«Τα (περιηγητικά) ταξίδια πρέπει να είναι ένας τρόπος συνάντησης µε άλλους ανθρώπους και όχι µόνο µε τόπους… Μια ευκαιρία να ακούσει κανείς άλλες γλώσσες, άλλη µουσική, να αναπνεύσει άλλες µυρωδιές, να έχει κι άλλου είδους επαφές… Ένα ταξίδι δεν έχει να κάνει µόνο µε τη µετακίνηση, αλλά και µε το να κάνεις κάτι παραπάνω».
(Jacques Lacarrière (1925-2005), “Το ελληνικό καλοκαίρι”)
∆ΙΑΚΟΠΕΣ: µια λέξη που κάνει µικρούς και µεγάλους να προσδοκούν, να ονειρεύονται, να “ταξιδεύουν”. Χειµερινές ή θερινές, φθηνές ή ακριβές, εντός ή εκτός, οι διακοπές αποτελούν µια ψυχοσωµατική ανάγκη. Άλλοι επιδιώκουν πλατιές θάλασσες µε καυτούς ήλιους, “ξανθές” ακρογιαλιές µε την αλµύρα στο σώµα, κι άλλοι πυκνά δροσερά δάση για πεζοπορία ή ορειβασία· δεν λείπουν κι οι εραστές του χιονιού που αναµένουν τις χιονοσκεπείς πλαγιές για σκι. Εµείς και πολλοί άλλοι, λόγω οικονοµικής δυσπραγίας, κάνουµε διακοπές µέσα στα φλεγόµενα τσιµέντα των διαµερισµάτων µας! Ο λεγόµενος “κοινωνικός τουρισµός”, παρά την ωραιοποίησή του από τα κρατικά ΜΜΕ, αποκλείει κατηγορίες συνταξιούχων, πολυτέκνων και µικρών παιδιών.
ΜΑΚΡΙΑ, λοιπόν, από χτύπους ρολογιών και βασανιστικά “πρέπει”, χωρίς ψώνια και συνήθεις συναντήσεις, οι διακοπές αποτελούν πηγή νέων εµπειριών µε εξωτικά θεάµατα και ακούσµατα. Η χαλάρωση, µε ένα βιβλίο στην παραλία ή στο βουνό καθώς και η εκτόνωση που αισθανόµαστε µε µια παρέα στο πουθενά (camping, suites, τροχόσπιτα, airbnbη), η διάσχιση µιας νέας ορεινής διαδροµής, η κατάκτηση µιας νέας κορυφής…, όλα αυτά δεν µας προσφέρουν, άραγε, αποθέµατα αντοχής για το χειµώνα;
ΣΤΑ ΤΕΛΗ του 19ου αιώνα, το φαινόµενο του τουρισµού/περιήγησης εµφανίζεται στις ΗΠΑ ως χαρακτηριστικό γνώρισµα του τρόπου ζωής των ατόµων της ανώτερης κοινωνικής τάξης -élite- που απολάµβανε τις επισκέψεις της σε περιοχές µε µεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον. Στην Αρχαιότητα η περιήγηση σε άλλες χώρες και πόλεις (Σόλων, Ηρόδοτος, Πλάτων, Νέαρχος, Πυθέας, Παυσανίας κ.ά), ήταν κάτι το σύνηθες για ανοιχτόµυαλους “έχοντες”. Στους δε επόµενους αιώνες και µέχρι σήµερα, έχουµε τις οµαδικές πια “περιηγήσεις” (“ονειρεµένα πακέτα”) που καθιερώθηκαν ως µαζικός περιηγητικός θεσµός. Στην Ελλάδα ο τουρισµός είχε αρχίσει δειλά-δειλά να κάνει µεταπολεµικά τα πρώτα βήµατα (µέσα του 1950), µε ταινίες, βιβλία και ωραίες αφίσες του ΕΟΤ.
ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ οκτάωρο (8h ύπνος, 8h εργασία, 8h διασκέδαση), παρά τις προσπαθειες κεφαλαίου και κυβερνήσεων για καταστρατήγησή του, ενίσχυσε την ιδέα των διακοπών “ως κεκτηµένο” των εργαζοµένων. Με τις ετερόκλητες “ορδές” των τουριστών να αυξάνονται, κυρίως µετά την οικονοµική κρίση και την πανδηµία, και να κατευθύνονται στον ηλιόλουστο ευρωπαϊκό νότο, σήµερα υπάρχει υπερκορεσµός: έχει µάλιστα αρχίσει να προκαλεί έντονες αντιδράσεις (Ισπανία, Μαγιόρκα), όπως παρουσιάζεται σε σχόλιο του Κ. Κουτσουρέλη, δ/ντή του ΝΠ (1).
Η ΠΑΡΑΠΑΝΩ αντίθεση ενέχει πίσω της την έλλειψη υποδοµών φιλοξενίας και φροντίδας, την αύξηση του κόστους ζωής, την εκτόξευση της βραχυχρόνιας µίσθωσης (τύπου Airbnb), αλλά και το παράλογο της βραδινής διασκέδασης των εφήµερων τουριστών. Όλα αυτά δεν αναγκάζουν άραγε πολλούς µόνιµους κατοίκους (Χανιά, παλιό λιµάνι) να αγανακτούν αναζητώντας αλλού την ησυχία τους; Ο συνεχής ποσοτικός τουρισµός σε βάρος του ποιοτικού, δεν έρχεται να αλλοιώσει τις τοπικές ταυτότητες µε την εµπορευµατοποίηση κάθε πολιτιστικής κληρονοµιάς; Η λαϊκή παράδοση δεν χάνεται µέσα στο µαζικό τουριστικό κύµα; Οι ντόπιες κοινωνίες δεν αφοπλίζονται µε τον αποκλεισµό τους από τα κέντρα λήψης αποφάσεων; Όλοι διαπιστώνουµε πως κυβερνητικές ή δηµοτικές “στρατηγικές” σχεδιάζονται, χωρίς τη συγκατάθεση των τοπικών κοινοτήτων, γεγονός που εντείνει την αίσθηση αποξένωσης και αδικίας τους.
ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ της αλλοτρίωσης του παραδοσιακού modus vivendi από την επέλαση ενός ποικιλόµορφου τουρισµού, εκφράστηκε µε δυνατές εικόνες, σπαρταριστό χιούµορ και πικρές αξεπέραστες αλήθειες, πριν περίπου 72 χρόνια (1953), στη θαυµάσια ταινία του Jacques Tati, “Les vacances de M. Hulot” (=Οι διακοπές του κυρίου Υλό).
Η ΕΝΑΝΤΙΩΣΗ κατά των τουριστών δεν σηµαίνει απαραίτητα κι απόρριψη του τουρισµού. Είναι µια κραυγή για µια πιο βιώσιµη και δίκαιη διαχείρισή του “προϊόντος”. Προτάσεις όπως η συµµετοχή των ντόπιων κατοίκων στο σχεδιασµό, η αριθµητική ρύθµιση της τουριστικής ροής και η επένδυση σε περισσότερες υποδοµές, είναι µερικά από τα µέτρα που προτείνονται για την αντιµετώπισή του.
ΟΙ ∆ΙΑΚΟΠΕΣ, θερινές ή άλλες, µας επιτρέπουν να περάσουµε περισσότερο χρόνο µε τα αγαπηµένα µας πρόσωπα και τους φίλους. Σπάζοντας δε τους µονότονους ρυθµούς µιας καθηµερινότητας, γεννούν νέες αναµνήσεις αποθηκευµένες σε Tablet, κινητό ή µπλοκ σηµειώσεων. Αυτή η “φυγή” αποτελεί ταυτόχρονα κι ένα “ταξίδι αυτογνωσίας”. Γνωρίζοντας άλλους τόπους κι ανθρώπους, δεν ωθούµαστε άραγε να δούµε ποιοι είµαστε εµείς;
ΠΑΝΩ απ’ όλα, οι διακοπές µάς δίνουν την αίσθηση ε λ ε υ θ ε ρ ί α ς, αφού απαλλαγµένοι από συµβατικότητες και “δεσµά” γινόµαστε πιο αυτθόρµητοι. Σύµφωνα δε µε τους ψυχολόγους, οι διακοπές είναι το αποτελεσµατικότερο φυσικό φάρµακο για τα πάντα. Φάρµακο που δεν χρειάζεται συνταγογράφηση!
[Στ.Γ.Κ. Το Πρεκαριάτο (νέο προλεταριάτο;) αποτελεί τον πρώτο απολογισµό µιας αναδυόµενης νέας τάξης ανθρώπων που αντιµετωπίζουν πρωτοφανή εργασιακή και συνολική ανασφάλεια]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-(1) “…Οι κάτοικοι του νησιού (Μαγιόρκα) διαδηλώνουν κατά των τουριστών ζητώντας τη ζωή τους πίσω. Στη Βαρκελώνη σύµβολο των διαµαρτυριών είναι το νεροπίστολο µε το οποίο καταβρέχουν τους εισβολείς. Λέω “εισβολείς” και δεν έχω την αίσθηση ότι υπερβάλλω. Ο µαζικός τουρισµός του καιρού µας είναι µια µορφή ύπουλης αποικιοκρατίας. Οι ξένοι εκτοπίζουν τους ντόπιους, τα χούγια και οι απαιτήσεις τους επιβάλλονται µε το έτσι θέλω, το κόστος της διαβίωσης πρεκαριοποιεί όλο και περισσότερους, η στέγη γίνεται απλησίαστη, ο δάσκαλος, ο γιατρός, ο φοιτητής δεν µπορούν να σταθούν πουθενά. Παντού όπου περνούν τα τουριστικά φουσάτα, σαν τον λίβα αφήνουν πίσω τους καµένα σπαρτά. Πολιτισµοί, παραδόσεις, γειτονιές, µνηµεία, τοπία, πατρίδες, τρόποι ζωής: ό,τι γνήσιο, αναστηµένο µε θυσίες και κόπους αιώνων, αµέσως ψευτίζει, µασκαρεύεται, το µεγαλείο της ιστορίας και της φύσης µετατρέπεται σε µισθωµένο σκηνικό για να καδράρει ο έπηλυς του 24ώρου την ακατάδεχτη φάτσα του, και για να κορδωθεί στους δικούς του ότι, ναι, ήταν κι εκείνος ΕΚΕΙ…” (Κώστας Κουτσουρέλης, ΝΠ, 30-6-2025). https://neoplanodion.gr/2025/06/30/barbaroi-peirates-touristes/
