Οι οικογένειες είναι σήμερα από τους κυριότερους επισκέπτες των μουσείων σε διεθνές επίπεδο. Οικογένειες που πλέον χαρακτηρίζονται από μια κοινωνική ποικιλομορφία, τα μέλη των οποίων εξαρτώνται όλο και λιγότερο το ένα από τα άλλα, περνούν λιγότερο χρόνο μαζί, ωστόσο φαίνεται να έχουν ανάγκη κοινών εμπειριών.
Γι’ αυτό αποτελούν εδώ και χρόνια αντικείμενο μελετών που στοχεύουν στην καλύτερη κατανόηση των λόγων, για τους οποίους μια οικογένεια επιλέγει να πάει στο μουσείο, και των παραγόντων που διαμορφώνουν την εμπειρία των μελών της μέσα σ’ αυτό.
Το παιδαγωγικό πλαίσιο:
Το Γιατί και το Πώς
Η απόφαση μιας οικογένειας να επισκεφτεί ένα μουσείο συνδέεται άμεσα με την πεποίθηση ότι το μουσείο είναι ένα σημαντικό εκπαιδευτικό ίδρυμα, που συμβάλει ώστε τα μέλη της να μάθουν μαζί. Μια τέτοια πεποίθηση συνδέεται πολλές φορές και με το γεγονός ότι τα ενήλικα μέλη είχαν ως παιδιά θετικές, ίσως και αξέχαστες, προσωπικές εμπειρίες από κάποιο μουσείο, οπότε θέλουν να δώσουν την ευκαιρία στα παιδιά να ζήσουν κάτι ανάλογο. Σε αυτό προσθέτουμε επίσης την επιθυμία για διασκέδαση, για κάτι το διαφορετικό, που θα έχει θετική επιρροή σε όλους.
Όλα αυτά επηρεάζουν άμεσα το τι θα κάνει μια οικογένεια στο μουσείο, τη μαθησιακή διαδικασία και τα αποτελέσματά της. Μια οικογένεια αποτελείται από μέλη πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, που βρίσκουν στην προκείμενη περίπτωση τρόπους συμβίωσης με αμοιβαία οφέλη. Η επικοινωνία είναι ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά – και εργαλεία – της μάθησης στο μουσείο για μια οικογένεια, περισσότερο ίσως από κάθε άλλο είδος επισκέπτη. Η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών επιδρά στον τρόπο, με τον όποιο αντιλαμβάνονται, αφομοιώνουν και ερμηνεύουν τα ερεθίσματα που προέρχονται από το μουσείο, γιατί είναι ακριβώς η συζήτηση που αναπτύσσεται στην ομάδα, η οποία βοηθά να κατανοηθούν οι νέες έννοιες, να έρθουν σε σύγκριση οι γνώμες και να αναπτυχτεί μια νέα κοινή γνώση.
Το όφελος έχει να κάνει όχι τόσο με συγκεκριμένες πληροφορίες που πρέπει να περάσουν, όσο με την ίδια την διαδικασία της συλλογικής μάθησης, την αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της οικογένειας, την ποιότητα της συζήτησης, τα συναισθήματα και την αισθητική εμπειρία.
Σε αυτή τη διαδικασία τα ενήλικα μέλη μιας οικογένειας υιοθετούν τον ρόλο του εμψυχωτή βοηθώντας τα μέλη που έχουν, ως τότε, πιο περιορισμένη γνώση και εμπειρία να κάνουν ένα βήμα μπροστά στην κατανόηση, τη μάθηση και την ανάπτυξη ικανοτήτων. Σε ένα τέτοιο ρόλο οι ενήλικες – με το να είναι κατά κάποιο τρόπο υποχρεωμένοι να καθοδηγήσουν τους μικρότερους – μπαίνουν σε μια διαδικασία, κατά την όποια θα πρέπει να επεξεργαστούν ειδικούς όρους ή νέες έννοιες μεταφράζοντάς τις σε ερωτήσεις, απαντήσεις, συνεχείς συζητήσεις σε ένα επίπεδο κατανοητό από όλους – και κάτι τέτοιο σημαίνει αυτόματα ότι το όφελος δεν είναι μόνο για τους μικρούς αλλά και για τους μεγάλους.
Εκπαιδευτικές προτάσεις για οικογένειες στο μουσείο: το Τι
Σήμερα ένα μουσείο που επιθυμεί να ανταποκριθεί στην κοινωνική του αποστολή πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά τι σημαίνει μουσειακή εμπειρία για μια οικογένεια (και ως σύνολο και για το κάθε ένα από τα μέλη της) ενσωματώνοντας τη γνώση αυτή σε εκπαιδευτικές προτάσεις, που στόχο θα έχουν το μουσείο να αποτελέσει μια μοναδική μαθησιακή εμπειρία για όλους.
Όλα αυτά συνεπάγονται μια ευρεία γκάμα προτάσεων για προγράμματα και δραστηριότητες στα περισσότερα μουσεία που σέβονται τον εαυτό τους σήμερα. Μιλάμε λοιπόν για:
Πειραματικά εργαστήρια, όπως αυτά που γίνονται πάνω σε θέματα επιστήμης στο Εθνικό Μουσείο Επιστήμης και Τεχνολογίας LeonardodaVinci της Ιταλίας ή τέχνης στην Tate Modern του Λονδίνου αλλά πλέον και σε πάρα πολλά αλλά ιδρύματα σήμερα
Νύχτες στο μουσείο, όπως στο Natural History Museum του Λονδίνου
Εκπαιδευτικά σακίδια, όπως αυτά που σχεδιαστήκαν για πρώτη φορά από το Victoria & Albert Museum του Λονδίνου
The Big Draw, πρωτοβουλία που απευθύνεται εδώ και χρόνια στο ευρύ κοινό της Μεγάλης Βρετάνιας σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει το ερασιτεχνικό καλλιτεχνικό σχέδιο.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των προτάσεων είναι ότι εμπλέκουν γονείς και παιδιά μαζί σε μια κοινή μαθησιακή εμπειρία, κατά την οποία το κάθε μέλος της οικογένειας έχει το δικό του ρόλο, ενώ την ίδια στιγμή χτίζει μια προσωπική και μια κοινή εμπειρία. Την ίδια στιγμή η κάθε συλλογική δραστηριότητα γίνεται ευκαιρία για ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Η οικογένεια στην Οικία – Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου
Με αυτό το σκεπτικό σχεδιαστήκαν οι νέες εκπαιδευτικές δράσεις για οικογένειες στην Οικία – Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου συνεχίζοντας μια παράδοση βιωματικών εκπαιδευτικών δράσεων, η οποία ξεκίνησε το 2008, με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Οι δράσεις του Μουσείου Βενιζέλου απευθύνονται σε οικογένειες με παιδιά ηλικίας από 7 χρονών και προσκαλούν την ομάδα σε μια εξερεύνηση μέσα στο σπίτι του Ελευθερίου Βενιζέλου που στόχο έχει να γνωρίσουν όλοι την πολυσχιδή προσωπικότητα και τις επιλογές ζωής και δράσης του Βενιζέλου.
Κατά τη διάρκεια ενός οικογενειακού εκπαιδευτικού προγράμματος οι ενήλικοι έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν με τα παιδιά τους, να διασκεδάσουν, να συνδιαλλαγούν, να προβληματιστούν, να μελετήσουν από κοινού και να αλληλοϋποστηριχτούν μαθησιακά σε θέματα ιστορίας.
Χρησιμοποιώντας ένα από τα δανειστικά σακίδια του Ιδρύματος με τίτλο “Ακολουθώντας τον Λευτέρη” -τα οποία διατίθενται στην είσοδο του Μουσείου- παιδιά και συνοδοί έχουν τη δυνατότητα για μια “διαφορετική” ανεξάρτητη επίσκεψη.
Τα σακίδια περιλαμβάνουν δραστηριότητες και παιχνίδια που σχετίζονται με το σπίτι και τα εκθέματά του, που προϋποθέτουν τη συμμέτοχη και τη συνεργασία όλων των μελών της ομάδας και καλούν τα παιδιά και τους ενήλικες συνοδούς τους (γονείς, παππούδες, κ.λπ.) να μάθουν διασκεδάζοντας.
Ενα κυνήγι χαμένου θησαυρού (με τον ειδικό εξοπλισμό που διατίθεται στην είσοδο του Μουσείου) προσφέρει την ευκαιρία σε γονείς και παιδιά να εξερευνήσουν τα εκθέματα του Μουσείου συνδέοντάς τα με σημαντικές στιγμές της ζωής και της δράσης του μεγάλου πολιτικού.
Στη σοφίτα του Μουσείου, στην Αίθουσα Διαδραστικών Εκθεμάτων και Τεχνολογίας, σε έναν ειδικά διαμορφωμένο εκπαιδευτικό χώρο, οι ενήλικες μαθαίνουν μαζί με τα παιδιά μέσα από παραδοσιακά αλλά και πρωτότυπα παιχνίδια τεχνολογίας.
Παζλ, αινίγματα ιστορίας, πρόσωπα από την εποχή του Βενιζέλου, παραμύθια μυστηρίου, παιχνίδια μεταμφίεσης, αφής, κρυπτόλεξα, χρονοδιαγράμματα και παιχνίδια με τη σκιά περιμένουν τους ήρωες της διαδραστικής περιπέτειας, τις οικογένειες, στη σοφίτα του Μουσείου.
Ο σκοπός των οικογενειακών εκπαιδευτικών δράσεων είναι διπλός. Όχι μόνο προσεγγίζουν τα θέματα και τα μηνύματα του Μουσείου, αλλά μαθαίνουν στοιχεία της ιστορίας μας χρησιμοποιώντας ως εργαλείο τη γνώση και την εμπειρία, τις οποίες το κάθε μέλος και όλη η οικογένεια θα φέρει μαζί της, όταν φτάσει στο μουσείο.
Κατά την διάρκεια όλης της χρονιάς που ξεκινάει χαρίστε στην οικογένειά σας μια μοναδική εμπειρία με την επίσκεψη σας στην Οικία – Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου.
Ωράριο Μουσείου: Δευτέρα – Σάββατο 11.00-13.30 και Δευτέρα – Παρασκευή 18.00-20.00
Ρία Μαρκουλάκη
*Μουσειοπαιδαγωγός, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»
Μαρία Ξανθουδάκη,
Διευθύντρια Εκπαιδευτικών προγραμμάτων, Εθνικό Μουσείο Επιστήμης και Τεχνολογίας Λεονάρντο ντα Βίντσι – Μιλάνο
