Αέρας παίρνει τα μαλλιά σου
κι ο φωτογράφος τη μιλιά σου
φαίνεται πως κοιτάς εμένα
αλλά κοιτάς τα περασμένα.
Βλέπω το στόμα που σωπαίνει
μα η φωνή σου επιμένει
Βλέπω τα μάτια που δεν ξέρω
ποιον ουρανό να τους προσφέρω
Φωτογραφία του Χειμώνα
στο μάγουλο σου μια σταγόνα
και το τοπίο που σε κλείνει
όλο απ’ έξω να μ’ αφήνει
«Φωτογραφία» του Μιχάλη Γκανά.
ΠΛΑΤΑΝΙΑ ΑΝΘΟΔΕΣΜΗ
Ανοίγω την ποιητική συλλογή «Ανθοδέσμη¨: ποιήματα και τραγούδια για μια νύχτα» μια πανδαισία υγρής ευαισθητοποίησης τεσσάρων εκλεκτών ποιητών-στιχουργών, Μιχάλη Γκανά, Διονύση Καψάλη, Γιώργου Κοροπούλη, Ηλία Λάγιου,( 1) ξεκινώ έναν διάλογο, με τους ποιητές, αφορμή το θέμα που μ’ απασχολεί τον τελευταίο καιρό η εκθεσιακή δραστηριότητα του Πλατάνια. Η φωτογραφία του χειμώνα δεν είναι χειμωνιάτικη κατ΄ ανάγκη . Αναφέρομαι στις φωτογραφίες του Νίκου Καμπιανάκη, τραβηγμένες σε κάθε εποχή, εκτίθεται στο Πολύκεντρο Βουκολιών για τελευταία μέρα, με τίτλο «Μικρόκοσμος» (ο κόσμος των εντόμων), επιλέγω από το «εν τέλει» του Γιώργου Κοροπούλη: …Μετά σκοτείνιασε ο καιρός
κι έπρεπε εγώ να ξαγρυπνήσω
κι όπως την κάφτρα ο φρουρός
μες στις παλάμες να σε κρύψω
τώρα δεν ξέρω να σου πω
αν είναι χάραμα ή βράδυ
κεντάς έναν παλιό σκοπό
πάνω σ΄αλλιώτικο σκοτάδι…
ο Πλατανιάς ήταν ένα μικρό χωριό στην πεδινή Κυδωνία. Από τη δεκαετία του ’80 άρχισε η τουριστική ανάπτυξη σε τέτοιο βαθμό που όταν ο Αντόνιο Ταμπούκι 20 χρόνια αργότερα τον επισκέφτηκε, τον συνέκρινε με το Ρίμινι της Ιταλίας…(2)
τα τελευταία χρόνια «πρωτεύουσα» του Δήμου Πλατανιά και με τη μεθοδική δουλειά του δημάρχου Γιάννη Μαλανδράκη, μεγάλωσε οικονομικά, τουριστικά. Όμως, σε πολιτιστικό επίπεδο, έπρεπε να ξεκολλήσει από την ελάχιστη προσφορά στις Τέχνες που είχαν οι Δήμοι Κισσάμου, Σελίνου, Αποκόρωνα και Σφακίων. Τη «μαγιά» απετέλεσαν 3 βασικές ιδιωτικές υποδομές εκθεσιακής δραστηριότητας: Το ελαιουργείο εργοστάσιο σύγχρονης Τέχνης, στο Δρομόνερο, η αίθουσα τέχνης «Μάρε» που μετά από μια ελπιδοφόρα δραστηριότητα υπολειτουργεί και η αίθουσα Τέχνης «Much more», που δραστηριοποιείται κυρίως το καλοκαίρι, και οι δυο χώροι στον Πλατανιά. Μέχρι που ο Δήμος Πλατανιά αποφάσισε την αλλαγή. Και σ΄αυτή την ιστορική συγκυρία, ανέλαβε πρωτοβουλία η άξια αντιδήμαρχος πολιτισμού, Ασπασία Λουπάκη. Είχε ήδη ασχοληθεί με εκθέσεις εικαστικών στο οινοποιείο Λουπάκη, που εχει με τον αδελφό της Μιλτιάδη στις Καρές. Τα αδέλφια επίσης, είναι βασικός χορηγός στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Τα θαυμάσια κρασιά τους, συνόδευσαν πολλαπλά εγκαίνια μοναδικών εκθέσεων. Κόρη του αείμνηστου προσφάτως αποθανόντος Μανώλη Λουπάκη, εγγονή του Χαρίδημου, τρεις γενιές οινοποιών. Για το οινοποιείο και το Κτήμα Λουπάκη δούλεψε πολύ ο πατέρας τους Μανώλης, τα παιδιά του συνεχίζουν το διαχρονικό έργο που συνδέει στους αιώνες τη λατρεία του οίνου με τον Διόνυσο (3). Η Ασπασία, αξιοποίησε το Πολύκεντρο Βουκολιών, έναν καλόγουστο χώρο στην Περιφέρεια της Περιφέρειας-αφού η πόλη των Χανίων που πρωταγωνιστεί σε εκθέσεις είναι περιφέρεια σε σχέση με την Αθήνα-Πρώτα με την έκθεση του φωτογράφου Νίκου Μπασιά και μετά με τρεις εκθέσεις που πραγματοποιήθηκαν συν μια που ετοιμάζεται. (4) Ξεκινάω από την τελευταία, που τελειώνει στις 20 Δεκεμβρίου του Ν. Καμπιανάκη.
ΤΑ ΕΝΤΟΜΑ ΤΟΥ ΚΑΜΠΙΑΝΑΚΗ
Από το «Σονέτο των χρωμάτων» του Ηλία Λάγιου:
Γλυκό μου μωβ, κι απόψε που μου λείπεις
Το κόκκινο της νύχτας με κυκλώνει,
Πέφτει λευκό της μοναξιάς το χιόνι
Να φιλιωθεί με το σταχτί της λύπης
Στην αγκαλία μιας πράσινης τουλίπας
Κι εγώ να λέω, γαλάζιο, ξημερώνει
Στην κίτρινη σου θλίψη που στοιχειώνει
Όθεν χρυσόν Αντώνιον μ ΄απολείπεις.
Ο Καβαφικός τελευταίος στίχος με κάνει να επανέλθω στο Νίκο Καμπιανάκη.
Η «κίτρινη μου θλίψη» η μελαγχολία αντιδιαστέλλεται, με κατακλύζει. Μια όμορφη βιταλιστική ορφική δουλειά, δεν την είδαμε σε μια μητροπολιτική Χανιώτικη έκθεση, αλλά στο σύγχρονο εκθεσιακό χώρο του Πολύκεντρου Βουκολιών. Η χαρά της ζωής , χρεώνεται στο Δήμο Πλατανιά, που επιτέλους προτάσσει αντιτουριστικές, μη εμπορικές δραστηριότητες όπως οφείλει στους Δημότες του. Και ναι, δικαιούνται και οι αγροτοκτηνοτροφικές περιοχές να βλέπουν εκθέσεις Τεχνών που συμβάλουν στη δεκτική ευαισθητοποίηση ανθρώπων της υπαίθρου. Ιδιαίτερα τα παιδιά που δεν έχουν τις ευκαιρίες της μεγάλης πόλης..
«…Με τη φωτογραφία το χέρι αποδεσμεύτηκε για πρώτη φορά στη διαδικασία της εικονοφραφικής αναπαραγωγής απ΄τα σπουδαιότερα καλλιτεχνικά καθήκοντα, που τώρα πιά περιέχονται στο μάτι που κοιτάζει μέσα στον αντικειμενικό φακό. Μιας και το μάτι συλλαμβάνει ταχύτερα απ΄όσο ζωγραφίζει το χέρι, η διαδικασία της εικονογραφικής αναπαραγωγής επιταχύνθηκε αφάνταστα,,,» Βάλτερ Μπένγιαμιν, κείμενα 1934-1940 ( 5)
Αισθάνομαι πολύ τυχερός που είμαι επιμελητής στην απλή ως προς τη θέαση και την αναγκαιότητα πρόσληψης έκθεση έγχρωμης φωτογραφίας, όπως είναι η έκθεση του Καμπιανάκη. Για τον ίδιο, η φωτογράφιση είναι καθημερινή συνήθεια, επίμονη και όχι επίπονη, εμμονική χωρίς ακρότητες, δρα με υπομονή, περιμένοντας την αντίδραση του εντόμου, στηρίζεται σε μα μνημοτεχνική εξωτερική μαεστρία, που όμως δεν ακυρώνει τις ενορμήσεις του ως προθέσεις εξισορροπητικές μεταξύ τεχνικής (η αναπόφευκτη δυνατότητα αξιοποίησης ης φωτογραφικής μηχανής) και συνθετικότητας, διαφοροποιείται από τους εκατοντάδες εκατομμυρίων που «φωτογραφίζουν» με τα κινητά τηλέφωνα τους στον κόσμο χωρίς συνείδηση αν υπηρετούν την τέχνη ή όχι της φωτογραφίας…
Ο Καμπιανάκης, μαέστρος της έντεχνης απλότητας δεν κομπορρημονεί, καλλιτεχνεί όμως και αφήνει τα λόγια στους άλλους. Παραθέτω ένα απόσπασμα από τη νέα έκδοση του βιβλίου του Κωνσταντίνου Βασιλείου (6 ) «…ο Φελιξ Ραβεσόν, στην πραγματεία του Για τη συνήθεια, θεώρησε ότι η μετάβαση από την ενόρμηση στη συνήθεια αποτυπώνεται στη μετάβαση του ενστίκτου σε διάνοια. Η μετάβαση αυτή είναι σχετική και η σχέση της είναι αποτέλεσμα της μνήμης. Αφού ο εξανθρωπισμός δεν έχει ποτέ απόλυτο και αντικειμενικό όριο, η τεχνική μνήμη του ανθρώπου μεταβάλλει εκ νέου την ενόρμηση σε συνήθεια …Ιάπωνας φιλόσοφος Κεϊζι Νισιτάνι εξηγεί: ενώ στη φύση ζωή και τεχνική είναι αδιάσπαστες, ως ζωοτεχνική, στον άνθρωπο διαιρούνται στην εσωτερική και εξωτερική μνήμη. Συνεπώς, ο άνθρωπος βλέπει έναν κατοπτρισμό της ζωής στα τεχνικά αντικείμενα και των τεχνικών αντικειμένων στη ζωή, κάτι που φαίνεται από το ότι η ίδια η τεχνική μας βοηθάει να κατανοήσουμε τη ζωή, και αντίστροφα…
Ο Νίκος, κατανοεί τη ζωή και τη φιλτράρει μέσα από τη φωτογράφιση των «μικρόκοσμων» που τον περιβάλλουν, τους προβάλλει λαμπερούς και στολίζει με το ψυχικό του απόθεμα το οικογενειακό του δέντρο, του εύχομαι καλές γιορτές «προσφέροντας» του τέσσερις στίχους από το «απόψε» του Διονύση Καψάλη: …λάμπουν ακόμη εδώ που θα΄χε αφήσει
Κάποιο στολίδι τ΄όμορφο σου χέρι,/ κάποιο χρυσάφι περιττό, σε μέρη/πιο τρυφερά να βρει να μ΄οδηγήσει.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Ανθοδέσμη, ποιήματα και τραγούδια για μια νύχτα, εκδ. Άγρα 1993
2) Αντόνιο Ταμπούκι, «Ταξίδια κι άλλα ταξίδια» μεταφρ, Ανταίος Χρυσοστομίδης, εκδ. Άγρα, 2011
3) Περισσότερα στο βιβλίο του Βάλτερ Οτο «Διόνυσος Μύθος και λατρεία» μεταφρ. Θεόδωρος Λουπασάκης, εκδ. «του εικοστού πρώτου» 1991
4) Για τις εκθέσεις ομαδική «ο πόλεμος τελικά δε θα νικήσει» και «Γαλάζιες κυρίες» του Κώστα Σπανάκη, θα αναφερθώ σε επόμενο κείμενο
5) Βάλτερ Μπένγιαμιν «κείμενα 1934-1940 επιλογή από το κεφάλαιο «το έργο τέχνης στην εποχή της αναπαραγωγιμότητας του» επιμέλεια Γιώργος Σαγκριώτης, εκδ. Άγρα, 2020
6) Κωνσταντίνος Βασιλείου «Ανθρωπολογία της παρακμής» εκδ. Πλέθρον,2022
