«Παράθυρο» στο παρελθόν των Χανίων μέσα από την εφημεριδογραφία άλλων εποχών, ανοίγει η στήλη «Χανιώτικος Τύπος 1831-1981». Η στήλη βασίζεται στην ομότιτλη έκδοση του Μιχάλη Γρηγοράκη που είχε τυπωθεί το 2004 από τα «Χανιώτικα νέα» αλλά και την δίτομη έκδοση «Η εφημεριδογραφία στην Κρήτη 1831-1913» του Ξενοφώντα Παγκαλιά, μια έκδοση του «Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη».
Εφημερίδα “Κίσσα”, Χαλέπα, 1881
Στοιχεία της εφημερίδας:
* Σατιρική εφημερίδα που εκδόθηκε στη Χαλέπα το 1881
* Εκδότης – Συντάκτης ήταν ο Πάνος Χαϊδούλης
* Ήταν τετρασέλιδη, δίστηλη και κυκλοφορούσε κάθε δεκαπενθήμερο
* Στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια αναφέρονται τρεις χρονολογίες, έκδοσης ( και επανέκδοσης): 1881, 1885 και 1887 καθώς η σκληρή διακωμώδηση της Διοίκησης είχε ως αποτέλεσμα την παύση της εφημερίδας
Η Κίσσα με τον υπότιτλο «Εφημερίς σατιρική» εκδόθηκε από τον Πάνο Χαϊδούλη, στη Χαλέπα, στις 4 Απριλίου 1881. Ο Χαϊδούλης, ήταν συμβολαιογράφος με καταγωγή από το Μεσολόγγι και ήρθε ως έμπορος στα Χανιά το 1878. Άσκησε την δικηγορία αμέσως μετά την εφαρμογή της Σύμβασης της Χαλέπας στα δικαστήρια των Χανίων.
Η επικρατούσα πολιτική κατάσταση και η εκτέλεση της εξουσίας από τη Γενική Διοίκηση, αποτέλεσαν αντικείμενο σατιρικών κειμένων με αποτέλεσμα την παύση της εφημερίδας. Επανεκδίδεται το 1885 (σώζονται μόνο τέσσερα φύλλα της) και είναι πολύ πιθανόν να παύθηκε εκ νέου. Σώζεται ακόμα ένα φύλλο από τον Φεβρουάριο του 1887. Στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, αναφέρονται οι χρονολογίες έκδοσης 1881, 1885 και 1887, στοιχείο που συμφωνεί με τα σωζόμενα φύλλα.
«Ένεκα του κατά την παρελθούσαν εβδομάδα, εκτάκτου χειμώνος, η «Κίσσα» ελώφαξε», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά σε φύλλο της εφημερίδας ενώ σε κάποιο άλλο η «Κίσσα» δημοσιεύει ένα σατιρικό δεκάλογο με τις δέκα εντολές «πειραγμένες». «Αι δέκα προς την βουοην (sic) Εντολαί του λαού» γράφει η εφημερίδα με την τρίτη εντολή να αναφέρει: « Ου λήψη το όνομα του Κυρίου του λαού σου επί ματαίω» και στο τέλος ο συντάκτης σχολιάζει: « Εκ των δέκα ανωτέρω εντολών, δυνάμεθα να βεβαιώσωμεν ότι οι κ. Βουλευταί τας εννέα μετά θρησκευτικής ευλαβείας τηρούσι, δεν δυνάμεθα όμως να βεβαιώσωμεν το αυτό και περί της τρίτης, ην συνήθως παραβαίνουσιν αγορεύοντες, μη εξαιρουμένου ουδ’ αυτού του θιασώτου τις εντολής ταύτης κ. Μηχελιδάκη».
Ο Π. Χαϊδούλης δεν είχε εναντίον του μόνο τους ανθρώπους της εξουσίας, αλλά και άλλους. Αναφορά για παύση της Κίσσας τον Οκτώβριο του 1881, υπάρχει στην εφημερίδα Λευκά όρη. Όταν ανέλαβε τη Διοίκηση της Κρήτης ο Ιωάννης Σάββας πασάς τον Μάιο του 1885, επανεκδίδεται η εφημερίδα. Όπως σημειώνεται στα φύλλα του 1885 (της Β’ περιόδου), η Κίσσα βρισκόταν στο στόχαστρο του Γενικού Διοικητή Ιωάννη Φωτιάδη πασά, λόγω της ακραίας διακωμώδησης της πολιτικής του. Στο πρώτο φύλλο της Β’ περιόδου και στο πρωτοσέλιδο εξηγούνται οι λόγοι επανέκδοσης, αρχίζοντας με παράφραση των σολωμικών στίχων: «Στην φωλιά μου κατοικούσα, μουδιασμένη σκεπτική και Πασά εκαρτερούσα πέτα πάλι να μου πει». Την περίοδο της παύσης την ονομάζει «περίοδο λωφάσματος» ενώ στο φύλλο της 7ης/7/1885 σε μακροσκελές στιχούργημα εξήντα τεσσάρων οκτασύλλαβων στίχων γίνεται ο «επικήδειος της Κίσσας», όπου σατιρίζεται το έντυπο και… προμαντεύεται το τέλος του:
«Κίσσαν αδόλεσχον πτηνόν,
είσαι άθλιον τι ον
όλους θες να περιπαίζεις
τα λεφτά μας να μαζεύεις.
Εκακόμαθες πολύ
αυθαδέστατο πουλί
δεν αφήνεις ησυχίαν
εις τον τόπον ουδεμίαν.
…Είσαι ένα μικρόν πουλάκι
που σε φτάνει εν ασκαγάκι
έλαβες θάρρος μεγάλο
μη ζητής να λάβης άλλο».
Το μοναδικό σωζόμενο φύλλο του 1887 δημοσιεύεται με κενή την τελευταία στήλη της τέταρτης σελίδας. Του κενού προηγείται αναφορά της άφιξης του νέου Διοικητή Κρήτης Κωνσταντίνου Ανθόπουλου. Αμέσως μετά ακολουθεί ο τίτλος: Αποθεματικόν κεφάλαιον του Δήμου Χανίων και κατόπιν το κενό. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία τι υπονοεί ο Χαϊδούλης με το κενό. Αναφέρεται αποκλειστικά στον τέως Γενικό Διοικητή Κρήτης Σάββα Ιωάννη πασά, όπου περιγράφονται τα έργα και οι ημέρες του. Στο τέλος του άρθρου γίνεται αναφορά για την πιθανή παύση της εφημερίδας.
