Bιότοπος – περιγραφή
Εχετε αναρωτηθεί για τις ιδιότητες που έχει αυτό το νόστιμο όσπριο;
Φαντάζομαι ότι σας δημιουργήθηκε η απορία. Oσπριο το φιστίκι; Και όμως, το φιστίκι που αλλιώς ονομάζεται αραχίδα ή σουδάνιο ανήκει στην οικογένεια των ψυχανθών (κοινώς όσπρια) μαζί με τα άλλα φυτά της ίδιας κατηγορίας όπως τα μπιζέλια, τα φασόλια και οι φακές.
Η λατινική ονομασία του φυτού είναι Arachis hypogaea και παρά το γεγονός ότι πολλοί νομίζουν ότι είναι δέντρο που οι καρποί του είναι τα φιστίκια, η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για φυτό ετήσιο, ποώδες, το οποίο φτάνει σε ύψος τα 30 έως 50 εκατοστά. Eχει όρθιο ή έρποντα βλαστό και εναλλασσόμενα φύλλα, σύνθετα, που έχουν δύο ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη είναι κίτρινα με κόκκινες ραβδώσεις. Ο καρπός είναι λοβός ή χέδρωπας. Πολλαπλασιάζεται με σπέρματα και ευδοκιμεί σε θερμά κλίματα. Σχηματίζει μικρού ύψους θάμνους με βλαστούς πολύκλαδους, καλυμμένους πυκνά με επαλλάσσοντα φύλλα που αποτελούνται από δύο ζεύγη ωοειδών φυλλαρίων. Τα άνθη της είναι μασχαλιαία – στηρίζονται σε έναν μακρύ ποδίσκο, ψυχοειδή και το χρώμα τους είναι υποκίτρινο.
Το παράξενο στα φυτά αυτά είναι ότι οι καρποί τους ωριμάζουν μέσα στο έδαφος (φαινόμενο της γεωκαρπίας). Μετά τη γονιμοποίηση των ωαρίων και τον σχηματισμό του καρπού, ο μακρύς ποδίσκος κάμπτεται προς το έδαφος μέσα στο οποίο εισέρχεται τελικά ο καρπός και ωριμάζει. Ο καρπός είναι λοβός αδιάρρηκτος, επιμήκης, κυλινδρόμορφος και περιέχει ένα έως τέσσερα ωοειδή σπέρματα που περιβάλλονται από μια λεπτή κοκκινωπή φλούδα. Τα σπέρματα αυτά είναι εδώδιμα και είναι γνωστά ως “αράπικα φιστίκια”. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες του φυτού, αλλά βασικά καλλιεργούνται 4 από αυτές. Τα Ισπανικά, τα Ράννερ, η ποικιλία Βιρζίνια και της Βαλένθια.
Τα περισσότερα φιστίκια που διατίθενται στο εμπόριο με κέλυφος είναι τα Βιρτζίνια ή Βαλένθια.
Ιστορικά στοιχεία
Το φυτό πρωτοεμφανίστηκε στη Νότιο και Κεντρική Αμερική.
Τα στοιχεία που έχουν βρεθεί δείχνουν ότι η καλλιέργεια του ήταν γνωστή στο Περού εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι αρχαιολόγοι έχουν χρονολογήσει αρχαιολογικά δείγματα του φυτού στα 5.600 π.Χ. Η καλλιέργεια του διαδόθηκε σταδιακά. Οι Ισπανοί το συνάντησαν στην Πόλη του Μεξικού. Οι άποικοι της Βόρειας Αμερικής στη συνέχεια το καλλιέργησαν και οι έμποροι διέδωσαν το προϊόν σε όλο τον κόσμο. Στη Δυτική Ευρώπη το φιστίκι έγινε πλατιά γνωστό όταν το εισήγαγαν οι έμποροι από την Αφρική. Στην Αφρική όμως είχε γίνει δημοφιλές από το 1800, όταν οι Πορτογάλοι το έφεραν στη Μαύρη Hπειρο από τη Βραζιλία και το εμπορεύτηκαν. Αυτοί οι Πορτογάλοι εκείνη την εποχή δεν είχαν τον θεό τους. Eφερναν ως έμποροι φιστίκια στην Αφρική και πήγαιναν ως δουλέμποροι, τους Αφρικανούς για δούλους στα βαμβακοχώραφα των Αμερικανών.
Oι σπόροι έχουν χρησιμοποιηθεί στη λαϊκή ιατρική ως αντιφλεγμονώδες και ως αφροδισιακό. Στην Κίνα οι ξηροί καρποί θεωρούνται ότι δρουν ως θετικά σε προβλήματα στήθους και πεπτικού. Στη Ζιμπάμπουε το φιστίκι χρησιμοποιείται σε λαϊκές θεραπείες για κονδυλώματα στο πέλμα. Το φιστίκι αρχικά το καλλιεργούσαν ως ζωοτροφή μέχρι την δεκαετία του 1930.
Η κατανάλωση τους από τον άνθρωπο ξεκίνησε στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η θρεπτική αξία των φιστικιών είναι μεγάλη. Μόλις 100 γραμμάρια περιέχουν 570 θερμίδες.
Το φιστίκι περιέχει υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, λίπος, κορεσμένα έλαια, μονοακόρεστα, πολυακόρεστα , πρωτεΐνη (τρυπτοφάνη, θρεονίνη, ισολευκίνη, λευκίνη, μεθειονίνη, κυστίνη κ.ά.), βιταμίνες (θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, παντοθενικό οξύ, Β6, φυλλικό οξύ, Βιταμίνη C, βιταμίνη Ε), ιχνοστοιχεία (ασβέστιο, σίδερο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φώσφορο, κάλιο, ψευδάργυρο) και νερό.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει ένα μήνα μετά την σπορά του. Χρησιμοποιείται ο καρπός, αλλά εδώδιμα θεωρούνται και τα φύλλα του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το φιστίκι εκτός από μια εξαιρετική λιχουδιά, που μας βασανίζει λόγω των κιλών που προσθέτει σε όσους δεν μπορούν να βάλουν όριο στην κατανάλωση του, έχει και άλλες πολύ θετικές ιδιότητες.
Δρα ως αντισμηγματορροϊκό, καθαρτικό, μαλακτικό και καταπραϋντικό. Το λάδι από τους σπόρους δρα ως καθαρτικό, καταπραϋντικό και μαλακτικό.
Το φιστίκι είναι μία πολύ πλούσια πηγή πρωτεΐνης (αν και θεωρείται ελλιπής γιατί περιέχει πολύ χαμηλά ποσοστά ουσιαστικών αμινοξέων όπως λυζίνη, κυστίνη και μεθιονίνη). Επίσης είναι μία πλούσια πηγή βιταμίνης Β3 (νιασίνη) συμβάλλοντας έτσι στην υγεία του εγκεφάλου και τη ροή του αίματος. Η βιταμίνη Β3 έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει τη μνήμη και έτσι ο νόστιμος αυτός καρπός συμβάλει στην τόνωση της μνήμης.
Η νιασίνη βοηθά σε προβλήματα που έχουν να κάνουν με τη δράση παραισθησιογόνων, την απατηλή σκέψη, την κακή διάθεση και διάφορες άλλες ψυχολογικές διαταραχές. Σχετικές μελέτες μάλιστα δείχνουν ελπιδοφόρα αποτελέσματα της δράσης της νιασίνης σε περιπτώσεις σχιζοφρένειας.
Τα ψημένα φιστίκια έχουν αντιοξειδωτική δράση (λόγω των υψηλών συγκεντρώσεων πολυφαινόλης) που συναγωνίζεται αυτή του βατόμουρου και της φράουλας, ενώ είναι καλύτερη από αυτή που έχουν τα μήλα, τα καρότα ή τα τεύτλα.
Το φιστίκι περιέχει επίσης συνένζυμο Q10 που συνήθως βρίσκουμε σε λιπαρά ψάρια και κάνει καλό στην καρδιά.
Τέλος τα φιστίκια είναι σημαντική πηγή ρεσβερατρόλ, η οποία είναι χημική ουσία που συνδέεται με πιθανά αποτελέσματα αντιγήρανσης, μείωσης καρδιαγγειακών παθήσεων και μείωσης εμφάνισης καρκίνου.
Ο δρ Γιόχαν Ουβέρξ από το Ιδρυμα Μοριακής και Κυψελοειδούς Βιολογίας στο Ίλκιρχ (Γαλλία), ο οποίος είναι επικεφαλής των ερευνών για την ουσία αυτή τονίζει χαρακτηριστικά ότι «η Ρεσβερατρόλ σας κάνει να μοιάζετε με ένα γυμνασμένο αθλητή χωρίς να προπονηθείτε καθόλου».
Πρέπει όμως να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι μέσα στο καλό υπάρχει και το κακό!
Τα φιστίκια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στη μόλυνση κατά τη διάρκεια της αύξησης και της αποθήκευσης. Οι κακές συνθήκες αποθήκευσης των φιστικιών μπορεί να οδηγήσουν σε μία μόλυνση του καρπού από τον μύκητα Aspergillus flavus, ο οποίος απελευθερώνει μία τοξική ουσία, την αλφατοξίνη. Η συγκεκριμένη ουσία έχει προκαλέσει πειραματικά καρκίνο σε ποντίκια, ενώ ο άνθρωπος όπως λένε οι ερευνητές είναι πολύ πιο ανθεκτικός από αυτήν.
Παρασκευή και δοσολογία
Τα φιστίκια τρώγονται ωμά, μαγειρεμένα ή καβουρδισμένα. Η δοσολογία καθορίζεται από το περιθώριο βάρους που έχετε ή από την ευαισθησία που παρουσιάζετε όταν τα καταναλώνετε. Ιδιαίτερα στους ξηρούς καρπούς ισχύει το “ουκ εν τω πολλώ το εύ”. Αν και ο Αριστοτέλης όταν το είπε δεν αναφερόταν στο Arachis hypogaea.
Προφυλάξεις
Μερικοί άνθρωποι αναφέρουν ήπιες έως σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις στο φιστίκι. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι από υγρά μάτια μέχρι αναφυλακτικό σοκ. Στα άτομα αυτά η κατανάλωση μικρής ποσότητας φιστικιών μπορεί να προκαλέσει αντίδραση. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αυτό να οφείλεται στην κατεργασία του καρπού. Σύμφωνα με μία έρευνα, τα ψημένα φιστίκια είναι δυσκολότερο να χωνευτούν από ό,τι τα φρέσκα, γιατί αναστέλλουν την παραγωγή της θρυψίνης στο πεπτικό.
