Εδώ και πολλά χρόνια στη Δύση ζούμε μια κρίση του θεσμισμένου πολιτικού χώρου και όχι μόνο στην οικονομική κρίση που όλοι – όλες γνωρίζουμε και υποφέρουμε.
Με τον λαό -ολοένα και περισσότερο- να μην αναγνωρίζει σαν δικές του τις επιλογές των κυβερνήσεων και τους τρόπους άσκησης της πολιτικής, που ολοένα και λιγότερα άτομα, κυρίως νέοι, πιστεύουν στις λύσεις που πωλούν οι εναλλασσόμενες κυβερνήσεις, οι τραπεζίτες και οι μεγαλοεπιχειρηματίες, αλλά οι λαοί τώρα βρίσκονται σε μια περίοδο εξεγέρσεων -όπως και ο ελληνικός λαός- εναντίον του γραφειοκρατικού κομφορμισμού. Με σημαντικά ποσοστά συμμετοχής στην άρνηση της κομματικής πολιτικής, εκδηλώνοντας μια πραγματική και ουσιαστική βούληση για τη δημιουργία νέων κινημάτων που προωθούν την αυτοχειραφέτηση…
Οπως έκαναν οι χωρίς κράτος και εξουσιαστικούς αρωγούς πρωτόγονες κοινωνίες. Για να φθάσουμε τώρα, μετά 4.000 χρόνια κρατικών κυβερνήσεων, διακυβερνήσεων και συγκυβερνήσεων να ανακαλύπτουμε τη σοφία της αντιεξουσιαστικής “κοινωνίας” στους πρωτόγονους λαούς… Τι κρίμα, τι ντροπή, τι ανθρώπινη τραγωδία!
ΒΙΑ – ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Στις κρατιστικές κοινωνίες ο λόγος είναι δικαίωμα της εξουσίας, στις κοινωνίες χωρίς κράτος είναι υποχρέωση της εξουσίας. Οι πρωτόγονες κοινωνίες είναι ο τύπος άρνησης ύπαρξης μιας εξουσίας διαχωρισμένης, αφού αυτή και όχι ο αρχηγός είναι ο πραγματικός τόπος της εξουσίας.
Η κοινωνία χωρίς κράτος γνωρίζει ότι η βία είναι η ουσία της εξουσίας. Συνεπώς το ίδιο το πεδίο του λόγου διασφαλίζει την οριοθέτηση και χαράσσει τη συνοριακή γραμμή, υποχρεώνοντας τον αρχηγό να κινείται μονάχα στο στοιχείο του λόγου, δηλαδή στο ακριβώς αντίθετο της βίας. Αλλά, στις κοινωνίες χωρίς κράτος η εξουσία είναι ακριβώς εκείνο που η κοινότητα θέλησε να είναι και εφόσον η εξουσία δεν μετρά καθόλου, η ομάδα αποκαλύπτει με αυτό τον τρόπο τη ριζική της άρνηση της εξαναγκαστικής εξουσίας.
ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑ – ΚΑΤΩΤΕΡΟΤΗΤΑ
Βασικά, όμως, οι κοινωνίες δεν είναι χωρίς κράτος είτε λόγω καθαρής τυχαιότητας είτε λόγω εξελικτικής καθυστέρησης, όπως έχουν υποστηρίξει περισσότερο έναν αιώνα οι μαρξιστές μελετητές. Με τις υλιστικές τους ερμηνείες να έχουν καταστήσει προφανείς τους οικονομικούς, τεχνολογικούς και οργανωτικούς παράγοντες, αλλά έχουν αγνοήσει τον κρίσιμο ιδεολογικό παράγοντα, αφού στις κοινωνίες χωρίς κράτος δεν έχει αναπτυχθεί μια ιδεολογία αρθρωμένη πάνω στην έννοια ανωτερότητα – κατωτερότητα. Είναι κοινωνίες που αρνούνται το κράτος και την κυριαρχία και επιλέγουν συνειδητά να έχουν κανόνες, οι οποίοι απομακρύνουν την πιθανότητα ενός εκφυλισμού της κοινωνίας σε κοινωνία ιεραρχική και κυριαρχική. Αντί να μας προσφέρουν μια ξεθωριασμένη εικόνα, μια ανικανότητα επίλυσης του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας, αυτές οι κοινωνίες μας εκπλήσσουν με την ΟΞΥΝΟΙΑ με την οποία το έχουν θέσει και το έχουν ρυθμίσει…
ΘΑΝΑΣΙΜΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ
Πολύ γρήγορα αυτές οι κοινωνίες χωρίς κυριαρχία αντιλήφθηκαν ότι το πρωτείο της εξουσίας εμπεριέχει έναν θανάσιμο κίνδυνο για την ομάδα. Αγνοώντας το κράτος η φυλή αποσυνδέει τη λειτουργία του αρχηγού από την αναγκαστική εξουσία, αφού δεν θέλει ο αρχηγός να προστάζει, να κυριαρχεί, να έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιεί τη σχέση προσταγής – υπακοής.
Έχουμε δηλαδή να κάνουμε πραγματικά με κοινωνίες άρνησης της υπακοής. Με τις κοινωνίες αυτές να είναι ενάντιες στο κράτος. Με τις πρωτόγονες κοινωνίες να αρνούνται τη σχέση εξουσία – κυριαρχία, εμποδίζοντας την πραγμάτωση της επιθυμίας υποδούλωσης.
Με κατεύθυνση να παραμείνουν σχέσεις ελευθερίας μεταξύ ίσων, να εμποδιστεί η ανισότητα και η εκδήλωση επιθυμίας για κυριαρχία. Με την ισότητα να θέλει μόνο τη φιλία, όπως αναφέρεται στα ιερά τραγούδια των Ινδιάνων.
ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ
Τα ανωτέρω είναι προτασσόμενο κείμενο από το βιβλίο του Ιταλού συγγραφέα Αντρέα Στάιντ με τίτλο: “ΟΙ ΧΩΡΙΣ ΚΡΑΤΟΣ” , “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ”, Ανοιξη 2016.
Στην Ιταλία κυκλοφόρησε τον Μάρτη του 2015 σε μετάφραση από το πρωτότυπο του Παναγιώτη Καλαμαρά. Τίτλος του πρωτότυπου είναι: “I Senza stato, potere economia e debito nelle societa primitive”, εκδόσεις Bebert, με εικόνα εξωφύλλου Roland Topor. Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στις γυναίκες της αυτόνομης περιοχής Ροτζάβα… Ο Αντρέα Στάιντ είναι πολιτιστικός ανθρωπολόγος (Παν. Μιλάνου). Είναι ενεργό μέλος των ελευθεριακών χωρών στην Ιταλία και του Μιλανέζικου Centro Studi Libertari και είναι συγγραφέας πολλών ελευθεριακών κειμένων.
Στο έργο του “ΟΙ ΧΩΡΙΣ ΚΡΑΤΟΣ – Εξουσία, οικονομία και χρέος στις πρωτόγονες κοινωνίες” ο Αντρέα Στάιντ αναλύει τη διαχείριση εξουσίας της οικονομίας καθώς και την έννοια του χρέους στις πρωτόγονες κοινωνίες. Στο αναλυτικό κείμενό του ακολουθεί τα βήματα ριζοσπαστών εθνολόγων/ανθρωπολόγων, όπως ο Πιέρ Κλαστρ, ο Μάρσαλ Σάλινς κ.λπ., προτείνει μια εναλλακτική θεώρηση της κοινωνίας ακριβώς, μιας κοινωνίας χωρίς κράτος. Για να δώσει με το επίκαιρο κείμενό του, μια διαφορετική οπτική για τον μηχανισμό του χρέους, για την έννοια της εργασίας, του πλεονάσματος και της φτώχειας.
Για να πει ότι οι πρωτόγονες κοινωνίες αποτελούν σαφώς μια πρόταση, με απαραίτητη την κριτική ματιά, προκειμένου να σκεφτούμε πως μπορεί να υπάρξει μια διαφορετική οργάνωση των σημερινών δυτικών κοινωνιών, σε μια απελευθερωτική και εξισωτική κατεύθυνση.
Στην ελληνική έκδοση περιλαμβάνονται και δύο συνεντεύξεις – συζητήσεις του Στάιντ με εθνολόγους/ανθρωπολόγους.
Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ
Το βιβλίο του Andrea Staid έχει τα κάτωθι περιεχόμενα:
1) Εισαγωγή, 2) Η εξουσία στις πρωτόγονες κοινωνίες, 3) Οι κοινωνίες ενάντια στην εργασία, 4) Η μετάλλαξη του χρέους και 5) Συμπεράσματα…
Σε κάθε ένα από αυτά τα πέντε μέρη ο συγγραφέας παραθέτει ένα σημαντικό motto που το καθορίζει όπως: Εισαγωγή: Ελευθερώστε το μυαλό από την ιδέα πως έχει κάτι ανάγκη, από την ιδέα του κέρδους και επιτέλους θα είστε σε θέση να σκεφτείτε.
Το σπουδαίο βιβλίο της Ούρσουλα Λε Γκεν “Οι απόβλητοι του άλλου πλανήτη”, κεφ. 1: …η ομάδα δείχνει τη ριζική της απόρριψη της πολιτικής αρχής, την απόλυτη άρνηση της εξουσίας. Είναι δυνατόν να εξηγηθεί αυτή η “απόφαση” των ινδιάνικων κουλτουρών; Πρέπει να τη θεωρήσουμε, σαν τον παράλογο καρπό της φαντασίας ή είναι αντιθέτως, δυνατού να δούμε πως υπάρχει μια εμμονική ορθολογικότητα σε αυτή την επιλογή;
2) Ο άνθρωπος είναι ένα “ον κοινωνικό και όχι οικονομικό ον” Αριστοτέλης.
3) “Τα χρέη είναι η δουλεία των ελεύθερων ανθρώπων” και
4) “Η πλειοψηφία των ανθρώπινων κοινωνιών που έχουν υπάρξει μέχρι τώρα, δεν είχαν ούτε κυβέρνηση, ούτε νόμο, ούτε κράτος. Πριν από την 4η χιλιετία π.Χ. τέτοιες οντότητες δεν υπήρχαν” (Η.Β. Barclay Lactato Breve Stutia/del Leviataum).
ΥΠΕΡΚΥΡΙΑΡΧΙΕΣ
Θα ολοκληρώσουμε την παρουσίαση του πολύ ενδιαφέροντος δοκιμίου του Andrea Staid με αποσπάσματα από τα συμπεράσματά του, πιστεύοντας ότι όσοι – όσες διαβάσουν προσεκτικά όλα τα περιεχόμενα των 72 σελίδων θα συνειδητοποιήσουν ευρύτερα τα μειονεκτήματα και τις καταστροφικές συνέπειες των Δυτικών και Ανατολικών υπερκυριαρχικών, ολοκληρωτικών και εκμεταλλευτικών εξουσιαστικών – αρχηγικών συστημάτων.
Ιδιαίτερα των σημερινών, τα οποία “παραδημοκρατικά” αποδέχονται και επιβάλλουν καταναγκασμούς και αποπροσανατολισμούς εξουθενωτικούς.
O MΥΘΟΣ
Με βάση τις προσεκτικές αναλύσεις των εθνο-ανθρωπολογικών έργων (γράφει στα συμπεράσματά του ο Andrea Staid).Με βάση όλα τα σύγχρονα ανθρωπολογικά δεδομένα προσπάθησα να οικοδομήσω αυτό το μικρό δοκίμιο προκειμένου να προσπαθήσω να αναλύσω σε βάθος την εξουσία και την κυριαρχία, αλλά και να συμβάλω σε μια αποδόμηση του “μύθου” περί οικουμενικότητας της κυριαρχίας. Πρέπει να δεχτούμε οριστικά το αβάσιμο της άποψης που θέλει την εξαναγκαστική εξουσία έμφυτη, στην ανθρώπινη φύση και να καταλάβουμε ότι η κυριαρχία είναι μια ιδιαίτερη πολιτισμική κατασκευή. Δεν ήταν στις προθέσεις μου να αναζητήσω μια νομιμοποίηση της ύπαρξής μας στις πρωτόγονες κοινωνίες, αλλά να υποστηρίξω την ύπαρξη μιας διαφορετικότητας που το οικουμενικό πλαίσιο της κυριαρχίας έχει προσπαθήσει να εξαλείψει από την ανθρώπινη ιστορία.
ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Οφείλουμε να βεβαιώσουμε ότι η κοινωνική δομή είναι “επιλογή” και η διαφορετικότητα είναι μια αξία. Με την ανθρωπολογία να μπορεί να τους βοηθήσει πολύ προκειμένου να κατανοήσουμε και να εξέλθουμε από τη σημερινή κυριαρχία του πολιτικού και κοινωνικού χώρου. Αρχίζοντας να πειραματιζόμαστε με εξισωτικές μορφές ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. Χρειάζεται συνεπώς να αρνηθούμε την εξελικτική κάλυψη για τον κοινωνικό σχηματισμό και να αναγνωρίσουμε τη ριζική ρήξη που χωρίζει τις πρωτόγονες κοινωνίες, που οι αρχηγοί δεν έχουν εξουσία, σε σχέση με τις κοινωνίες στις οποίες εκδηλώνεται μια εξαναγκαστική σχέση εξουσίας. Για ν’ αναγνωρίσουμε την ουσιαστική ασυνέχεια, ανάμεσα στις κοινωνίες χωρίς κράτος και αυτές με κράτος. Οπου προκειμένου να βγούμε από την κρίση του πολιτικού χώρου και να δημιουργήσουμε ένα νέο κοινωνικό σύστημα.
ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ
Όμως, το ότι έχουμε φτιάξει μια κοινωνία της κυριαρχίας και του χρέους, οφείλεται ότι δεν έχουμε ποτέ εγκαταλείψει πλήρως την κληρονομιά του ΠΟΛΕΜΟΥ, της ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ και της ΔΟΥΛΕΙΑΣ…
Στο σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε την έννοια του χρέους: Βασικά, μελετώντας τις κοινωνίες ενάντια στο κράτος, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι ο πληθυσμός που πρέπει να πληρώσει το χρέος, αλλά οι ΑΡΧΗΓΟΙ, οι οποίοι, εφόσον θέλουν να είναι τέτοιοι πρέπει συνεχώς να είναι χρεωμένοι στην κοινότητα. Μέσω όμως αυτού του μηχανισμού χρέους, δεν δημιουργούνται σχέσεις προσταγής – υπακοής και κυρίως εμποδίζεται η εμφάνιση της εξαναγκαστικής εξουσίας του αρχηγού.
Για να πει, τελικά, ο Andrea Staid ότι: Σε μια ιστορική στιγμή, όπως αυτή που ζούμε τη δεινή κρίση του νεοφιλελεύθερου συστήματος δεν μπορούμε να καθόμαστε να κοιτάζουμε απλώς την κατάρρευση… Πρέπει να μελετήσουμε ποιοι πριν από εμάς ζήσαν σ’ έναν κόσμο πιο ελεύθεροι, εξεγειρόμενοι ενάντια στην οικονομία του ΚΕΡΔΟΥΣ που επιβάλλει και συναιρεί στην ανισότητα και φρικτή εκμετάλλευση…
