συγκοινωνούντα στην τέχνη δοχεία ως ιστορική γραφή
Σάρκα Σ-το σώμα ικεσία και απειλή
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
…και ίσως τότε αγάπησες και μένα,
τη λυπημένη σάρκα της φωνής
που σε αγάπησε όσο κανείς
και ξόδεψε τα ήδη ξοδεμένα
-και αναρίθμητα- από την αρχή.
Το ξέρω, δεν χωράει μαυσωλείο
εκεί όπου ακόμα κυριαρχεί
ο πόνος της σαρκός ούτε βιβλίο
απόψε που είναι νύχτα και βροχή,
στης σάρκας σου τη μνήμη καταλύω.
Διονύσης Καψάλης (1) “μια υπόθεση
ευδαιμονίας”
Η συγκυρία έφερε στο τέλος του Ιουλίου να πραγματοποιήσει το Φεστιβάλ σύγχρονου χορού dance 4 days στα Χανιά, επέτειο της αποκατάστασης της δημοκρατίας 40 χρόνια πριν. Για το λόγο αυτό συνέδεσα τα γεγονότα με τον τίτλο του βιβλίου της εμβληματικής μορφής της γενιάς μου της Πέπης Ρηγοπούλου (2), «το σώμα ικεσία και απειλή». Υπενθυμίζω ότι η Πέπη ήταν αυτή που τραυματίστηκε σοβαρά την 17η Νοέμβρη του 1973 στο Πολυτεχνείο, αυτή που ως μάρτυρας κατηγορίας την επόμενη χρονιά κατήγγειλε τους πρωτεργάτες της χούντας. «Το ξέρω δε χωράει μαυσωλείο εκεί όπου ακόμα κυριαρχεί ο πόνος της σαρκός…»
Και φυσικά, η κυρία Ρηγοπούλου ζει, δημιουργεί, μεταγράφει στο παρόν και, καυτηριάζει στη σύγχρονη παγκόσμια κοινότητα και τα εγκλήματα του σώματος.(3). «Το γυναικείο σώμα στόχος περίπου καθημερινός σε πόλεις και χωριά. Η αγωνία αυτής της γυναίκας, αυτών των γυναικών λίγο πιο πριν, λίγο μετά την εξουθένωση από τη βία σε ό,τι πιο μύχιο, το πιο ιερό για το σώμα. Τη σεξουαλικότητα του, την επιθυμία του, τη ζωή του. Το φαινόμενο έχει φτάσει σε ακραία όρια στην Ινδία, είναι όμως παγκόσμιο έστω και αν ευτυχώς δε φτάνει συνήθως στην αφαίρεση της ζωής». Τι να πρωτοδιαλέξεις από τη συγκλονιστική καταγραφή – παρουσίαση του βιβλίου της Ρηγοπούλου – ζωή – επιστήμη – ιστορία μέσω της τέχνης συνθέτουν πολλαπλασιαστικά αναφορές απίστευτα πυκνές που όμως επειδή το βιβλίο γράφτηκε το 2003 αναπόφευκτα ο σημερινός αναγνώστης έχει ερωτηματικά. «Μη διδάσκεις τίποτα, αφού έχεις ακόμα να μάθεις τα πάντα» γράφει ο Φερνάντο Πεσσόα(4) και αυτό η Πέπη το κάνει μέσω του δημιουργικού της ταπεραμέντου ταυτότητας στη γραφή ένα διαρκές συνεχές του βιβλίου.
ΕΡΜΑ – ΛΟΛΑ: ΚΑΘΡΕΠΤΗ
Α-ΔΥΝΑΜΗ
24/7 Βενιζέλειο Ωδείο, παρακολουθώ την χορογραφία της Αθανασίας Κανελλοπούλου “Ερμα”, η ίδια λες κι ήθελε να αποστασιοποιηθεί από τη σάρκα, πρόσφερε στον ευαισθητοποιημένο θεατή ένα αντισταθμιστικό ξεπέταγμα ανάδυσης από τα προτεταμένα στρωματικά άνισα κατανεμημένα υλικά μιας συγκροτημένης επιβάρυνσης της ύπαρξης. Το έρμα της συνείδησης χρησιμοποιείται από την εξαιρετικά εύ-πλαστη χορογράφο – χορεύτρια ως αντίβαρο στο σωματικό ξεπέταγμα και θαυμαστό ανάπτυγμα στην πρώτη φάση του έργου στη διαγώνια όπου τα λαστιχένια σχοινιά, την καθηλώνουν στο ταπί αλλά η ρυθμική πνευματική ανησυχία προσδίδει στην εξωγενή ανάγκη για ελευθερία, την αποδέσμευση σταδιακά από τα σχοινιά της προσωπικότητας ουσίας εκείνης της κατά-πιεσμένης από το παγκόσμιο σύστημα (όπου ακόμα στριμώχνεται και το έθνικ στοιχείο ενός παθιασμένου φλαμένκο). Φως και μουσική απογειώνουν την παράσταση με λιγότερο αναγκαία ενδεχομένως (πολυφορεμένο) το κομμάτι του χορογραφικού καθρέπτη, όσο προφανώς αναγκαίο και να το θεωρεί -αυτοσυνειδησιακά- η καλλιτέχνις.
Και είναι αυτό το μέρος που είδαμε φυσικά παραλλαγμένο στα αντανακλαστικά της σύζευξης των δυο σωμάτων σε ένα έργο, που τα ξεδιπλώματα στον χώρο προς κάθε κατεύθυνση αλλά και αρμονικά στο δάπεδο ως ρουλέ χαρακτήρισαν μια δεδομένη χορογραφία, όπου την υπογράφει ως “self service” η ομάδα “Λόλα” αξιοποιώντας το βιβλίο του Εκχαρτ Τόλε “Η δύναμη του Τώρα”, η αρμονική ποικιλία υποτάσσει εν τέλει τη μανιέρα αξιοποίησης του καθρέπτη μέσα από την καλοδουλεμένη χορογραφία ερμηνεία των Δημοπούλου Ευφροσύνη, Κατζόλα Ελένη που δεν στηρίχθηκε σε νεοτεριστικά προτεινόμενα και προέβαλε ακόμα και την κοντραρισμένη φωτεινή γοητεία της σάρκας με τη μαύρη ενδυματολογική ουδετερότητα. Θαυμάσια η μουσική του Στέφανου Ψαρουδάκη ταξίδεψε με ιδιαίτερη εσωτερικότητα την παράσταση.
ΜΕΤΑΣΩΜΑ ΚΑΙ ΕΝΤΟΙΧΙΣΜΕΝΟ ΣΩΜΑ
Μ’ αυτόν τον τίτλο ξεκινάει στο βιβλίο της η Πέπη Ρηγοπούλου ένα κεφάλαιο στη σελίδα 545 όπου παραθέτει ερωτήματα όπως «χάνει το σώμα την όποια ταυτότητα-ατομική είτε συλλογική που του προσδίδουν οι διάφοροι πολιτισμοί μέχρι σήμερα; Βρίσκεται σε αναζήτηση μιας καινούριας ταυτότητας και ποιας; Αδειάζει από το ανθρώπινο περιεχόμενό του; Γίνεται μετασώμα, μεταανθρώπινο (post human)…; Πολιτική χειραφέτησης ενέργειες, θυσιαστική κρίση, κοινωνικοί συμβολισμοί, αναγράφουν παγκόσμια γεγονότα φιλτραρισμένα από την ιστορικοκριτική ματιά της Ρηγοπούλου. Οι επιμέρους αναφορές:
• Ινδία Φεβρουάριος 2001, ανήμερα της Εθνικής Εορτής της χώρας
• Βελιγράδι 1999, Βομβαρδισμός του κτηρίου της κρατικής τηλεόρασης από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ.
• Νέα Υόρκη 11 Σεπτεμβρίου 2001, επίθεση στους Δίδυμους Πύργους
– Ιερουσαλήμ, Απρίλιος 2001. Στα γεγονότα θα μπορούσε να τοποθετηθούν τα δραματικά συμβάντα, ενδεικτικά: της Συρίας το 2012 και το τωρινό στη Γάζα… ως αντισταθμιστικά στην επίδραση για περφόρμανς όπου τα μετά φροϋδικά μοντέλα ψυχανάλυσης περνούν αναπόφευκτα σε μια πιο σκληρή αλλά ενδεχομένως πιο ελεγχόμενη μετα-ανθρώπινη περίοδο όπου οι όποιες λυρικότροπες, ποιητικές εκδοχές θα είναι όπως τώρα αντιπροτείνει ο Δ. Καψάλης μέσα από τη συμβολική απομόνωση της λεπτομέρειας -στο εξώφυλλο- του κίτρινου καρπού και των φύλλων του Lucian Freud(5) αντί για την ανα-μνηστική επιβολή των χοντρών γυναικών του ίδιου ζωγράφου όπου η πλαδαρή σάρκα επιβάλλεται ως προσωπική εμμονή και ταυτότητα του καλλιτέχνη στη ζωγραφική του 20ου αιώνα με τις όποιες επιδράσεις της… και ίσως γι’ αυτό και το επόμενο κεφάλαιο της Πέπης Ρηγοπούλου “το σώμα στις λεωφόρους του ψηφιακού ονείρου”, βαθύτατα εξισορροπητικό ανάμεσα στα αντίστοιχα επιτεύγματα του 20ου αιώνα -ποιητική αδεία- αχαλίνωτη χρησιμοποίηση των μετα-σημερινών ψηφιακών μέσων που κάνουν ακόμα και ένα ευαισθητοποιημένο ευφυή συγγραφέα όπως η Πέπη να αναρωτιέται «με δεδομένο τον τεράστιο όγκο του υλικού που παράγεται καθημερινά και συνεπώς την αδυναμία να έχουμε συνολική πρόσβαση… η συζήτηση σχετικά με την παρουσία και τον ρόλο του σώματος στο διαδίκτυο έχει ενταθεί κατά τα τελευταία δέκα χρόνια…» αυτά το 2003.
Το 2014 είναι απαραίτητα επαναξιολογημένη η άποψη της συγγραφέως που κλείνει το βιβλίο της με τα ερωτηματικά αναγκαιότητας στην τέχνη ισορροπιών μεταξύ του τεχνολογικού, του σωματικού, του ιερού, του βέβηλου, του εξουσιαστικού, του παιγνιώδους… για να ολοκληρώσει «η ίδια η Τέχνη που μετά από κάθε διαπίστωση του θανάτου της μάς περιμένει απρόσκλητη στη γωνία».
Ναι, για το σώμα ικεσία και απειλή, όπου μια παράσταση ψηφιακής χορογραφίας σε συνδυασμό με την αποστασιοποιημένη αφαιρετική σωματική έκφραση στις 24/7 στο πλαίσιο πάντα του φεστιβάλ “dance 4 days” των DOT “fool moon” μας έδωσε ένα στίγμα σύγχρονης μεικτής στα εκφραστικά μέσα performance όπου χορός, ζωντανή πειραματική μουσική και ψηφιακή τέχνη για 20΄ συνυπάρχουν στην επαναδιατύπωση της ποιητικής δυναμικής του φωτός. Χορογραφία Κικής Δευτεραίου, Ειρήνης Τσιμπραγού, μουσική σύνθεση και εκτέλεση Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, Interactive visuals η Κατερίνα Αντωνοπούλου.
Η ζωντανή κίνηση της Ε. Τσιμπραγού αρμονικά δεμένη με την ψηφιακή ενσωμάτωση του μινιμαλιστικού Φώτο φεγγαριού. Μια πρωτότυπη παράσταση με μέτρο, ουσία και συμπαντική προσαρμογή.
Στο επόμενο μεταξύ άλλων “το σημάδι του Θεού” και το “εύθραυστο τίποτα”.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) “Μια υπόθεση ευδαιμονίας” η τελευταία ποιητική συλλογή του Διονύση Καψάλη εκδ. “Αγρα” γεν. στην Αθήνα το 1952 έχει δημοσιεύσει δεκαοκτώ ποιητικά βιβλία. Είναι διευθυντής στο Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
(2) Πέπη Ρηγοπούλου “Το σώμα ικεσία και απειλή” εκδ. Πλέθρον 2003. Η Π. Ρηγοπούλου εκτός των άλλων δίδαξε και στα Χανιά στο Πολυτεχνείο Κρήτης, έχει αρθρογραφήσει στην Ελευθεροτυπία και τελευταία στην “Η εφημερίδα των συντακτών” από όπου (3) και το απόσπασμα του άρθρου “Το σεξουαλικό προσωπείο του θανάτου” 18/6/14 (Αναφορά σχόλιο μ’ αφορμή ένα σώμα γυναίκας κρεμασμένο από ένα δέντρο στην Ινδία).
(4) Φερνάντο Πεσσόα “Η Αγωγή του Στωικού” αυτοαναφορικό μικρό πυκνό βιβλίο του μεγάλου συγγραφέα σε μεταφρ. Βασίλη Πουλάκου εκδ. “ΡΟΕΣ”.
(5) Λουσιάν Φρόιντ ένας από τους μεγαλύτερους αναπαραστατικούς ζωγράφους του 20ού αιώνα, πέθανε πριν δύο χρόνια.
