Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ANGELICA sylvestris (Αγγελική η αγρία) και ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Το συναντούμε με τις ονομασίες Νεροκάλαμο, Αγγελική, ρίζα του Αγίου Πνεύματος, ρίζα του Αρχάγγελου. Φύεται σε όλη την Ευρώπη.
Το βρίσκουμε κοντά σε υγρά δάση, τις χαράδρες και ανάμεσα στα βράχια. Στη χώρα μας το βρίσκουμε ιδιαίτερα σε Πρέβεζα, Πήλιο, Παρνασσό, Οίτη και Μεσσήνη.
Είναι πολυετές φυτό. Έχει πιο λεπτή εμφάνιση από την A. archangelica. Στέλεχος κούφιο εσωτερικώς, ύψους 60 έως 150 εκατοστά. Φύλλα πολλά, δις ή τρις πτεροειδή, με φυλλάρια πλατιά, μίσχους διογκωμένους που σχηματίζουν κολεό. Ανθοταξία σε μεγάλα σκιάδια με λευκά άνθη, πολλές φορές σε ρόδινη απόχρωση.
Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες. Ρίζα μακριά, κάθετη, σε πάχος δακτύλου.
Είναι φαρμακευτικό και μελισσοκομικό φυτό και όλα τα μέρη του έχουν ένα ευχάριστο άρωμα.
Η άγρια Αγγελική είναι βρώσιμο βότανο. Οι σπόροι του χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα και τα φύλλα και οι νεαροί βλαστοί ως αρωματικό στις σαλάτες. Η γεύση τους είναι κάπως πικρή. Τα ψιλοκομμένα φύλλα είναι καλή προσθήκη σε μαγειρεμένα φρούτα. Το στέλεχος και τα φύλλα χρησιμοποιούνται σε γλυκίσματα και ζαχαρωτά. Ο σπόρος χρησιμοποιείται ως αρωματική ουσία σε γλυκίσματα και αρτοσκευάσματα. Η ρίζα βράζεται και τρώγεται σε σαλάτα. Χρησιμοποιείται επίσης ως παρασιτοκτόνο (η σκόνη των καρπών του) και παράγει μία καλή κίτρινη χρωστική ουσία.
Ιστορικά στοιχεία
Λέγεται ότι οι αρχιτέκτονες της αρχαίας Ελλάδας εμπνεύστηκαν τις αυλακωτές κολώνες των ναών από το κομψό, αυλακωτό στέλεχος της αγγελικής της αγρίας ή από κάποιο παραπλήσιο είδος σκιαδοφόρων. Αν παραβάλουμε το στέλεχος του φυτού με μία δωρική κολώνα μένουμε κατάπληκτοι από την ομοιότητα.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ υποτίθεται ότι είχε πει στους μοναχούς, να μασούν ρίζες αγγελικής για να προστατεύονται από την πανούκλα. Το φυτό δεν προστάτευσε τους ανθρώπους στον Μεσαίωνα, παρ’ ότι όντως περιέχει ενεργά συστατικά με αντισηπτικές και μυκητοκτόνες ιδιότητες. Για αυτό μερικές φορές οι Λάπωνες συσκευάζουν τα ψάρια μέσα σε αγγελική. Επίσης οι Λάπωνες χρησιμοποιούν τις σαρκώδεις ρίζες της σαν τροφή και τα στελέχη ως φάρμακο. Η φυλή Σάμι της Λαπωνίας, χρησιμοποιούν το φυτό για να φτιάξουν ένα παραδοσιακό μουσικό όργανο το fadno.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν αλοιφές από το βότανο ή έκαναν μπάνια με το βότανο διαλυμένο για να ανακουφίζουν όσους υπέφεραν από ρευματισμούς και ποδάγρα.
Συστατικά – χαρακτήρας
Ανήκει στα φυτά που περιέχουν αιθέρια έλαια και ρητίνες και είναι ολόκληρη αρωματικότατη, με δυνατή και επίμονη μυρωδιά. Όλα τα όργανα του φυτού περικλείουν αιθέριο έλαιο (και ιδιαίτερα η ρίζα του σε ποσότητα 1%), αποτελούμενο από φελλανδρίνη, οργανικά οξέα και μία κουμαρίνη, την αγγελικίνη. Οι σπόροι περιέχουν φουρανοκουμαρίνες (ιμπερατορίνη και βεργαπτένη). Η χημική σύνθεση της ρίζας της αγγελικής είναι πτητικό λάδι, ανάμεικτο με ένα οξύ πτητικό, κερί, ρετσίνι, τανίνη, μηλικό οξύ, ζάχαρη, κόμμι, άμυλο και πρωτεΐνες.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το βότανο ανθίζει από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο. Οι σπόροι του ωριμάζουν από Αύγουστο μέχρι Οκτώβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται κύρια το ρίζωμα του φυτού το οποίο συλλέγουμε Μάρτιο – Απρίλιο και Σεπτέμβρη – Οκτώβρη. Αυτό γίνεται γιατί στις ρίζες τα ενεργά συστατικά του φυτού βρίσκονται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση. Χρησιμοποιούνται όμως και τα σπέρματα του μετά το δέσιμο των ανθέων του και τα μυρωδάτα φύλλα του.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Η ρίζα και οι σπόροι του φυτού δρουν ως αντισπασμωδικό, αρωματικό, άφυσο, εφιδρωτικό, διουρητικό, εμμηναγωγό, αποχρεμπτικό, διεγερτικό, στομαχικό, τονωτικό. Γενικά δρα εναντίον όλων των φαινομένων της ατονίας του πεπτικού συστήματος και των νευρικών πονοκεφάλων. Έχει επίσης ιδιότητες αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές. Χρησιμοποιείται ακόμη ως καρδιοτονωτικό και ως ευεργετικό για τα μάτια. Το αφέψημα του φυτού χρησιμοποιείται για θεραπεία βρογχικού άσθματος, καταρροή, βήχα και δυσπεψία.
Σε εξωτερική χρήση το χρησιμοποιούν υπό μορφή πομάδας για καταπραϋντικές εντριβές, σε περιπτώσεις ρευματισμού, αρθρίτιδας και παθήσεων του δέρματος.
Τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται υπό μορφή καταπλάσματος σε περιπτώσεις μωλώπων αλλά όταν ξεραθεί το φυτό, τα φύλλα χάνουν την χρησιμότητά τους για καταπλάσματα. Σε εσωτερική χρήση δίνουμε το αφέψημα κατά της ξινίλας του στομαχιού, κατά της δυσπεψίας, κατά του βήχα, σε περιπτώσεις ανορεξίας, ελκών του στομάχου, ενώ συντελεί στην απόχρεμψη.
Είναι λιγότερο πλούσιο σε δραστικά συστατικά από την Α. Archangelica και είναι λιγότερο δραστική από αυτήν.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Ρίχνουμε μία κουταλιά του καφέ άνθη και φύλλα ή και σπέρματα σε ένα φλιτζάνι νερό και βράζουμε για 10 λεπτά. Πίνουμε μέχρι δύο φορές την ημέρα. Υπό μορφή σκόνης της ρίζας, χρησιμοποιείται δύο φορές την ημέρα, σε ποσότητα μιας πρέζας, με την ίδια ποσότητα νερού ως βραστάρι.
Προφυλάξεις
Μεγάλες δόσεις του φυτού μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά το κεντρικό νευρικό σύστημα και επιβαρύνουν την υπέρταση και τις λειτουργίες της καρδιάς και της αναπνοής. Το φυτό μοιάζει με το δηλητηριώδες κώνειο η ρίζα του οποίου είναι βολβώδης και θέλει προσοχή να μην γίνει μπέρδεμα μεταξύ των δύο βοτάνων. Δεν ενδείκνυται για τις εγκύους και τους διαβητικούς. Οι φουροκουμαρίνες που περιέχει το φυτό μπορούν να αυξήσουν την ευαισθησία του δέρματος στον ήλιο. Όταν κάνουμε καταπλάσματα το δέρμα γίνεται φωτοευαίσθητο και χρειάζεται προσοχή.
