Καθώς φαίνεται τα Χανιά έχουν προτίµηση στο µουσικό είδος που λέγεται Musical. Αυτή την Κυριακή, 11 Μαϊου, στο Θέατρο “Μ. Θεοδωράκης” παρουσιάζεται σε συναυλιακή µορφή το Μιούζικαλ του Andrew Lloyd Webber “Jesus Christ Superstar’’, ενώ τον Ιούνιο από 15 έως 18, θα παρουσιαστούν δύο ακόµα µιούζικαλ σε πλήρη θεατρική µορφή από τις χορωδίες, Παιδική και Νεανική του ∆ήµου Χανίων υπό την διεύθυνση του Νίκου Περάκη: ο “∆αυίδ και Γολιάθ” του Ν. Περάκη και το γνωστό “Μελωδία της Ευτυχίας”. Είναι λοιπόν ενδιαφέρον αν ανατρέξουµε λίγο σε αυτό το “υβριδικό” µουσικό είδος που λέγεται Musical και να δούµε την γέννηση και την εξέλιξή του.
Η ΟΠΕΡΕΤΑ
Ήταν στην ευδαιµονούσα εποχή του τέλους του 19ου αιώνα που η Ευρώπη περνούσε µια “υπνωτισµένη”, θα λέγαµε, εποχή ειρήνης και ευµάρειας. Η λαίλαπα του Βοναπάρτη είχε σχεδόν ξεχαστεί, το Συµβούλιο της Ευρώπης “διασκεδάζει” στην Βιέννη, κι ο κόσµος ξεκουράζεται για να πάρει δύναµη για τη µεγάλη θύελλα που τον περιµένει! Η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία πανίσχυρη, “καλά κρατά” στο κέντρο της Ευρώπης. Η Γαλλία έχει ταχτοποιηθεί µε την 3η ∆ηµοκρατία (1870) και η Αγγλία κάθεται ήσυχη και απαθής στον θρόνο της Βικτωρίας. Στις τέχνες και κυρίως στη µουσική, έχουµε την έκφραση αυτής της, ίσως επιφανειακής (;) ευφορίας µε την έξαρση του πανίσχυρου χορού, του Βαλς, και την δηµιουργία ενός νέου είδους µουσικής, την ονοµαζόµενη “Οπερέτα”. Η οπερέτα έχει την ρίζα της στη “κωµική όπερα” µε ένα καινούργιο χαρακτηριστικό, ότι τον κύριο ρόλο δεν τον έχει πλέον η µουσική αλλά η πρόζα που διακόπτεται από τραγούδια που τυχαίνουν µεγάλης απόλαυσης από το κοινό! Η παραγωγή του είδους αυτού είναι πολύ µεγάλη στην Βιέννη, µε τις διάσηµες οπερέτες των Στράους (Όσκαρ και Γιόχαν), Λέχαρ και Κάλµαν. Η οπερέτα είναι ξέγνοιαστη, χαρούµενη, ακίνδυνη, απροβληµάτιστη. Στην Γαλλία υπάρχει ο Όφενµπαχ και στην Αγγλία το καλλιτεχνικό ζεύγος Gilbert and Sullivan, µε οπερέτες που έχουν όλες τα ίδια συστατικά της εποχής, ευχάριστη διασκεδαστική πλοκή και κυρίως ωραία, ανέµελα τραγούδια. Αλλά ακόµα και στην Γερµανία ο Ριχ. Στράους, µε την όπερα “Ο Ιππότης του Ρόδου” εκφράζει την ίδια ξέγνοιαστη ατµόσφαιρα!
Βέβαια η ιστορία της Κωµικής Όπερας αρχίζει πολύ, πολύ παλαιότερα µε την όπερα του Περγκολέζι: “La Serva Padrona” (H υπηρέτρια Κυρία- 1733). Η µικρή αυτή όπερα δηµιούργησε µια επανάσταση αντιστρόφως ανάλογη µε την µικρή έκτασή της. Ήταν η πρώτη Κωµική Όπερα και ονοµάστηκε Opera Buffa, από τον ιταλικό θίασο “I Buffoni” που την εισήγαγε στη Γαλλία.
Η ΟΠΕΡΑ
Από την άλλη πλευρά, σε αντιπαράθεση έχουµε την σοβαρή όπερα, την “Opera Seria”. Μάλιστα στο Παρίσι, µία εποχή, δηµιουργήθηκαν δύο στρατόπεδα -τους θιασώτες της “Οpera Seria”, µε ηγέτη τον βασιλιά Λουδοβίκο XV– και τους θιασώτες της “Opera Buffa” µε ηγέτιδα τη Madame du Bary, µετρέσας του βασιλιά. Ήταν ο ιστορικός πόλεµος Gluck vs Piccini στο Παρίσι το 1752. Η κωµική λοιπόν και ελαφριά οπερέτα του τέλους του 19 αιώνα δεν ήταν άλλη παρά η αναβίωση της παλαιάς “Opera Buffa” µε το νέο της όνοµα “Οπερέτα” µε κάποιες τεχνικές αλλαγές.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΚ∆ΟΧΕΣ
Στην Ελλάδα έχουµε κάτι το αντίστοιχο της οπερέτας: το Κωµειδύλλιο: µουσικό-θεατρικό έργο και αυτό, ακριβώς όπως και η οπερέτα, αλλά µε έναν ιδιαίτερο ιστό πλοκής, πιο “ελληνοπρεπή”, δηλαδή µε µία υπόθεση µε έντονο ηθικοπλαστικό και εθνολογικό υπόβαθρο. Εξετάζει θέµατα κοινωνικά, πάντα µε ένα ανάλαφρο και συναισθηµατικό χαρακτήρα. Το 1900 περίπου τα Κωµειδύλλια των Κοροµηλά (Η τύχη της Μαρούλας), Κόκκου (Μπαρµπα Λινάρδος) και λοιπών συνθετών, δίνουν την θέση τους στην λεγόµενη “Ελληνική Οπερέτα”. Τότε αναπτύχθηκε και η “Ελληνική Σχολή Μουσικής”. Οι Ελληνικές οπερέτες των Σακελλαρίδη και άλλων, µε έργα όπως “Ο Βαφτιστικός”, “Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας” κ.ά. έχουν µείνει ανεξίτηλα χαραγµένα στο υποσυνείδητο των Ελλήνων της γενιάς πριν και µετά τον Α΄ Π.Π. – Στην συνέχεια παρουσιάζεται και η “Επιθεώρηση”. ∆ηµιουργία καθαρά ελληνική, σκωπτική και σατιρική για τα τεκταινόµενα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του τόπου. Και οι τρεις µορφές, το “Κωµειδύλλιο”, η “Ελληνική Οπερέτα” και η “Επιθεώρηση”, παρουσιάζονται διαδοχικά την ίδια περίπου χρονική περίοδο µε αυτήν των άλλων µουσικών έργων στην Ευρώπη που αναφέραµε, και κυριάρχησαν στο ελαφρό θέατρο της Ελλάδας ακόµα και ως µετά τον Β΄ Π.Π.
ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΚΑΜΠΑΡΕ
Στην Ευρώπη σαν ακολουθία της κωµικής όπερας (οπερέτας) παρουσιάζεται στο Παρίσι και ένα νέο είδος µουσικής διασκέδασης, το λεγόµενο “Καµπαρέ”! Το Καµπαρέ δεν έχει πλοκή. Έχει αφθονία χορού κυρίως γυναικείου και τολµηρού, πολλή µουσική, κωµικά σκετς, ακροβατικά και άλλα και προσφέρεται στους θεατές µε ποτά σερβιρισµένα σε χωριστά τραπεζάκια για κάθε παρέα. Είναι µία καθαρά διασκεδαστική και χαλαρή παράσταση χωρίς περιεχόµενο, για την ακµάζουσα και εύπορη αστική τάξη. Το περίφηµο “Moulin Rouge” και τα “Follies Bergere” (1872) στο Παρίσι, δηµιουργήθηκαν εκείνη ακριβώς την εποχή και πρόσφεραν στο κοινό αφθονία ιλαρότητας και αποχαύνωσης!
ΤΟ ΑΓΓΛΙΚΟ “MUSICAL HALL”
Στην Αγγλία αντίστοιχα µε το Καµπαρέ έχουµε το “Musical Hall”, µε ακριβώς την ίδια προσφορά.
Στην Αµερική τώρα ένας ευφυής ιµπρεσάριος ονόµατι Florenz Ziegfeld πήρε την ευρωπαϊκή ιδέα της ελαφριάς µουσικής διασκέδασης, της οπερέτας και του Καµπαρέ/Μιούζικ χολ, και το 1907 ίδρυσε τον δικό του θίασο µε τον τίτλο “The Ziegfeld Follies” (µάλιστα όπως βλέπετε οικειοποιήθηκε και τον γαλλικό τίτλο! “Follies” – τρέλες). Ο θίασος είχαν τεράστια επιτυχία, και µε το Αµερικανικό γούστο για έντονα χρώµατα, ωραία κορίτσια, εντυπωσιακά σκηνικά, φανταχτερά κοστούµια και έξαλλους χορούς, όλα πολύ φανταχτερά και χτυπητά, καθιερώθηκε σαν κάτι το ιδιαίτερο και σπουδαίο για την Αµερική.
ΤΟ “SHOW BOAT”
Είναι περίεργο αλλά και παράδοξο ότι ο ίδιος, ο Florenz Ziegfeld ήταν αυτός που ανέβασε στο Broadway ένα πρωτόγνωρο µουσικό έργο, το “Show Boat” του Jerome Kern το 1927. Τα “Siegfeld Follies” δεν είχαν πλοκή όπως όλα τα έργα για Καµπαρέ. Αντίθετα όµως, το “Show Boat”, είχε ένα κύριο και νέο συστατικό: διατηρώντας το διασκεδαστικό ενδιαφέρον των “Follies” µε τραγούδια και χορό, παρουσίαζε ταυτόχρονα και µία έντονη θεατρική πλοκή, ένα “σενάριο” όπως λέµε σήµερα, µία υπόθεση! Και µάλιστα το θέµα του είχε φυλετικούς και κοινωνικούς προβληµατισµούς, καθώς εξελισσόταν γύρω από την σκληρή ζωή των ναυτικών που εργάζονταν πάνω σε ένα ποταµόπλοιο στον Mississippi! Τα τραγούδια του βγαλµένα από την Αµερικανική κουλτούρα, τη γλώσσα και τη λαϊκή παράδοση έγιναν αµέσως “Hit” µε πρώτο το πασίγνωστο “Old Man River”!
TO MUSICAL
Αυτό έγινε είπαµε το 1927 και καθιέρωσε ένα νέο µουσικό είδος – ήταν το πρώτο Musical! Το είδος αυτό “έπιασε” σε ΗΠΑ και Αγγλία, και ακολουθεί ένας καταιγισµός από “Musicals” τα οποία είναι χαραγµένα στις εµπειρίες µας. Για να αναφέρουµε µερικά: “South Pacific”, “Oklahoma”, “The King and I’’, “Μy Fair Lady” και πλήθος άλλων χωρίς τέλος… µε αποκορύφωµα το “Φάντασµα της Όπερας” του A. L. Webber, που παίζεται ακόµα στο Λονδίνο µετά από 37 συνεχή χρόνια! Πριν από αυτό το έργο που πρωτοανέβηκε το 1986, ο ίδιος συνθέτης, ο A. L. Webber παρουσιάζει το 1968 µαζί µε τον Tim Rice (λιµπρέτο) το επαναστατικό και ρηξικέλευθο Musical (Rock Opera όπως την χαρακτήρισε) το “Jesus Christ Superstar” που θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε την Κυριακή 11/5.
*Ο Γιώργος Καλούτσης είναι µουσικός, διευθυντής χορωδίας και µουσικοπαιδαγωγός
