» Οι προοπτικές σπηλαιολογικού τουρισμού αναδεικνύονται μέσα από διπλωματική εργασία
στο Πολυτεχνείο Κρήτης
Μια ιδιαίτερη μορφή τουρισμού που θα μπορούσε να αναπτυχθεί στα Χανιά και γενικά στην Κρήτη, είναι αυτή του “Τουρισμού Σπηλαίων”. Τόσο ο αριθμός τους, όσο και τα ιδιαίτερα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά κάνουν τα σπήλαια τόπους που προσελκύουν ανθρώπους από όλον τον κόσμο.
Στη μορφή αυτή του τουρισμού έγινε ιδιαίτερη αναφορά στη διπλωματική εργασία του Πασχάλη Ιωαννίδη στη Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης (τριμελής εξεταστική επιτροπή Μανώλης Μανούτσογλου, Νικόλαος Καλλίθρακας- Κόντος και Αντώνης Βαφείδης) που παρουσιάσθηκε την Πέμπτη. Στην διπλωματική γίνεται η συγκριτική αξιολόγηση συγκέντρωσης ραδονίου σε σπήλαια με χρήση ανιχνευτών SSNT.
«Ο φοιτητής μας έκανε καταπληκτική δουλειά, σε μια δύσκολη περίοδο» τόνισε ο καθηγητής κ. Μανώλης Μανούτσογλου. Ειδικά σε ότι αφορά τα τουριστικά σπήλαια ο καθηγητής παρατήρησε πως στα τέλη του προηγούμενου αιώνα αναδείχθηκε « η σημασία των τουριστικών σπηλαίων ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου εκατοντάδες νέα σπήλαια ανακαλύπτονται και μετατρέπονται σε τουριστικά αξιοθέατα, με αποτέλεσμα, σήμερα σχεδόν σε κάθε χώρα, υπάρχει τουλάχιστον ένα τουριστικό σπήλαιο. Επί αιώνες τα σπήλαια ήταν τα μόνα γεωλογικά στοιχεία, για τα οποία υπήρχε τεράστιο τουριστικό ενδιαφέρον. Ωστόσο τις τελευταίες δεκαετίες, η διερεύνηση ενός τουριστικού αξιοθέατου, έλαβε σταδιακά μεγαλύτερη προσοχή προκειμένου να ερευνηθούν όλες οι πιθανές πτυχές της εξεταζόμενης περιοχής. Αυτή η αλλαγή, οφείλεται επίσης σε οικονομικούς λόγους, οδηγώντας έτσι σε καλύτερη ενσωμάτωση των διαφόρων τουριστικών στόχων μεταξύ τους. »
Μέχρι σήμερα είναι δύσκολο να καθοριστεί επακριβώς ο συνολικός οικονομικός προϋπολογισμός του συνόλου των τουριστικών σπηλαίων, λόγω της έλλειψης διαθέσιμων και αξιόπιστων δεδομένων των επισκεπτών τους και των ακόμη λιγότερων δεδομένων των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που δραστηριοποιούνται στα τουριστικά σπήλαια (μεταφορά, διαμονή, εστίαση κ.λπ.).
«Με κάποιους παλαιούς πρόχειρους υπολογισμούς, αξιολογήθηκε ότι υπάρχουν περίπου 500 μεγάλα σπήλαια με πάνω από 50.000 επισκέπτες/έτος, ενώ πάνω από 250 εκατομμύρια επισκέπτες πληρώνουν ετησίως κατά μέσο όρο ένα εισιτήριο των 5 δολαρίων (U.S. $) για να τα επισκεφθούν, φτάνοντας ένα συνολικό ποσό των 1.25 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Αλλά πολύ υψηλότερα είναι τα έσοδα από τον συνυπολογισμό όλων των δραστηριοτήτων που σχετίζονται αυστηρά με τα τουριστικά σπήλαια (μεταφορά, διαμονή, εστίαση κ.λπ.), εάν ληφθεί υπόψη ότι περίπου 100 εκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν, άμεσα ή έμμεσα, το εισόδημά τους από την εργασία τους σε αυτά (Cigna & Forti, 2013)» λέει στη διπλωματική του έρευνα ο Πασχάλης Ιωαννίδης, απόφοιτος του ΜΗΧΟΠ του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Ο ίδιος εξηγεί στα πλαίσια της διπλωματικής του πως «τα σπήλαια αποτελούν τα καλύτερα μέρη στον κόσμο για την πραγματοποίηση ερευνών σε πολύ διαφορετικούς χώρους γιατί έχουν χαμηλά ενεργειακά πεδία, με χαμηλούς θορύβους και σταθερές συνθήκες. Αποτελούν την τέλεια παγίδα για τη συσσώρευση στοιχείων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και οι φυσικές και χημικές αποθέσεις είναι ικανές να καταγράψουν οποιαδήποτε συμβάν στις περιοχές των σπηλαίων κατά την ανάπτυξη τους»
Στον επίλογο του ο κ. Ιωαννίδης επισημαίνει πως «δεν χρειάζεται να αναφέρω ειδικά σε Κρητικούς και Κρητικοπούλες τον σημαντικό ρόλο που έχουν παίξει τα σπήλαια από την ιστορία του κάθε τόπου στην ευρύτερη εξέλιξη του πολιτισμού μας. Τα σπήλαια στις σημερινές συνθήκες είναι δομές που επλήγησαν βάναυσα από την πανδημία και είναι χρέος όλων μας να υποστηρίξουμε με όποιον τρόπο ο καθένας μπορεί, την ουσιαστική και πολυποίκιλη συμβολή τους.»
Παρασκευάς Περάκης και Ελένη Φουντουλάκη σχολιάζουν την επικαιρότητα και μπαίνουν… onLine με την Επίκουρη Καθηγήτρια Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ Ιωάννα Κωσταρέλλα, την Ιταλίδα Δρ Ιστορικών Σπουδών Desi Marangon, τη θεατρική συγγραφέα Κατερίνα Σχοινοπλοκάκη και τον Πρόεδρο του συλλόγου Ιδιοκτητών Ενοικιαζομένων Αυτοκινήτων Ν. Χανίων Χρήστο Μυλωνάκη
Το Ραδόνιο στα σπήλαια
«Το ραδόνιο (Rn) είναι ένα φυσικό άχρωμο, άοσμο, ευγενές ραδιενεργό αέριο και αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή ιονίζουσας ακτινοβολίας. Προέρχεται από συγκεντρώσεις ουρανίου και θυγατρικών του σε πετρώματα, έδαφος και ύδατα και τείνει να συγκεντρώνεται σε κλειστούς χώρους όπως υπόγεια ορυχεία, σπήλαια αλλά και κατοικίες. Η συγκέντρωση ραδονίου στους παραπάνω χώρους, συμβάλλει σημαντικά στη αύξηση της δόσης της ιονίζουσας ακτινοβολίας που λαμβάνει ο άνθρωπος. Για τη μέτρηση της συγκέντρωσης του ραδονίου χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι, οι οποίες ταξινομούνται ανάλογα με το αν καταγράφουν το ραδόνιο ή τα θυγατρικά του, τον απαιτούμενο χρόνο μέτρησης και την ύπαρξη ή όχι συνεχούς πηγής ενέργειας του οργάνου μέτρησης» αναφέρει στα πλαίσια της διπλωματικής του εργασίας ο απόφοιτος Πασχάλης Ιωαννίδης . Η διπλωματική εργασία είχε ως στόχο επίσης « να συγκρίνει τους τρόπους καταμέτρησης συγκέντρωσης ραδονίου σε σπήλαια, που πραγματοποιούνται μέσω διαφορετικών τύπων παθητικών ανιχνευτών καταγραφής ιχνών (Solid-State Nuclear Track Detector’s, SSNTD’s) οι οποίοι χρησιμοποιούνται διεθνώς. Για την αποτελεσματική σύγκριση και αξιολόγηση της συγκέντρωσης ραδονίου, με την παθητική αυτή μέθοδο έγινε χρήση δεδομένων από την διεθνή βιβλιογραφία. Συνολικά μελετήθηκαν και ταξινομήθηκαν οι μέθοδοι μέτρησης της συγκέντρωσης του ραδονίου σε εξήντα μία (61) δημοσιευμένες εργασίες που έχουν τύχει των περισσοτέρων αναφορών στην διεθνή βιβλιογραφία, που αναφέρονται σε μετρήσεις συγκέντρωσης ραδονίου με SSNTD’s σε 381 διαφορετικά σπήλαια, κατανεμημένα ανά τον κόσμο. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία των εργασιών που χρησιμοποιήθηκαν φαίνεται οι ανιχνευτές CR-39 να είναι οι πλέον χρησιμοποιούμενοι παθητικοί ανιχνευτές παγκοσμίως αγγίζοντας το 54,55%. Με διαφορά ακολουθούν οι ανιχνευτές τύπου LR-115 με 33,33% με βάση τα στοιχεία από τα δεδομένα των εργασιών που χρησιμοποιήθηκαν και τέλος οι υπόλοιποι ανιχνευτές SSNT στο σύνολο τους προσεγγίζουν το 12,12%. Εκτός της ανωτέρω κατάταξης καταγράφηκαν ιδιομορφίες, ακραίες και μέσες τιμές της συγκέντρωσης ραδονίου στα σπήλαια που έχουν μελετηθεί στις εργασίες που χρησιμοποιήθηκαν. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στην καταγραφή, επεξεργασία και των λόγων για τους οποίους πραγματοποιήθηκαν οι μελέτες αυτές τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύτηκαν σε διεθνή ειδικευμένα περιοδικά. Όπως προέκυψε η πλειοψηφία των εργασιών αφορούσε στην επίδραση των διαφορετικών χωροχρονικών συγκεντρώσεων ραδονίου στα σπήλαια στην ανθρώπινη υγεία και κυρίως των ατόμων που εργάζονταν εντός των σπηλαίων (ξεναγοί, κ.λπ.). Περαιτέρω λόγοι για τους οποίους έχουν γίνει έρευνες είναι ο προσδιορισμός της συμπεριφοράς των συγκεντρώσεων ραδονίου εντός των σπηλαίων, η σύγκριση των μεθόδων μεταξύ διάφορων τύπων ανιχνευτών ραδονίου καθώς και η συσχέτιση των τιμών συγκέντρωσης ραδονίου στα σπήλαια είτε με την ύπαρξη φυσικών γεωλογικών δομών όπως τα ρήγματα ή/και γεωλογικών φαινομένων όπως οι σεισμοί.»
O τουρισμός των σπηλαίων… στην ιστορία
Κατά τα προϊστορικά χρόνια, ο άνθρωπος τα χρησιμοποιούσε κυρίως για πρακτικούς λόγους, δηλαδή για καταφύγιο ή χώρο ταφής και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, οι οποίες δεν μπορούν να θεωρηθούν τουριστικές. Η πρώτη καταγεγραμμένη τουριστική επίσκεψη ενός σπηλαίου έλαβε χώρα στη Μεσοποταμία όπου, ο Shalmaneser Βασιλιάς της Ασσυρίας το 853 ή 852 π.Χ. επισκέφτηκε ένα φυσικό σπήλαιο στο οποίο ένας προγενέστερος βασιλιάς της Ασσυρίας είχε χαραγμένο το πορτρέτο του στην είσοδο του σπηλαίου. Το γεγονός αυτό απεικονίζεται σε μια μπρούτζινη πλακέτα στην πύλη του βασιλικού παλατιού στο Balawat, που εκτίθεται τώρα στο Βρετανικό Μουσείο .
Αργότερα, πριν από 2000 χρόνια περίπου, ο Πλίνιος ένας Ρωμαίος συγγραφέας, περιέγραψε το σπήλαιο Dog’s Cave κοντά στη Νάπολη της Ιταλίας, το οποίο επισκέφθηκαν αρκετά άτομα λόγω της απελευθέρωσης διοξειδίου του άνθρακα σε σημείο κοντά στο πάτωμα, το οποίο σκότωνε μικρά ζώα (γεγονός από το οποίο προέκυψε και το όνομά του) (Είκ.2.2). Την ίδια περίοδο, αρκετά σπήλαια με υψηλές θερμοκρασίες μετατράπηκαν σε θερμά λουτρά, όπως το σπήλαιο Sciacca στη Σικελία. Επίσης, σε πολλές χώρες τα σπήλαια τα επισκέπτονταν για θρησκευτικούς σκοπούς. Αργότερα μέχρι τον Μεσαίωνα τα σπήλαια συσχετίστηκαν με τον διάβολο ή την κόλαση και οι άνθρωποι απέφευγαν να τα επισκέπτονται.Παρόλα αυτά, εάν ένα τουριστικό σπήλαιο έχει οριστεί ως ένα σπήλαιο στο οποίο πρέπει να πληρώσει κάποιος για να εισέλθει σε αυτό, τότε το παλαιότερο τουριστικό σπήλαιο είναι το Vilenica στη Σλοβενία. Στις αρχές του 17ου αιώνα, ο Κόμης του Petac άρχισε να προσκαλεί τους ανθρώπου της Τεργέστης και μερικούς ευγενείς φίλους του, να επισκεφθούν το σπήλαιο σε ορισμένες γιορτές. Πιθανώς ήδη από το 1633 ο Κόμης χρέωνε την είσοδο του επισκέπτη στο σπήλαιο. Μέρος των χρημάτων δωρίστηκε στην τοπική εκκλησία του Lokev, όπου συμφωνήθηκε να αξιοποιηθούν στην αύξηση της ασφάλεια των ανθρώπων εντός του σπήλαιο.
Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα μόλις, ο τουρισμός των σπηλαίων έγινε δημοφιλής στην Ευρώπη. Αρκετά σπήλαια απέκτησαν παγκόσμια φήμη με αποτέλεσμα να τα επισκέπτονται εκατοντάδες άτομα ετησίως, αναπτύσσοντας μια τουριστική οργάνωση γύρω από αυτά. Τα περισσότερα από τα σπήλαια εξακολουθούν να είναι σημαντικά και σήμερα και δέχονται κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες ετησίως.
Στο τέλος του 18ου αιώνα, ο τουρισμός των σπηλαίων αρχίζει να αναπτύσσεται και εκτός Ευρώπης. Στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχαν πλέον εκατοντάδες σπήλαια, με τα περισσότερα να βρίσκονται στην Ευρώπη, τα οποία κάθε χρόνο τα επισκέπτονταν ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός τουριστών. Όμως, η πραγματική έκρηξη του τουρισμού ξεκίνησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η δυνατότητα ταξιδιού έγινε φθηνότερη και ευκολότερη, ακόμη και στη μεσαία τάξη, με τον μαζικό τουρισμό να γίνεται πραγματικότητα.
(Δείτε περισσότερες φωτό και βίντεο από το πανέμορφο σπήλαιο του Σαμωνά στον Αποκόρωνα)
