάζουμε το βράδυ της Αναστάσεως. Είναι ο λόγος που μας μεταφέρει από την επίγεια στην ουράνια αγία Τράπεζα, στο ατελείωτο Δείπνο της Βασιλείας του Θεού.

Ευχαριστούμε τον εκλεκτό μας στρατιωτικό Ιατρό και Θεολόγο, κ. Ηλία Μαζοκοπάκη για την προσφορά του ευχόμενοι ο Κύριος να τον ενδυναμώνει ώστε να συνεχίσει να προσφέρει στον λαό μας χριστιανική και επιστημονική μαρτυρία που τόσο έχουμε ανάγκη. Το Πολεμικό μας Ναυτικό πρέπει να αισθάνεται περήφανο για το εκλεκτό στέλεχος που διαθέτει.