Εναντίωση και άμυνα κατά της ισοπέδωσης
Με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου μου (22/9/2014) “Η διαδρομή: Από τις ρίζες των Λευκών Ορέων στο θαυμαστό κόσμο της Ιατρικής” στα Χανιά, υπό την αιγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Κυδωνίας – Αποκορώνου και του Ιατρικού Συλλόγου Χανίων, έγινε την προηγούμενη ημέρα (21/9/2014) στο χωριό μου, Δρακόνα Κεραμειών, τιμητική εκδήλωση ως ένα είδος αναδρομής και συμβολισμού με οφειλόμενο προσκύνημα στο ριζίτικο χωριό που γεννήθηκα και πέρασα τα γεμάτα ριζίτικες ενοράσεις, μνήμες και δράσεις προσχολικά χρόνια.
Η επιστροφή στις ρίζες μας (γενέθλια γη, οικογένεια, πίστη, παραδόσεις, πολιτιστικές και πνευματικές αξίες) κατά γενική παραδοχή, αποτελεί το πλέον αποτελεσματικό μέσον εναντίωσης και άμυνας στις δυνάμεις ισοπέδωσης πασών των αξιών στην αβέβαιη, απρόβλεπτη και ταραγμένη εποχή μας.
Ο κίνδυνος απομάκρυνσης από τις Ιπποκράτειες αξίες και αρχές
Σε ανάμνηση της περσινής απόδοσης τιμής στην “επιστροφή στις ρίζες” των πνευματικών και πολιτιστικών αξιών, θα ήθελα να ευαισθητοποιήσω και να εστιάσω, έστω για λίγο, την προσοχή της κοινωνίας στους κινδύνους αποκοπής από τις Ιπποκράτειες ρίζες ανθρωπιάς και σοφίας της σύγχρονης ιατρικής, παρασυρμένης από τις κοσμοϊστορικές μεταβολές και εξελίξεις της ιατρικής τεχνολογίας και βιοτεχνολογίας όπως αυτές περνούν γρήγορα μπροστά από τα αμήχανα βλέμματα όλων μας.
Ο Ιπποκράτης ανέσυρε την Ιατρική από τον Μυστικισμό και τη Μαγεία και την προσδιόρισε επιστημονικά με βάση το πείραμα, την παρατήρηση και τη λογική προσέγγιση των σχετικών αποτελεσμάτων, χωρίς να αφήνεται τίποτε στην τύχη. Ως μεγάλος φιλόσοφος και διανοητής καθόρισε τη φύση του ανθρώπου σαν έναν ιδανικό συνδυασμό σε απόλυτη αρμονία και ισορροπία πυρός (κινητική ενέργεια) και ύδατος (θρεπτική ενέργεια) και αναγνώρισε την επίδραση του φυσικού, αλλά και κοσμικού, περιβάλλοντος στον ανθρώπινο οργανισμό.
Είχα την τύχη να έχω δάσκαλο τον καθηγητή Κων/νο Δ. Γαρδίκα, μεγάλη, αν όχι η μεγαλύτερη, μορφή της Εσωτερικής Παθολογίας στη χώρα μας κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Επιστήμονας υψηλού κύρους, μοναδικός δάσκαλος, ιατροφιλόσοφος, γοήτευε με τη διδασκαλία του και με την κλινική προσέγγιση του αρρώστου, πιστός στις ακατάλυτες αρχές της Ιπποκράτειας ιατρικής, με στόχο πάντα τη γρήγορη αποκατάσταση της υγείας του πάσχοντα συνανθρώπου μας.
Στην κλινική πράξη μάς δίδαξε ότι η λύση του κάθε ιατρικού προβλήματος βρίσκεται στον ίδιο τον άρρωστο και προφανώς υπόκειται στις γνώσεις, στην εμπειρία, στο ιατρικό ένστικτο, αλλά και στην υπομονή και επιμονή του γιατρού να την αναγνωρίσει και να την αναδείξει.
Το λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και η πλήρης φυσική εξέταση, από τριχών μέχρις ονύχων, είναι τα θαυματουργά εργαλεία που εξασφαλίζουν το 80% της διάγνωσης και μόνο το υπόλοιπο 20% είναι ο εργαστηριακός έλεγχος. Το τελευταίο ποσοστό έχει αυξηθεί σημαντικά με τα σύγχρονα διαγνωστικά μέσα, όμως με ανάλογη αύξηση του οικονομικού κόστους για τον άρρωστο και το Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Η κλινική ιατρική για ν’ αποδώσει τους “πολύτιμους καρπούς” προϋποθέτει αμοιβαίο σεβασμό και εμπιστοσύνη μεταξύ αρρώστου και γιατρού, χωρίς στοιχεία υπεροψίας ή αλαζονείας και από τις δύο πλευρές, αλλά και χωρίς πίεση χρόνου, πράγμα δύσκολο υπό τις σημερινές συνθήκες. Η χαλαρή σχέση ή το έδαφος δυσπιστίας γιατρού – αρρώστου συνεπάγονται συχνά παρεκκλίσεις συμπεριφοράς με προβολή εκ μέρους του αρρώστου ψευδών συμπτωμάτων ή και εκδηλώσεων που αναπόφευκτα οδηγούν σε αδιέξοδα.
Ανθρωπιστική κλινική αντιμετώπιση
Η ανθρωπιστική, αλλά και η κλινική, αντιμετώπιση του αρρώστου δεν θα πρέπει να διαφοροποιείται ανάλογα με την κοινωνική θέση ή την οικονομική κατάστασή του. Οι “επώνυμοι” οφείλουν να υποβάλλονται στη βάσανο του λεπτομερούς ιστορικού και της πλήρους φυσικής εξέτασης. «Τους επώνυμους να τους αντιμετωπίζετε όπως τον λούστρο της Ομόνοιας», έλεγε χαρακτηριστικά ο δάσκαλός μας Κων/νος Δ. Γαρδίκας, προς αποφυγή λαθών ή παραλείψεων με επιπτώσεις στην υγεία του αρρώστου, αλλά και στην υπόληψη του γιατρού.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τη μοναδική νομίζω ικανότητα, που οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές δεν πρόκειται πλήρως ν’ αποκτήσουν, να συνδυάζει δηλαδή ταχύτατα πολυάριθμες, ετερογενείς, χρήσιμες ή να απορρίπτει άχρηστες πληροφορίες. Αναμφίβολα στην περίπτωση του γιατρού η ικανότητα αυτή διαβαθμίζεται ανάλογα με την επιστημονική υποδομή, τα ιδιαίτερα διανοητικά χαρίσματα και την εμπειρία του.
Η άσκηση της κλινικής ιατρικής σήμερα έχει αναπόφευκτα και αποφασιστικά επηρεασθεί από την εκρηκτική πρόοδο της ιατρικής τεχνολογίας όπως είναι η υπερηχογραφία, η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία, το ΡΕΤ κ.ά.
Διαγνώσεις – Υπερδιαγνώσεις – Διεκπεραιώσεις
Η προσέγγιση του ασθενούς είναι πολλές φορές γρήγορη με ελλιπή λήψη ιστορικού και ελλιπή φυσική εξέταση, ενώ αντίθετα εμπλουτίζεται η λίστα των εξειδικευμένων εργαστηριακών και απεικονιστικών, υψηλού συνήθως κόστους, εξετάσεων. Οχι σπάνια οι εξετάσεις αυτές αναδεικνύουν τυχαία ευρήματα π.χ. μικρούς όγκους στον θυρεοειδή ή στα επινεφρίδια χωρίς ιδιαίτερη κλινική σημασία. Πρόκειται δηλαδή για υπερδιαγνώσεις με τις γνωστές συνέπειες στην ψυχολογία, αλλά και στο κόστος της υγείας γενικότερα. Για όλα τα παραπάνω ευθύνεται κυρίως η πίεση του ελάχιστου χρόνου υπό την οποία ο κλινικός γιατρός καλείται να λειτουργήσει και εκ των πραγμάτων μετατρέπεται σε διεκπεραιωτή εργαστηριακών εξετάσεων και γραφέα συνταγών.
Παρά τις νέες επιτεύξεις της Ιατρικής, κίνδυνος να χαθεί η ζωογόνος σχέση γιατρού – ασθενούς
Εδώ ακριβώς διαφαίνεται o κίνδυνος να χαθεί το μέτρο και η σύγχρονη ιατρική από ανθρωποκεντρική να μετατραπεί σε ακραία μηχανοκεντρική επιστήμη χωρίς τη γοητεία της ζωογόνου σχέσης ανθρωπιάς γιατρού –αρρώστου. Η σχέση αυτή εκτός από την καθαρά ψυχολογική ασκεί και ανυπολόγιστη θετική “ιαματική” επίδραση με ευνοϊκή για την άμυνα του οργανισμού ανοσολογική απάντηση, μέσω του άξονα ψυχισμός – φλοιός του εγκεφάλου – υποθάλαμος – ενδοκρινικό – ανοσολογικό σύστημα.
Οι μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων, μυελού των οστών, βλαστοκυττάρων ή και γονιδίων άνοιξαν καινούργιους δρόμους στην ιατρική. Ακόμη η ραγδαία αύξηση της μοριακής βιολογίας με κορυφαίο επίτευγμα την ανάλυση του ανθρώπινου φυσιολογικού ή και παθολογικού γονιδιώματος έφερε νέα διλήμματα, αλλά και δυνατότητες στην κλινική ιατρική. Η διάγνωση ή και η ανάδειξη προδιάθεσης σε πολλά νοσήματα είναι δυνατόν να γίνουν γονιδιακά. Στον καρκίνο, και όχι μόνον, η θεραπεία μπορεί να είναι στοχευμένη, αλλά και εξατομικευμένη. Αυτό σημαίνει ότι σε άτομα με τη ίδια νόσο επιλέγεται, σε κάθε περίπτωση, διαφορετικό φάρμακο με περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας, ως ένα είδος γονιδιακού “χημειογράμματος” κατ’ αναλογίαν με το γνωστό αντιβιόγραμμα στις λοιμώξεις.
Συνεχής εξέλιξις νέων ιατρικών μεθόδων
Αξίζει να αναφερθεί ότι πριν ακόμη καταλαγιάσει ο ενθουσιασμός από την ανάλυση του γονιδιώματος, το ενδιαφέρον των ερευνητών μετατοπίζεται, από το γονιδιακό τοπίο του πυρήνα στο πυκνό διαδίκτυο πρωτεϊνικών μορίων στο πρωτόπλασμα του κυττάρου με αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση ή και παλίνδρομη δράση στα ίδια τα γονίδια προκειμένου να ερμηνεύσουν την αιτία ή και την προδιάθεση σε πολλά νοσήματα. Είναι προφανές ότι νέο πεδίο “δόξης λαμπρόν” ανοίγεται στη μοριακή βιολογία.
Στον πυρήνα της ανθρώπινης υπόστασης
Αναμφισβήτητα έχουμε μπροστά μας έναν νέο θαυμαστό κόσμο της ιατρικής τεχνολογίας – βιοτεχνολογίας. Ποια είναι άραγε η θέση και η πορεία της κλασικής ιατρικής μέσα στον νέο αυτό κόσμο; Τα μέσα αυτά της τεχνολογίας αναλύουν και απεικονίζουν όργανα, κύτταρα, γονίδια ή και ολόκληρο το σώμα, ακόμη και με δυνατότητες απεικόνισης στον εγκέφαλο συναισθηματικών μεταβολών ή περιφερικών ερεθισμάτων και συχνά προκαλούν ανασφάλεια, δέος, ανησυχία, αγγίζοντας τον πυρήνα της υπόστασης του ανθρώπου. Για να υπηρετήσουν ουσιαστικά τον άνθρωπο επιβάλλεται να γίνουν πιο φιλικά, να ενσωματωθούν και να λειτουργήσουν συμπληρωματικά με την κλασική, Ιπποκράτεια ιατρική που αντιμετωπίζει όχι μόνο το πάσχον όργανο, αλλά τον πάσχοντα ως δισυπόστατο, ενιαίο ψυχοσωματικό σύνολο με ανάγκη, όταν νοσεί, πλήρους αποκατάστασης της αρμονικής σχέσης και ισορροπίας μεταξύ ψυχής και σώματος.
Στην αντίθετη περίπτωση o άνθρωπος θα υποταχθεί αντί να “υποτάξει” την τεχνολογία, θα χάσει την ελευθερία σκέψης, βούλησης, την ψυχή του, χωρίς να εξασφαλίσει και το αγαθό της σωματικής υγείας. Τελικά από “κύριος” θα γίνει “δούλος” των ιδίων αυτού πράξεων και έργων και ο μόνος τρόπος να βρει ξανά την ανθρωποκεντρική, στοργική ιατρική είναι η αντίθετη διαδρομή επιστροφής στις ξεχασμένες ρίζες της Ιπποκράτειας ιατρικής, χωρίς ν’ απαρνηθεί τα μεγάλα οφέλη της σύγχρονης ή και μελλοντικής βιοτεχνολογίας.
Εξαιρετικό άρθρο!!
Σε λίγες σειρές συμπυκνώνει μεγάλες αλήθειες για την Ιατρική του σήμερα στην Ελλάδα και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη λάθος πορεία που ακολουθούμε…
Η ιατρική στην Ελλάδα τείνει να γίνει επιχειρηματοκεντρική αντί ανθρωποκεντρική & επιστημονοκεντρική, όπως θα έπρεπε να είναι.
Οι επιχειρηματικοί όμιλοι εμπορεύονται τις εξετάσεις των ασθενών σαν να πουλούν “μπλουζάκια”, κάνουν εκπτώσεις στις τιμές για να προσελκύσουν “πελάτες”, κάνοντας φυσικά εκπτώσεις στο χρόνο και στην ποιότητα των εξετάσεων. Παρέχουν νούμερα και εικόνες, χωρίς να ενδιαφέρονται για τον ασθενή. Με τον τρόπο αυτό, δεν επικεντρώνονται στην άμεση επίλυση του διαγνωστικού ζητήματος του εξεταζομένου γιατί δεν τον βλέπουν σαν ασθενή αλλά σαν πελάτη.
Είναι επομένως απαραίτητη η προσωπική σχέση ιατρού (κλινικού & εργαστηριακού) & ασθενούς. Στο εξωτερικό εδραιώνεται η Κλινική Ακτινολογία και κερδίζει έδαφος η Ολιστική προσέγγιση του ασθενούς από τον Κλινικό Ιατρό.
Καιρός λοιπόν, ασθενείς και ιατροί, να αναθεωρήσουμε την προσέγγιση μας σε ό,τι αφορά τις υπηρεσίες υγείας που ζητούμε ή παρέχουμε αντίστοιχα και να ενσωματώσουμε ξανά την Ιπποκράτειο Ανθρωπιστική Ιατρική στην πράξη.