Για να μη ξεχνιόμαστε

Ι.-Στις 18 Οκτωβρίου του 1981, δεν ήρθε “ο σοσιαλισμός” με την μαρξιστική-λενινιστική έννοια του όρου, όπως την έβλεπαν πολλοί και προσδοκούσαν να εγκαθιδρυθεί και στην Ελλάδα.

Ποτέ ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν υποσχέθηκε κάτι τέτοιο. Παρά την έντονη προεκλογική ρητορική του απέναντι σε θεσμούς της Δύσης, όπως η ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ (“ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο ΣΥΝΔΙΚΑΤΟ”), δήλωνε πάντα ότι αναζητά εναλλακτικούς δρόμους (“Ο Τρίτος Δρόμος”), για το μετασχηματισμό μιας κοινωνίας βαθιά συντηρητικής. Σεβάστηκε τις δημοκρατικές διαδικασίες και την ιερότητα του υψίστου δικαιώματος του πολίτη, την ψήφο του: δεν την καπηλεύτηκε, δεν την υπονόμευσε, δεν την “ερμήνευσε”, όπως θα τον συνέφερε… Συνεπώς ουδεμία σχέση με “κόκκινο” σοβιετικό δικτατορικό σοσιαλισμό που οδήγησε στις αιματηρές εξεγέρσεις στην Πολωνία (1953), στην Ουγγαρία (1956) και στην Τσεχοσλοβακία (1968). Τα επόμενα χρόνια (1989) άλλαξε ο κόσμος ριζικά, και μαζί και το ΠΑΣΟΚ.

ΙΙ.-Στη συλλογική συνείδηση, τα πρώτα χρόνια της Αλλαγής (1981-1985) έμειναν ως “χρόνια ουσιαστικής αλλαγής” σε πάρα πολλούς τομείς. Στο προσκήνιο ήρθαν νέα κοινωνικά στρώματα (μεσαία τάξη). Οι μισθολογικές αναβαθμίσεις δημοσίων υπαλλήλων, αγροτών και χαμηλόμισθων εκείνης της περιόδου ακόμη μνημονεύονται. Όχι μόνον ως οικονομικό ζήτημα, αλλά ως κοινωνική αναγνώριση.

Ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας (η αριστερά), στις αρχές της δεκαετίας του ’80 βρήκε μέσω του ΠΑΣΟΚ και της Αλλαγής ένα κανάλι εκτόνωσης και απαλλαγής από την καταπίεση και την περιθωριοποίηση δεκαετιών ολόκληρων. Μια αίσθηση που και η σύγχρονη ελληνική κοινωνία δεν έχει σταματήσει να αναζητά…
Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα, όσο αντιφατικό κι αν φαίνεται σήμερα αυτό, συμπλήρωσε ό,τι άρχισε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής: Αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση (συμβολικό τέλος του Εμφυλίου με τη χειραψία Τσακαλώτου-Βαφειάδη), έκανε μεταρρύθμιση στο οικογενειακό δίκαιο, εκδημοκράτισε τον συνδικαλισμό, επεξέτεινε κοινωνικά την παιδεία κ.ά. Ποιος ξεχνάει το περίφημο ΕΣΥ που παραμένει και σήμερα με την παλιά φιλοσοφία του; Την κατάργηση των τόνων στη γλώσσα, την καθιέρωση της δημοτικής παντού, την ανανέωση των σχολικών βιβλίων, κ.λπ.;
ΙΙΙ.- Αυτό που κυρίως μετρά από το “πρώτο” ΠΑΣΟΚ, ήταν εκείνη η ιστορική στιγμή που η ελληνική κοινωνία πίστεψε ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν στη χώρα. Η αλλαγή διέτρεχε οριζόντια και κάθετα τους πάντες: όλοι είχαν άποψη περί του πώς θα έπρεπε να είναι οργανωμένη η οικονομία, η παιδεία, η υγεία, η κοινωνία, το κράτος.
Όλοι είχαν εμπιστοσύνη στη δυνατότητα να γίνουν τα πάντα -σε όλους τους τομείς- πιο δίκαια. Ποιος αμφισβητεί σήμερα το ότι στη δεκαετία του 1980 οι περισσότεροι δεν είδαμε τη ζωή μας να γίνεται καλύτερη;
…Βέβαια, κάθε εποχή, ανάλογα με τις συγκυρίες, έχει ανάγκη και από τους ανάλογους ηγέτες “μπροστάρηδες”. Σήμερα…;