» Ο διακεκριμένος χειρουργός Γιάννης Γαλάνης μιλά για την ανάγκη της έγκαιρης διάγνωσης και τις τεχνολογικές εξελίξεις που αποτελούν “σύμμαχο” της Ιατρικής
Για την αυξημένη νοσηρότητα από καρκίνο που διαφαίνεται στην Ελλάδα, μιλά στα “Χ.ν.” ο διακεκριμένος χειρουργός Γιάννης Γαλάνης, επισημαίνοντας την ανάγκη έγκαιρης διάγνωσης και στέλνοντας μήνυμα αισιοδοξίας για τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Κουβαλώντας μεγάλη πείρα, ως “μάχιμος” γιατρός, καθηγητής στο ΑΠΘ και διευθυντής του Χειρουργικού Τομέα στο Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, ο έμπειρος χειρουργός μίλησε στα “Χ.ν.” με αφορμή την παρουσία του στην πόλη μας για τις απονομές στον 7ο Διεθνή Διαγωνισμό Αφίσας, με θέμα “Ο Πλανήτης Γη στο οικολογικό σταυροδρόμι”, που διοργάνωσε με επιτυχία το Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη & Ελένης Γαρεδάκη.
Μιλήσαμε μαζί του για τον καρκίνο και την αντιμετώπισή του, τα προβλήματα που γεννήθηκαν μέσα στα χρόνια της πανδημίας και τα οποία διαπιστώνονται σήμερα, τις αδυναμίες του ΕΣΥ, τη συνεχιζόμενη «αιμμοραγία» από τη φυγή των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό αλλά και την «τεχνοκρατική προσέγγιση» που απαιτείται για να δοθούν λύσεις στα χρόνια προβλήματα του συστήματος υγείας.
“ο καρκίνος είναι μια θεραπεύσιμη νόσος όταν διαγνωσθεί εγκαίρως “
Τι εικόνα έχουμε σήμερα για τον καρκίνο και πόσο έχουν βελτιωθεί τα μέσα ως προς την χειρουργική αντιμετώπισή του;
Η πρόοδος της βιοϊατρικής τεχνολογίας και η αλματώδης ανάπτυξη των τελευταίων ετών, οδήγησε σε αρτιότερη προσέγγιση των ασθενών της ευαίσθητης αυτής κατηγορίας. Διαθέτουμε πλέον εξαιρετικά ακτινοδιαγνωστικά συστήματα, όπως είναι η αξονική και η μαγνητική τομογραφία υψηλής ευκρίνειας με βελτιωμένα λογισμικά και εξειδικευμένα πρωτόκολλα, ανάλογα με την εντόπιση της νόσου ή το PET Scan. Χειρουργικώς, η πρόοδος στην ανοικτή αλλά και λαπαροσκοπική χειρουργική, σε ότι αφορά στις νέες πηγές ενέργειας και τον τρόπο παρασκευής των ιστών, έχει οδηγήσει σε αναίμακτα και γρήγορα χειρουργεία, προς μεγάλο όφελος των ασθενών μας. Οι κανόνες της χειρουργικής ογκολογίας για την αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών καρκίνου, έχουν τυποποιηθεί τα τελευταία χρόνια με βάση τα επιστημονικά τεκμήρια. Υπάρχουν διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες αποτελούν τους κανόνες αντιμετώπισης για κάθε καρκίνο. Όταν ακολουθούνται οι κανόνες, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να λάβει ο ασθενής μας ορθή περίθαλψη και να έχουμε ένα καλό αποτέλεσμα. Γι αυτό το λόγο αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να ακολουθούνται, προσαρμοσμένοι φυσικά στον εκάστοτε ασθενή και τις ιδιαιτερότητες του. Το σημαντικό είναι να έρθει ο ασθενής έγκαιρα ούτως ώστε να μπορέσει να θεραπευτεί, γιατί ο καρκίνος είναι μια θεραπεύσιμη νόσος όταν διαγνωσθεί εγκαίρως. Ως προς την αντιμετώπιση του λοιπόν, είναι γνωστό από την εποχή του Ιπποκράτη ότι “κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν”, ο οποίος το έλεγε σε έναν από τους αφορισμούς του.
Πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση δηλαδή είναι τα “κλειδιά”;
Η πρόληψη είναι το α και το ω. Θεωρώ ότι θα ήταν εύκολη, γιατί είμαστε ένας μικρός λαός, η συγκρότηση ενός κεντρικού συντονιστικού οργάνου από το αρμόδιο υπουργείο, ώστε να κάναμε αυτό που κάνουν πολλοί λαοί με υγειονομική παιδεία, δηλαδή τις προληπτικές-διαγνωστικές εξετάσεις τις οποίες οι αγγλοσάξωνες αποκαλούν screening test. Για τον ορθοκολικό καρκίνο, γίνεται οργανωμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Σκανδιναβικές χώρες. Από τότε που ξεκίνησε στην Αγγλία, ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού έχει κατρακυλήσει από την δεύτερη στην πέμπτη θέση. Στις ΗΠΑ η προληπτική κολοσκόπηση συστήνεται πλέον να γίνεται από τα 45 χρόνια. Για την Ευρώπη ήταν στα 50 χρόνια. Αν αυτή είναι “καθαρή” επαναλαμβάνεται σε 5-7 χρόνια. Αν δεν είναι τότε με την εξέταση μπορεί να εντοπίσεις έναν καρκίνο στα αρχικά του στάδια και να τον θεραπεύσεις χειρουργικά.
Πόσο εκτεταμένο είναι το πρόβλημα του καρκίνου;
Το πρόβλημα έχει επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια σε τρεις τομείς. Έχουμε περισσότερους ασθενείς, νεότερους ασθενείς και δυστυχώς, μεγάλο αριθμό ανεγχείρητων ασθενών. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους. Ένας από αυτούς είναι ότι εξαιτίας του κορωνοϊού, ο κόσμος φοβόταν να βγει από το σπίτι και οι γιατροί φοβούνταν να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο, ιδίως εκτός νοσοκομείου, με συνέπεια να καθυστερήσει η διάγνωση σε ασθενείς που ήταν ήδη συμπτωματικοί. Κάπως έτσι νόσησα κι εγώ, προσπαθώντας να βοηθήσω ασθενείς στα σπίτια τους, επειδή δεν υπήρχε άλλος τρόπος βοηθείας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των καρκινοπαθών που έφθαναν στον γιατρό σε προχωρημένο στάδιο, συχνά μη χειρουργήσιμο.
Σε ποιες μορφές καρκίνου αναφέρεστε;
Σε όλες τις μορφές. Σε μεγάλους ανθρώπους βλέπεις συχνότερα παραμελημένα καρκινώματα δέρματος (βασικοκυτταρικά και μελανώματα). Ο καρκίνος παχέος εντέρου και ορθού, εμφανίζεται επαυξημένος σε όλες τις ηλικίες. Ο καρκίνος παγκρέατος και στομάχου, επίσης. Έχουν αυξηθεί τα λεμφώματα και τα θυμώματα. Θλιβερό είναι επίσης, το θέαμα νεαρών γυναικών που προσέρχονται στο εξειδικευμένο ιατρείο μας, με προχωρημένο καρκίνο μαστού. Αυτά τα λέω βάση δεδομένων, καθώς στο Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, στο οποίο εδράζει η Β΄ Προπαιδευτική Χειρουργική του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, αντιμετωπίζουμε ένα μεγάλο αριθμό ογκολογικών ασθενών. Το Ιπποκράτειο θυμίζω πως είναι το μεγαλύτερο νοσοκομείο μετά τον Ευαγγελισμό στα Βαλκάνια. Στην κλινική μας έχουμε δημιουργήσει μια λεπτομερέστατη βάση καταγραφής δεδομένων και ασθενών. Ωστόσο, πέρα από τα απόλυτα νούμερα, η μελέτη του επιπολασμού του καρκίνου και των άλλων δεικτών είναι δουλειά των επιδημιολόγων, οι οποίοι νομίζω πως έχουν πολύ σοβαρό έργο. Πρέπει να αποδείξουν επιστημονικά αυτό που εμείς παρατηρούμε και καταγράφουμε, δηλαδή την αύξηση της νοσηρότητας του πληθυσμού μας.
Τι φταίει γι’ αυτή την κατάσταση;
Το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό. Εκτός από τα αυτά που αναφέραμε, υπάρχει κληρονομικότητα, υπάρχει σωματοποίηση του άγχους και της στεναχώριας, υπάρχει και καθυστέρηση στον εντοπισμό και διάγνωση της ασθένειας-σας θυμίζω ότι ανάλογη έξαρση είχαμε και την περίοδο των μνημονίων-υπάρχουν όμως και διάφοροι εξωγενείς παράγοντες
Πολλοί επισημαίνουν ότι πάσχουμε ως χώρα σε ό,τι αφορά την πρωτοβάθμια περίθαλψη. Συμφωνείτε;
Είναι αλήθεια αυτό. Στην πρωτοβάθμια περίθαλψη χωλαίνουμε κι αυτό φάνηκε κατά την εποχή της πανδημίας όπου αποκαλύφθηκε η “γύμνια” μας.
Το ΕΣΥ πού πάσχει κατά τη γνώμη σας; Πάσχει από έλλειψη προσωπικού;
Είναι αυτονόητο πως η έλλειψη προσωπικού επηρεάζει τη λειτουργία και κατ’επέκταση προσφορά των νοσοκομείων. Για να δουλέψουν τα εργαστήρια, τα εξωτερικά ιατρεία, τα χειρουργεία κ.λπ. χρειάζεται ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Η Ελλάδα είναι στη χειρότερη θέση στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά στην αναλογία γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού. Είμαστε στο 1 προς 3 τη στιγμή που ο μέσος όρος της Ευρώπης είναι 1 προς 15-18! Σκεφτείτε ότι τα περισσότερα τμήματα κλινικών, κατά τα απογευματινά και νυχτερινά ωράρια λειτουργούν με 2 νοσηλευτές και μπορεί να νοσηλεύουν 30-35 χειρουργημένους. Αυτοί οι δύο νοσηλευτές καταβάλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες μεριμνώντας για τη νοσηλεία, δηλαδή χορηγούν φάρμακα, βοηθούν τους ασθενείς να κινητοποιηθούν, να πάνε τουαλέτα, τους καθαρίζουν και τους φροντίζουν. Συνεπώς αυτή η υποστελέχωση θέτει ζητήματα ασφάλειας και ποιότητας παροχής υπηρεσιών. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο με προσλήψεις – όχι επικουρικού – αλλά εκπαιδευμένου προσωπικού. Κι επειδή ακούγεται πως στο άμεσο μέλλον επίκεινται προσλήψεις νοσηλευτικού προσωπικού, θέλω να επισημάνω ότι σε 1-2 χρόνια ένας μεγάλος αριθμός έμπειρων νοσηλευτών βγαίνουν στη σύνταξη. Αν γίνουν λοιπόν αυτές οι προσλήψεις θα πρέπει οι νέοι νοσηλευτές να εκπαιδευτούν από κάποιους παλιούς. Αν όμως οι παλιοί έχουν φύγει τότε θα πάρει χρόνια για να ενταχθούν οι νέοι νοσηλευτές στο σύστημα. Επομένως πρέπει να γρηγορήσουν. Στα προηγούμενα, εάν προσθέσουμε την έλλειψη ιατρικού προσωπικού, όπως αναισθησιολόγων, παθολογοανατόμων και άλλων σημαντικών ειδικοτήτων, η κατάσταση του ΕΣΥ κρίνεται κρίσιμη.
Ακούμε συχνά όμως ότι γίνονται προκηρύξεις αλλά δεν πάνε γιατροί; Φταίνε οι χαμηλές αμοιβές, οι κακές συνθήκες εργασίας; Τι φταίει;
Πάνε πολλά χρόνια από τότε που στη Βαρκελώνη ψηφίστηκε ένας νόμος για την ευρωζώνη, ο οποίος καθορίζει με σαφήνεια τις ώρες που μπορεί να δουλέψει ένας γιατρός και να αποδώσει με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Ένας γιατρός ο οποίος έχει να αντιμετωπίσει τον σωματικό κάματο ενώ πρέπει πάντοτε να κρατάει καθαρή την κρίση του. Καταλαβαίνετε ότι η κρίση του γιατρού δεν είναι η ίδια όταν είναι ξεκούραστος κι όταν καλείται να κάνει 15 εφημερίες τον μήνα. Έχω δουλέψει στο ΕΣΥ κάνοντας ως αγροτικός 18 εφημερίες τον μήνα σε Κέντρο Υγείας. Κάποια στιγμή μάλιστα, ως Λέκτορας, έκανα 8 γενικές εφημερίες τον μήνα για όλο τον νομό της Θεσσαλονίκης εκ των οποίων τις 4 ήμουν μόνος! Σε ότι αφορά στις αμοιβές, αυτές βρίσκονται στα κατώτερα επίπεδα της ευρωζώνης.
Τι χρειάζεται για να αλλάξει η κατάσταση;
Η διαχείριση στον τομέα της υγείας, θα έπρεπε να μένει σταθερή και επικεντρωμένη σε συγκεκριμένους στόχους. Υπεύθυνοι για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση αυτών των στόχων θα έπρεπε να είναι τεχνοκράτες, οι οποίοι να μην αλλάζουν ανάλογα με τις εκάστοτε κυβερνήσεις και να ελέγχονται για τα πεπραγμένα τους από ανεξάρτητη πολυμελή επιτροπή. Οι πολιτικοί πρέπει να συμβουλεύονται, με άμεση επικοινωνία, άνευ διαμεσολαβητών και με επισκέψεις στο “πεδίο της μάχης”, ανθρώπους που είναι στην πρώτη γραμμή και γνωρίζουν τι τους γίνεται. Που ξέρουν και ιατρική και τη λειτουργία του συστήματος και τις ανάγκες της κοινωνίας. Έχω την αίσθηση ότι οι πολιτικοί μας δεν έχουν καλούς συμβούλους κι ενώ μπορεί να θέλουν να προσφέρουν δεν ξέρουν πώς. Όπως συνηθίζω να λέω στους φοιτητές μου, πρέπει να κάνουμε τα δύσκολα εύκολα κι όχι τα εύκολα δύσκολα. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν ξέρουμε τον τρόπο. Η λύση στο πρόβλημα είναι πάντοτε απόρροια απλής επαγωγικής σκέψης. Συνήθως, δυστυχώς, κάνουμε το αντίθετο. Το σύστημα υγείας πρέπει να υποστηριχθεί ουσιαστικά. Από τα απλά λειτουργικά και αυτονόητα μέχρι τα πιο σύνθετα. Δυστυχώς, για πολλά πράγματα στηρίζεται στην καλή θέληση και στις προσωπικές πρωτοβουλίες και δράσεις των εργαζομένων του. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, πως οι περισσότερες πανεπιστημιακές και κλινικές του ΕΣΥ δεν έχουν γραμματειακή υποστήριξη. Χρειάζεται να εφεύρει η κάθε κλινική τρόπους χρηματοδότησης των συνεργατών οι οποίοι στηρίζουν αυτό το σημαντικότατο έργο. Υπάρχει μεγάλη και σημαντική έλλειψη μηχανημάτων και εργαλείων, όπως για παράδειγμα λαπαροσκοπικών πύργων και συμπαραμαρτούντων. Τα κενά καλείται να καλύψει η εκάστοτε κλινική, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά. Για όλα αυτά θα έπρεπε να υπάρχει κεντρική πρόβλεψη και μέριμνα. Είναι πραγματικά τραγικό να κοπιάζεις όχι εργαζόμενος, αλλά προσπαθώντας να εργαστείς.
Για τους νέους γιατρούς που φεύγουν στο εξωτερικό τι έχετε να πείτε;
Μεγάλος πόνος. Το κράτος δαπανά χρήματα για την εκπαίδευση τους, εμείς προσωπικά οι δάσκαλοι τους, τους προσφέρουμε κομμάτια της ψυχής μας, τα παιδιά είναι γεμάτα με όνειρα και τελικά τα σβήνουν όλα και φεύγουν στο εξωτερικό αναζητώντας μια ζωή με αξιοπρέπεια που δεν μπορούν να τη βρουν εδώ. Χρειάζεται να δοθούν κίνητρα σε αυτούς τους ανθρώπους ώστε να σταματήσει αυτή η συνεχής “αιμορραγία”.
Σε σχέση με το εξωτερικό είμαστε τόσο πίσω;
Σε σχέση με το εξωτερικό χωλαίνουμε στην πρωτοβάθμια περίθαλψη και στην οργάνωση και στον προγραμματισμό γενικότερα. Χρειαζόμαστε σταθερούς κανόνες στο παιχνίδι, τους οποίους να γνωρίζουμε και να ακολουθούμε όλοι μας. Χρειαζόμαστε ανθρώπους σε καίριες θέσεις που πραγματικά να θέλουν να κάνουν σωστά τη δουλειά. Οι μέρες μας στη χώρα που λέγεται Ελλάδα είναι οι μέρες του “περίπου καλά”, του “αρκετά καλά” και του “εντάξει, δε χρειάζεται να το κάνουμε και τέλεια”
Σε σχέση με άλλες χώρες, υπερτερούμε στο φιλότιμο, στη νοητική ευελιξία μας και στο ότι ο Έλληνας ασθενής έχει πιο εύκολη πρόσβαση στο νοσοκομείο.
Ο Ιωάννης Γαλάνης είναι Καθηγητής Χειρουργικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Διευθυντής της Β΄ Προπαιδευτικής Χειρουργικής, στο Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, στο οποίο διατελεί επίσης Διευθυντής του Χειρουργικού Τομέα.
Έχει μετεκπαιδευτεί σε πολλά αξιόλογα κέντρα του εξωτερικού. Εξειδικεύεται κυρίως στην Ογκολογική Χειρουργική, στη Χειρουργική Παχέος Εντέρου και Πρωκτού, στη Λαπαροσκοπική Χειρουργική και στη Χειρουργική των Κηλών και Σύνθετων Κοιλιοκηλών.
Έχει πλούσιο επιστημονικό και εκπαιδευτικό έργο. Συμμετέχει ενεργά σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, αλλά και σε Διεθνείς Συμβουλευτικές Επιτροπές προσφέροντας εξειδικευμένη τεχνογνωσία σε ποικίλα θέματα, όπως ο σχεδιασμός και κατασκευή πλεγμάτων, χειρουργικών εργαλείων για νέες πηγές ενέργειας, κ.α.
Συμμετέχει ως μέλος σε πολλές διεθνείς και ελληνικές επιστημονικές εταιρείες, ενώ επί χρόνια αποτελεί αιρετό μέλος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας, είναι γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Παχέος Εντέρου και Πρωκτού, καθώς και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικών Λοιμώξεων.
