Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Convallaria majalis (Κομβαλλάρια του Μαΐου) και ανήκει στην οικογένεια των Λιλιϊδών. Είναι ποώδες φυτό, πολύχρονο, πολύ σπάνιο στη χώρα μας. Μέχρι σήμερα έχει βρεθεί κοντά στην Κόνιτσα, τον Όλυμπο και τον Ταΰγετο. Είναι δηλητηριώδες αλλά καλλιεργείται ως ανθοκομικό χάρη στα πολύ όμορφα άνθη του, που είναι μικρά σαν κουδουνάκια στο τέρμα του βλαστού, με 6 δόντια σε τσαμπί.
Τα άνθη βγαίνουν από τη μία μεριά του στελέχους. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από μέλισσες, μύγες και άλλα έντομα. Έχει έρπον ρίζωμα και τα δύο όρθια φύλλα του είναι ελλειπτικά. Ο καρπός είναι κόκκινη ράγα. Φτάνει σε ύψος τους 15-20 πόντους.
Το συναντούμε με τις ονομασίες Κρινάκι, Μυγκέ, Κρίνος ή Πολυγόνατον.
Ιστορικά στοιχεία
Το φυτό ήταν γνωστό στη Γερμανία ως «Τα δάκρυα της κυρίας», γιατί σύμφωνα με τον μύθο το κρινάκι του βγήκε όταν έπεσαν πάνω του τα δάκρυα της Εύας, τη στιγμή που εκδιώχτηκε με τον Αδάμ από τον Κήπο της Εδέμ.
Η Κομβαλλάρια αναφέρεται ως φαρμακευτικό φυτό από τον 2ο αιώνα μ.Χ. και υπήρξε για μεγάλο διάστημα σήμα κατατεθέν της φαρμακοβιομηχανίας.
Στη βοτανοθεραπευτική χρησιμοποιήθηκε κατά τον 16ο αιώνα αλλά η χρήση της δεν διαδόθηκε γιατί είναι φυτό δηλητηριώδες και απαιτούσε μεγάλη προσοχή στη χρήση του.
Η British Medical Journal τον Νοέμβριο του 1883 αναφέρει ότι ο Δρ. Έντουαρντ Ντραμόντ έγραψε πως στο βιβλίο «Commentaries of the Materia Medica of Dioscorides, Venice 1621» περιλαμβάνεται απόσπασμα του Δρ. Πιέτρο Αντρέα Ματιόλι όπου γράφει για τη χρήση της Κομβαλλάριας στις καρδιακές νόσους « η Κομβαλλάρια δυναμώνει την καρδιά, το μυαλό και το πνεύμα. Δρα θετικά στο χτυποκάρδι, ίλιγγο, επιληψία και αποπληξία».
Στη Ρωσία στις αρχές του 1880 το χρησιμοποιούσαν στην ιατρική ενώ στη λαϊκή ιατρική το χρησιμοποιούσαν εκατονταετίες πριν για τη θεραπεία της υδρωπικίας. Γύρω στα 1883 έγινε δημοφιλές και το συνιστούσαν ως υποκατάστατο της Δακτυλίδας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο περιέχει καρδιακά γλυκοσίδια (ανάμεσά τους η κονβαλλατοξίνη και η κονβαλλατοξόλη), σαπωνίνες (ανάμεσά τους η κονβαλλαρίνη και το κονβαλλαρικό οξύ), ασπαραγίνη, φλαβονιειδή, αιθέριο έλαιο με φαρνεσόλη. Τα καρδιακά γλυκοσίδια που περιέχει το βότανο είναι μία ομάδα χημικών ουσιών που υπάρχει σε όσα βότανα χρησιμοποιούνται ως ιάματα για τη θεραπεία της καρδιάς. Αυτές οι πολύπλοκες χημικές ενώσεις έχουν την ικανότητα να διεγείρουν τον καρδιακό μυ, με τρόπο που να ενισχύει τη συστολή του και να εξασφαλίζει την άντληση περισσότερου αίματος σε όλο το σώμα. Έτσι αυξάνεται η απόδοση της καρδιάς, ενώ χάρη στη λειτουργία αυτών των ενώσεων, δεν αυξάνεται αντίστοιχα και το οξυγόνο που χρειάζεται ο καρδιακός μυς για τη λειτουργία του, κι έτσι δεν δημιουργείται το πρόβλημα της ανεπάρκειας οξυγόνου.
Η φαρμακολογική ανάλυση δείχνει ότι τα γλυκοσίδια αυτά στη Κομβαλλάρια είναι η Κομβαλλατοξίνη, η Κομβαλλατοξόλη, η Κομβαλλαρίνη, η Κομβαλλαμαρίνη, η Κονβαλλασίδη και η Κομβαλλατοξολοσίδη. Αν και υπάρχουν όλες αυτές οι βιοχημικές ενώσεις στο βότανο, δύο μόνο από αυτές επιδρούν απευθείας στην καρδιά και κύρια η Κομβαλλοτοξόλη.
Θα έλεγε κανείς λοιπόν ότι οι υπόλοιπες ενώσεις είναι άχρηστες. Αυτό όμως είναι μεγάλο λάθος. Εδώ στο βότανο αυτό φαίνεται καθαρά αυτό που είναι γνωστό για όλα σχεδόν τα βότανα. Ότι η δράση μιας συγκεκριμένης ουσίας που μπορεί να μας θεραπεύσει από μια πάθηση, δεν είναι η ίδια όταν την απομονώσουμε από το υπόλοιπο βότανο για να την χορηγήσουμε στον πάσχοντα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα άλλα γλυκοσίδια, αυξάνουν ως 500 φορές τη διαλυτότητα των ενεργών ουσιών. Αυτό είναι εξαιρετικά χρήσιμο γιατί επιτυγχάνουμε το ίδιο αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας μικρότερη δόση, αφού η αύξηση της διαλυτότητας οδηγεί σε αύξηση της «βιο-διαθεσιμότητας». Επιπλέον έχει διαπιστωθεί ότι αν και η Κομβαλλοτοξίνη απομονωμένη επιδρά γρήγορα, οξειδώνεται και αποβάλλεται από το σώμα επίσης γρήγορα, ενώ το «πλήρες» φυτό έχει μεγαλύτερο χρόνο επίδρασης στο σώμα. Τα άλλα προφανώς ανενεργά γλυκοσίδια μετατρέπονται από το σώμα σε ενεργά όπως και όταν χρειάζεται. Έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος δηλητηρίασης από την Κομβαλλάρια (όταν την λαμβάνουμε στη σωστή δοσολογία), αφού τα γλυκοσίδια της έχουν μια μοναδική χημική δομή, χάρη στην οποία απεκκρίνονται εύκολα και δεν συσσωρεύονται στο σώμα.
Το συγκεκριμένο λοιπόν βότανο, είναι ένα καλό παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα βότανα. Βλέπουμε ότι το όλο, είναι κάτι παραπάνω από το άθροισμα των επί μέρους τμημάτων του.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς τα ξηρά φύλλα του φυτού τα οποία συλλέγονται την εποχή της ανθοφορίας του, το Μάιο και Ιούνιο. Οι σπόροι ωριμάζουν τον Οκτώβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Η Κομβαλλάρια δρα ως αγχολυτικό, αντισπασμωδικό, καρδιοτονωτικό, διουρητικό, εμετικό, αντιπυρετικό, καθαρτικό και ηρεμιστικό βότανο. Η Κομβαλλάρια είναι ίσως το πολυτιμότερο καρδιακό ίαμα που χρησιμοποιούν οι βοτανοθεραπευτές σήμερα. Έχει την ίδια δράση με τη Δακτυλίτιδα (βότανο που χρησιμοποιείται για την καρδιακή ανεπάρκεια), αλλά δεν έχει τις πιθανές τοξικές της επιδράσεις. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας και της κατακράτησης υγρών, όταν αυτή έχει σχέση με καρδιακά προβλήματα. Βοηθά τον οργανισμό όταν υπάρχει δύσπνοια λόγω συμφορητικών καταστάσεων της καρδιάς. Διεγείρει τις συστολές και βελτιώνει την απόδοση της καρδιάς και είναι χρήσιμο για την αδύναμη και ανεπαρκή καρδιά των ηλικιωμένων. Πρέπει να χορηγείται μαζί με ένα διουρητικό όπως το Ταραξάκο ή με τονωτικά όπως ο Κράταιγος και το Γκίγκο Μπιλόμπα, ανάλογα με την αιτία της πάθησης. Συνδυάζεται επίσης καλά με τον Λεόνουρο. Μια αλοιφή παρασκευάζεται από τις ρίζες του φυτού η οποία χρησιμοποιείται στη θεραπεία των εγκαυμάτων και για την πρόληψη δημιουργίας ουλώδη ιστού.
Από τα άνθη του φυτού παράγεται ένα αιθέριο έλαιο το οποίο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. Από τα φύλλα του την άνοιξη παράγεται μία πράσινη χρωστική ουσία και το φθινόπωρο μία κίτρινη χρωστική ουσία.
Παρασκευή και δοσολογία
Δεν πρέπει να την λαμβάνουμε μόνοι μας, παρά μόνο με άδεια του ειδικού σύμφωνα με τις οδηγίες του.
Προφυλάξεις
Η Κομβαλλάρια είναι ένα βότανο που το παίρνουμε με προσοχή και μόνο κάτω από την επίβλεψη ειδικού. Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη. Οι υψηλές δόσεις προκαλούν βαρείς εμετούς , ναυτία, διαταραχή στην αντίληψη των χρωμάτων, λήθαργο και καρδιακές αρρυθμίες. Ενδεικτικά, η μέγιστη ασφαλής δόση στη Βρετανία είναι μέχρι 1 ml βάμμα την ημέρα. Οι καρποί δεν τρώγονται γιατί είναι δηλητηριώδεις. Δεν συστήνεται σε οποιαδήποτε μορφή (ξηρό βότανο, αλκολάτ, ή σταγόνες) σε οξείες ασθένειες του συκωτιού και των νεφρών, γαστρίτιδα, οξεία μυοκαρδίτιδα και ενδοκαρδίτιδα.
