Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι LIGUSTRUM vulgare (Λιγούστρο το κοινό). Κομψό δενδρύλλιο της οικογένειας των Ελαιιδών (Δικοτυλήδονα).
Φύεται σε Ευρώπη, βόρειο Αφρική και ανατολική Ασία. Είναι δενδρύλλιο των ηλιόλουστων δασών, που συχνά χρησιμοποιείται στους φράκτες των κήπων, λόγω της κανονικότητας των διακοσμητικών σχημάτων που μπορεί να του δοθούν. Ο θάμνος φτάνει σε ύψος τα 5 μέτρα, αλλά σε εκτεθειμένα μέρη μένει χαμηλότερος παίρνοντας συχνά από τον αέρα χαμηλό στρογγυλεμένο σχήμα.
Είναι αυτοφυές σε δάση και θαμνότοπους σε όλη σχεδόν την Ελλάδα. Το συναντούμε με τις ονομασίες Αγριομυρτιά, Μυρτολιά (Μάνη) και Νεροβεργιά. Σπανιότερα συναντιέται στα νησιά του Αιγαίου. Συγγενικά είδη (λιγούστρο το ωόφολλο, το ιαπωνικό, το καλιφορνέζικο, το σινικό κλπ.) καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά. Όλα τα είδη έχουν φύλλα αντίθετα, λογχοειδή ή ωοειδή, παχιά και σκληρά, πιο γυαλιστερά από πάνω και πιο ανοιχτόχρωμα από κάτω. Πέφτουν μόνο κατά το τέλος του χειμώνα. Τα άνθη, μικρά, λευκά και εύοσμα, με χοανοειδή στεφάνη, είναι συγκεντρωμένα σε επάκριους βότρεις. Τα άνθη αποτελούνται από τέσσερα πέταλα ενωμένα στο βασικό τους μισό. Έχουν ισχυρή δυσάρεστη οσμή. Προσελκύουν όμως πλήθος εντόμων. Οι καρποί, σφαιρικές ρώγες, γίνονται μαύροι και γυαλιστεροί όταν ωριμάσουν τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο. Παραμένουν πάνω στο φυτό κατά την διάρκεια του χειμώνα. Από το ξύλο της αγριομυρτιάς κατασκευάζονται διάφορα εργαλεία, ο φλοιός της χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία, από τις ρίζες της εξάγεται βαφική ουσία και τα φύλλα και τα άνθη της είναι φαρμακευτικά.
Ιστορικά στοιχεία:
Βότανο που χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στην κινέζικη βοτανοθεραπεία. Οι Ασιάτες θεωρούν τα οβάλ μπλε – μαύρα φρούτα του κινέζικου Λιγούστρου πολύ σημαντικά. Φτιάχνουν φάρμακα από τις ρώγες που σκοτώνουν τα βακτήρια, μειώνουν του όγκους και διεγείρουν τη δράση των νεφρών και του ήπατος. Το βότανο με τις καθαρτικές και διουρητικές του ιδιότητες το χρησιμοποιούν για μια σειρά παθήσεων όπως οι ρευματισμοί, ο καταρράκτης και οι αϋπνίες. Το βότανο δεν χρησιμοποιείται πλέον θεραπευτικώς αλλά είναι κατάλληλο για την παρασκευή χρωστικής για διάφορα υφάσματα. Τα φύλλα δίνουν κίτρινη και πράσινη βαφή, ενώ οι δηλητηριώδεις μαύρες ρώγες δίνουν από μπλε έως γκρι-μπλε χρώμα. Οι ρώγες είναι δηλητηριώδεις για τον άνθρωπο, αλλά εύκολα τρώγονται από τσίχλες, οι οποίες διασπείρουν τους σπόρους με τα περιττώματα τους.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Τα φυτά είναι ολόκληρα τοξικά, συμπεριλαμβανομένων των καρπών. Η τοξική ουσία που παράγουν τα λιγούστρα είναι ένα γλυκοσίδιο, η συριγκίνη ή λιγουστρίνη, η οποία είναι ερεθιστική για τον άνθρωπο και μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετό, διάρροια και κοιλιακές κράμπες, αλλά δεν υπάρχει καταγεγραμμένη περίπτωση δηλητηρίασης στον άνθρωπο από λιγούστρο. Αντίθετα, το φυτό είναι δηλητηριώδες για τα μηρυκαστικά. Το φυτό περιέχει ακόμη ολεανολικό, παλμιτικό, λινολεϊκό και ουρσολικό οξύ, μαννιτόλη και γλυκόζη, άμυλο, πικρή ρητίνη.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα, ο φλοιός και τα άνθη.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Εκχυλίσματα των διαφόρων ειδών λιγούστρου φαίνεται ότι έχουν αντιοξειδωτική (προστατεύουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια από την αιμόλυση), αντιφλεγμονώδη και ηπατοπροστατευτική δράση. Θεωρείται επίσης ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθάει στην πρόληψη του καρκίνου, αν και τα στοιχεία δεν είναι αρκετά. Η δράση αυτή οφείλεται σε μια πολυφαινόλη την υδροξυτυροσόλη, η οποία καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα και εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό τους. Εκχύλισμα από τα φύλλα του είδους L. robustum χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική.
Το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν σε περίπτωση ζαλάδων, θολής όρασης, πρώιμο γκριζάρισμα μαλλιών και γενιών, μείωση της όρασης, οιδήματος και αδυναμίας στα γόνατα και τη μέση. Επίσης χρησιμοποιήθηκε σε περίπτωση πυρετού, νυχτερινής εφίδρωσης και υπερλιπιδαιμίας. Αντενδείκνυται η χρήση του από άτομα που παρουσιάζουν διάρροια.
Το βότανο σήμερα δεν χρησιμοποιείται στην βοτανοθεραπεία λόγω της τοξικότητάς του. Το άνθος που έχει βαριά μυρωδιά χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική για την περιποίηση του ξηρού δέρματος.
Παρασκευή και δοσολογία:
Το βότανο αυτό δεν το χρησιμοποιούμε σήμερα. Υπάρχουν άλλα βότανα που μας δίνουν με ασφάλεια αντίστοιχο θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Προφυλάξεις:
Οι μαύρες ρώγες που είναι τοξικές, προκαλούν έντονη εντερίτιδα με κολικούς και εμέτους. Περιέχουν ένα δηλητήριο που επιδρά στα τριχοειδή αγγεία του δέρματος. Προσοχή να μην φάνε τις ράγες τα παιδιά. Σε περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο, αντίδοτο για το δηλητήριο είναι ο ενεργός άνθραξ, γάλα ή βλεννώδεις ουσίες μέχρι να έρθει ο γιατρός. Αν όμως κάποιος καταναλώσει πολύ λίγους καρπούς μπορεί να του προκληθεί έμετος ή καθόλου συμπτώματα.
