Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Ημερολογιακά Απτά – γραπτά

Στα καταθλιπτικά
Τόσο τραγουδιστά
για απαλλαγή

Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
Εκείνων που πεθάναν ή εκείνων που είναι
Για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.
Κάποτε μες στα όνειρά μας μιλούνε
Κάποτε μες στη σκέψη τες ακούει το μυαλό
Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν
Ήχοι από της πρώτης ποίησης της ζωής μας
Σα μουσική, τη νύχτα, μακρυνή που σβήνει

«Φωνές» του Κ.Π. Καβάφη 1896-1904 (1)

Καλά καναν οι πλούσιοι να σωπάσουνε
κι οι ευτυχισμένοι,
κανείς σε θέλει να μάθει τι ναι αυτοί ακριβώς.
Μα πρέπει να δειχτούν οι αναγκεμένοι,
πρέπει να πουν: είμαι τυφλός,
Ή : μουρθεν η σκέψη αυτό να γίνω,
Ή : δε νιώθω καλά πάνω στη γη,
Η΄: έχω ένα άρρωστο παιδί,
Ή : μια που προσαρμόστηκα, θα μείνω…
Κι ίσως Δεν είναι μήτε αυτό αρκετό
Και, γιατί εξάλλου, όπως τα πράγματα, όλοι.
Ο ένας  τον άλλο προσπερνούν, πρέπει να τραγουδήσουν…

Από το «οι Φωνές» του Ρ.Μ.Ρίλκε 1899-1905 (2)

Καβάφης ή Ρίλκε;
Άραγε, ποιος πρωτοέγραψε τις «φωνές» του, ο Καβάφης, ίσως ο μεγαλύτερος ποιητής του πρώτου μισού του 20ου αιώνα στη Μεσόγειο ή ο Ρίλκε ο μεγαλύτερος γερμανόφωνος ποιητής την αντίστοιχη περίοδο; Και αυτό τι σημασία έχει στο ξετύλιγμα της ιστορίας 115 χρόνια (περίπου), μετά. Και, ποιος ο ρόλος της Γερμανίας ως κυρίαρχης δύναμης που «παραμένει χωρίς αυτεπίγνωση» για τα δεινά που έδωσε απλόχερα «κρατώντας τον κόσμο όλο σε ανάσχεση» (Ρίλκε, γράμματα σε μια νέα γυναίκα (3)

ΠΕΜΠΤΗ 22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
Η TV Βουλή, παρουσίασε τα μουσεία των νήσων στο Βερολίνο, τα περίφημα ανάγλυφα (4) ολόκληρου του Ναού που μετέφεραν οι Γερμανοί από την Αρχαία Πέργαμο στο Βερολίνο, αποκαλύπτει το πάθος των Γερμανών για τις αρχαιότητες, το θαυμασμό τους για την αρχαία Ελληνική Τέχνη, που έφτασε στο σημείο να εκμεταλλευτεί και να αντιγράψει κακέκτυπα, ο αρχιτέκτονας του Χίτλερ Αλμπέρ Σπεερ, τον περίφημο Βωμό της Περγάμου-αναθηματική προσφορά των κατοίκων της για τη νίκη στους Γαλάτες, δύναμη του πνεύματος – κάνοντας το πελώριο στάδιο των 100.000, επιβάλλοντας το ως δείγμα ολοκληρωτισμού. Μαύρο κομμάτι της Γερμανικής ιστορίας με παραμορφωτικές προοπτικές μεγαλοϊδεατισμού. Επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται, ενεργοποιώ τη μνήμη, αντιγράφοντας ένα απόσπασμα από το «Γράμματα σε μια νέα γυναίκα» του Ρ.Μ. Ρίλκε.

…δεν υπάρχει κατά τη γνώμη μου καμία αμφιβολία, έτσι όπως βλέπω τα πράγματα και όπως τα σύμφωνα με την τέχνη και την ικανότητα μου, πως η Γερμανία, είναι εκείνη η δύναμη, που όσο παραμένει χωρίς αυτεπίγνωση, κρατάει τον κόσμο όλο σε ανάσχεση. Του αίματος μου η πολύδρομη σύνθεση κι η μακρόχρονη αγωγή του, μου παρέχουν τη δυνατότητα της χαρακτηριστικής απόστασης, που απαιτείται για μια τέτοια κατανόηση. Η Γερμανία , το 1918, τη στιγμή της κατάρρευσης, θα μπορούσε να είχε ντροπιάσει ή να είχε συγκλονίσει όλον τον κόσμο με μια πράξη βαθιάς ειλικρίνειας κα μετάνοιας. Με αποφασιστική και φανερή παραίτηση από μια ευημερία που θεμελιώθηκε τελείως λάθος- με μια λέξη: με εκείνη την ταπεινοφροσύνη που πάντα τη διέκρινε και αποτελούσε στοιχείο της αξιοπρέπειά της, θα είχε προλάβει όλα όσα επιβάλλει κανείς στον εαυτό του σε καθεστώς ασυνήθιστης ταπείνωσης. Κάποτε, έτσι ήλπισα για μια στιγμή, θα πρεπε να επανεγγραφή και να συμπληρωθεί πάνω στο παράξενα μονόπλευρο και μονοδιάστατο πρόσωπο της Γερμανίας, το χαμένο χαρακτηριστικό της ταπεινοφροσύνης, με τον τρόπο που το ολοκλήρωσε ο Durer στα σχέδιά του!..
Γραμμένο στις 2 Φεβρουαρίου το 1923, το γράμμα αυτό τον Ρίλκε, περιγράφει σε πέντε περίπου χειρόγραφες σελίδες, τη δραματική έλλειψη αυτογνωστικών συστολών  των Γερμανικών ηγεσιών στην πορεία του χρόνου, η οποία λες και είναι διαρθρωμένη κλιμακωτά για να κυβερνάει την Ευρώπη είτε με τα όπλα είτε με τον οικονομικό πόλεμο. Oι μεγάλοι διανοούμενοι της Γερμανίας (5), επανηλειμμένα χτυπάνε την καμπάνα του προβληματισμού. Γράφει ο Ρίλκε στη σελ. 55: Λείπει μια χρονολογία που θα γινόταν σταθμός.-Λείπει ένα σκαλοπάτι απ’ τη σκάλα, έτσι εξηγείται η υπερβολική ανησυχία, ο φόβος, το ’προαίσθημα για μια ξαφνική και σφοδρή πτώση»… Τι θα κάνουμε;

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Η φωτογραφία αυτή του Νίκου Καμπιανάκη τραβηγμένη πριν από μερικά χρόνια, δείχνει έναν ηλικιωμένο ορεσίβιο Λακκιώτη σκυφτό, κουρασμένο που αν και έζησε την κατοχή των Γερμανών, έπρεπε να ζήσει και τον οικονομικό πόλεμο της εποχής. Στην πλατεία του χωριού, σε ένα κλίμα γκρίζο μιας κατσιφάρας πραγματικής και ψυχολογικής, αδυνατεί να δει το συμβολικό έργο ανάτασης που εμπεριέχει το ίδιο ιστορικό μνημείο των πεσόντων Λακκιωτών (6). Το εξάμετρο ορειχάλκινο έργο (το ψηλότερο στην Κρήτη), είχα την τύχη να εμπνευστώ το 1998, από το απόσπασμα του Θουκυδίδη στον «Επιτάφιο», χωρίον 36
..την γαρ χώραν οι αυτοί αιεί οικούντες διαδοχή των επιγιγνομένων μέχρι τούδε ελευθέραν δι’ αρετήν παρέδοσαν…, μεταφράζω: Γιατί έζησαν οι ίδιοι πάντα ΜΙΑ ΓΕΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΑΥΤΗ και με την παλικαριά τους, μας την παρέδωσαν ως τώρα λεύτερη Και αξίζουν και εκείνοι να τους δοξάζουμε και ακόμα πιο πολύ οι πατέρες μας. Γιατί αυτοί, πάνω σε εκείνα που δέχτηκαν, απόχτησαν και αφήκαν σε μας τους τωρινούς και όσην ακόμα αρχή έχουμε, όχι χωρίς κόπο…
Γι’ αυτό χρειάζεται οι πολίτες έστω από αύριο, να αφήσουμε στα παιδιά μας παρακαταθήκη μέσα από ποιοτικές διαδικασίες  παιδείας και πολιτισμού, έργα λαμπρά σαν εραστές του δημόσιου Βίου (7). Κι αυτά, να ηχήσουνε λυρικότροπα τόσο τραγουδιστά για απαλλαγή στα καταθλιπτικά σύνδρομα που βιώνει η χώρα μας τώρα… διαφορετικά… επιλέγω το ΕΠΙΛΟΓΟΣ του Ρίλκε από το “Οι φωνές”.
Ο θάνατος είναι μεγάλος.
Είμαστε δικοί του κι όταν γελούμε.
Κι εκεί που θαρρούμε πως η ζωή μας ζώνει τολμά να κλάψει εντός μας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Το ποίημα αυτό φωνές απήγγειλε πριν από μερικά χρόνια ο Αντόνιο Ταμπούκι στο μεγάλο μπαλκόνι του ρετιρέ στο “Δώμα” κοιτάζοντας την πόλη “αμάλγαμα” τα αγαπημένα του Χανιά σ’ ένα ντοκιμαντέρ στις “Κεραίες της εποχής μας” του Ανταίου Χρυσοστομίδη.
(2) Ραϊνερ Μαρία Ρίλκε, Ποιήματα μια εκλογή από το ποιητικό του έργο σε μεταφράσεις του σπουδαίου Αρη Δικταίου, εκδ. “Ηριδανός” πρώτη έκδοση “Κάδμος” 1957.
(3) Γράμματα σε μια νέα γυναίκα μετάφραση Μαρία Μπούκουρα “Ηριδανός”
(4) Τα περίφημα ελληνιστικά ανάγλυφα που παριστάνουν τη δραματική μάχη των γιγάντων με των Θεών του Ολύμπου οργανωμένα στους χιαστί άξονες έντασης. Ως πρότυπο για μένα Αρχαίου ελληνικού “μπαρόκ” με επηρέασαν όταν έφτιαχνα την πτώση του Ικαρου στο μνημείο πεσόντων Αεροπόρων. Τα έργα βαριά μαρμάρινα μεταφέρθηκαν από την Πέργαμο στον κόλπο της Ελαίας 30 χιλιόμετρα δηλαδή με τις ευλογίες των Τούρκων και από κει στη Γερμανία το 1865. Το ύψος του ναού μέσα στο Μουσείο είναι εξαόροφης Πολυκατοικίας.
(5) Σε διαφορετικούς χρόνους μεγάλοι φιλόσοφοι και συγγραφείς υποστήριξαν την πνευματική και καλλιτεχνική αρχαία παράδοση της χώρας από τους Προσωκρατικούς στον Αριστοτέλη έως τον Επίνουρο ενδεικτικά: Χαϊντεγκερ Αντόρνο, Νιτσε, Μπένγιαμιν, Γκράς, πρόσφατα ο καθηγητής ιστορίας – οικονομίας Albecht Ritsch σε συνέντευξη στο Spiegel ευθαρσώς δήλωσε πόσα χρωστάει η Γερμανία στην Ελλάδα πνευματικά αλλά και οικονομικά.
(6) Το έργο τοποθετήθηκε και αποκαλύφτηκε τον Ιούλιο του 2003 στους Λάκκους.
(7) Στον επιτάφιο του Περικλή ο Θουκυδίδης αναφέρει στο χωρίον “43”: Πιο πολύ τη δύναμη της πόλης – μας θεωρείτε – την κάθε μέρα στα έργα – της κι αγαπήστε – την σαν εραστές και όταν σας φανεί μεγάλη, στοχαστείτε ότι αυτά τ’ απέκτησαν όταν ήταν να ενεργήσουν…


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα