Μετάφραση: ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΛΑΨΗΣ
Επιστημονική επιμέλεια: Δημήτρης Καιρίδης
ΣΕΙΡΑ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Πεδίο Αθήνα 2017
Λόγω ελληνικής διπλωματικής επικαιρότητας παρουσιάζουμε σήμερα την “Ανάλυση εξωτερικής πολιτικής από την Εμπειρία στη Θεωρία” της Αμερικανίδας καθηγήτριας στην έδρα George H Bush του πανεπιστημίου του Τέξας
Στα ερευνητικά ενδιαφέροντα της καθηγήτριας VALERIE M. HUDSON περιλαμβάνονται η ανάλυση εξωτερικής πολιτικής, οι σπουδές ασφάλειας, το φύλο στις διεθνείς σχέσεις και η μεθοδολογία έρευνας. Έχει επίσης συγγράψει και επιμεληθεί αρκετά βιβλία, και το 2004 τιμήθηκε με σημαντικά βραβεία.
Την ελληνική έκδοση επιμελήθηκε ο καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑIΡΙΔΗΣ
ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Τα περιεχόμενα αυτού του ενδιαφέροντος βιβλίου είναι τα εξής:
Προλογικό σημείωμα του καθηγητή Δημήτρη Καικρίδη σε τρία (3) μέρη όπως:
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Εισαγωγή. Η κατάσταση και εξέλιξη της ανάλυσης της εξωτερικής πολιτικής είναι ένας οδικός χάρτης.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
2. Το άτομο που λαμβάνει αποφάσεις Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ των ηγετών
3. Η ομαδική λήψη αποφάσεων. Δυναμική Μικρών ομάδων
Οργάνωσιακή Διαδικασία και Γραφειοκρατική Πολιτική
4. Κουλτούρα και Εθνική Ταυτότητα
5. Εσωτερική Πολιτική και Αντιπολιτική
6. Τα επίπεδα των Εθνικών Χαρακτηριστικών και του Διεθνούς Συστήματος: Επιπτώσεις στην Εξωτερική Πολιτική.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΚΟ> ΣΥΝΔΥΑΖΟΝΤΑΣ ΟΛΑ ΜΑΖΙ – Ή ΜΗΠΩΣ ΟΧΙ
7. Ενοποίηση θεωριών στην ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής
8. Το μέλλον της ανάλυσης εξωτερικής πολιτικής
ΑΠΟΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΑΦΗΓΗΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Στο 3σέλιδο προλογικό του σημείωμα ο καθηγητής Δημήτρης Καιρίδης (τον Απρίλιο 3, 2017, γράφει ενδιαφέρουσες απόψεις, μερικές από τις οποίες επιλέγουμε αποσπάσματα
Α) Το τέλος του ψυχρού πολέμου απονομιμοποίηση «Τα μεγάλα αφηγήματα στις διεθνείς σχέσεις (και όχι μόνο εκεί) γιατί η φιλοσοφία των μεγάλων «ισμών» να εξηγήσουν τους βασικούς μηχανισμούς λειτουργίας των διεθνών σχέσεων, με όσο το δυνατόν λιγότερες ανεξάρτητες μεταβλητές, είχε ένα νόημα για όσο διάστημα ο κόσμος κυριαρχούνταν από την ψυροπολεμική αντιπαλότητα ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις.
Β) Όμως ο σημερινός κόσμος φαίνεται ότι στερείται των σταθερών αναφορών της ψυχροπολεμικής εποχής. Για να καθίσταται ολοένα και πιο ρευστός, ασταθής και μεταβαλλόμενος με έλλειψη σταθερότητας που τον χαρακτηρίζει. Για να έχει έρθει η ανάγκη να αναγνωριστεί η πολυπλοκότητά της διαδικασίας χάραξης της εξωτερικής πολιτικής…
Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ
Πράγματι, η διαδικασία της πολιτικής των κρατών είναι μη κατεξοχήν πολυπαραγωγική και σύνθετη διαδικασία, ακομα και για τα πιο ισχυρά κράτη του ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, όπου, στο πλαίσιο αυτό, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump, δεν θ’αργήσει ν’ανακαλύψει ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική, επηρεάζεται από δυνάμεις που δεν ελέγχει.
Οπως, για παράδειγμα, είναι η βούληση των άλλων ισχυρών και ανεξάρτητων κρατών στο εξωτερικό, παράλληλα με ισχυρά θεσμα αντίβαρα, που προβλέπει το αμερικανικό δόγμα στο εσωτερικό.
Πάντως, η ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής, στο εξής, αποφεύγει τα απλουστευτικά σχήματα και τις υπέρμετρες φιλοδοξίες των παραδοσιακών «ΙΣΜΩΝ» των διεθνών σχέσεων. Ίσως, όμως, δεν κατέστη ποτέ ιδιαίτερα δημοφιλής, κινούμενος στο επίπεδο του μεσαίου εύρους και όχι των μεγάλων θεωριών.
Όμως, ίσως γι’ αυτό προσελκύει ερευνητές που ενδιαφέρονταν για την ιστορία, τη διεπιστημονική προσέγγιση των κοινωνικών φαινομένων και τη συγκριτική μέθοδο μέσα από τη γνώση και άλλων γνωστών κε εθνικών εμπειριών.
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΚΑΘΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Μάλιστα, την μέθοδο αυτή για τη σύγχρονη εξωτερική πολιτική την ακολουθεί, σε αυτό το διεθνούς ενδιαφέροντος βιβλίο της καθηγήτριας VALERIE M. HUDSON και την ομάδα συνεργασίας της. Αλλά και τη δημιουργική ομάδα του καθηγητή ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΙΡΙΔΗ που εκφράζει το Λόγο της, πέρα από στομφώδεις διακηρύξεις που, συνήθως, γίνονται ακαδημαϊκές μόδες, χωρίς, όμως συχνά να αντέχουν στον έλεγχο της εμπειρικής επαλήθευσης.
Στη δεύτερη σελίδα της εισαγωγής του ο καθηγητής Δημήτρης Καιρίδης αναφέρει ότι η σύγχρονη κοινωνική θεωρία συμπεριλαμβάνει κάθε κοινωνική ανάλυση.
Με το επίπεδο της γενίκευσης να είναι χρήσιμο και πολλές φορές απαραίτητο. Αλλά, θα πρέπει να μπορεί να συνδέεται και με το συγκεκριμένο. Όπως, εύλογα απαιτεί η μικρό θεμελίωση (microfoundations), η οποία κυριαρχεί πλέον στην αμερικανική πολιτική.
ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΟΛΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Για να σημειώσει στο μέσον της δεύτερης σελίδας της εισαγωγής ο καθηγητής Δημήτρης Καιρίδης ότι: Οι περισσότεροι μεγάλοι αστέρες των σύγχρονων διπλωματικών σχέσεων όπως ο Kenneth Waltz και Alexander Wendt, δεν ασχολήθηκαν μαζί της. Μάλιστα ο Waltz την υποτίμησε συστηματικά και ανεπιφύλακτα, περιφρονώντας αυτούς που ονόμαζε reductionism, δηλαδή τα επι μέρους και τις λεπτομέρειες, ενώ ο ίδιος αφιερώθηκε στη μελέτη του Διεθνούς Συστήματος που θεωρούσε ότι είναι το πιο σημαντικό.
Όμως, η υποτίμηση αυτή είχε δραματικές συνέπειες για το κύρος και τη χρησιμότητα του κλάδου των Δ.Σ. συνολικά, ιδίως μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Τονίζοντας ότι η παραδοσιακή θεωρία των Δ.Σ. και του ορθολογισμού βασιζόταν στον υλισμό, απέτυχε όχι μόνο να προβλέψει αλλά και να εξηγήσει το τέλος και της ψυχροπολεμικής αντιπαλότητας.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΡΕΜΕΙΝΑΝ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΕΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΡΙΝ ΤΟ 1989
Πλέον ο διεθνές περιβάλλον, που προέκυψε μετά το 1989 στερούνταν των όποιων συστημικών σταθερών των προηγουμένων τεσσάρων δεκαετιών. Με την επιστροφή στην περισσότερο ή λιγότερο αυτόνομη δρώσα τακτική.
Αλλά πέρα από τη δομή, είτε αυτή ορίζεται από υλικές, είτε από ιδεαλιστικές εννοιολογικές μεταβλητές κρίθηκε απαραίτητη πρόσφατα και ανανέωσε το ενδιαφέρον για την ανάλυση Ε.Π.. ΔΥΣΤΥΧΩΣ, όμως, στη χώρα μας οι Δ.Σ. παρέμειναν εγκλωβισμένες λίγο πολύ στις προ του 1989 διενέξεις των Μεγάλων «ΙΣΜΩΝ».
Με το ενδιαφέρον να είναι ότι πολύ συχνά η ελληνική βιβλιογραφική παραγωγή στις Δ.Σ. παλινδρόμησε μεταξύ ενός άκριτου αναμασήματος ξεπερασμένων θεωρητικών δίπολων και αντιθέσεων, από τη μια και μιας «ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ» περιπτωσιολογίας των σπουδών περιοχής, όταν αυτή δεν εκφυλιζόταν εντελώς σε μια δημοσιογραφική ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής, βάσει συγκεκριμένων ζητημάτων όπως: η αντιπαλότητα εδώ και χρόνια με την Τουρκία, η οποία δεν είναι τωρινή αλλά ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ αντίθεση από την Ελληνική πλευρά.
ΟΙ ΑΤΕΛΕΙΩΤΕΣ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΕΝΟΧΟΠΟΙΟΥΝ ΤΗ ΣΥΝΕΧΗ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Όμως, παρά την απόλυτη αυτή άποψη για την τουρκική αντιπαλότητα οι Διεθνεις. Σχέσεις με την Ελλάδα δεν ευθύνονται ελληνικά αλλά και τουρκικά, αφού οι τουρκικές παραβιάσεις, ως σήμερα, ενοχοποιούν εκ των πραγμάτων την τουρκική πλευρά, με δεδομένο ότι από τα μεταπολεμικά χρόνια ως τώρα η Τουρκία απειλεί και παραβιάζει… κάθε στιγμή την ελληνική ακεραιότητα, με κατάληψη της μισής Κύπρου, με συνεχής στρατιωτική κατοχή…. Χωρίς, η συνολική υπέρτερη δύναμη της Τουρκίας να αποτελεί εχθρό της Ελλάδας, αφού γύρω-τριγύρω από το Αιγαίου, Ισραήλ, Παλαιστίνη, Σαουδική Αραβία, Κούρδοι κ.λπ.
Όμως, το βιβλίο: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ αποτελεί ένα σημαντικό εγχειρίδιο για την εξωτερική ελληνική πολιτική, τώρα που από το 1989 αλλάξανε τα πάντα.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ
Πέρα από την, ως τώρα ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής αποσπούμε από το κεφάλαιο 2 ενδιαφέροντα αποσπάσματα, όπως:
α) Οι ηγέτες έχουν σημασία: Στις διεθνείς σχέσεις, αυτό το ερώτημα έχει απαντηθεί με διάφορους τρόπους, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Στη δεκαετία του 30 δεν ήταν ασυνήθιστη η χρήση της προσέγγισης του «ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΝΔΡΑ», έπεσαν σε ανυποληψία και τα πιο σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση της συμπεριφοράς τουλάχιστον των υπερδυνάμεων θεωρούνταν εκείνα που βρίσκονταν στο κρατικό ή στο συστημικό επίπεδο.
Μετά τον ψυχρό πόλεμο, κρίσεις όπως αυτές της Βόρειας Κορέας, ώθησαν τους ειδικούς να επανεξετάσουν τα ηγετικά χαρακτηριστικά, προκειμένου να κατανοήσουν την εξωτερική πολιτική αντίστοιχων κρατών…
Παράλληλα και με τις προόδους στη μελέτη της ανθρώπινης ψυχολογίας
Η C.I.A. ΠΛΗΡΟΦΟΡΕΙ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΗΓΕΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΥΨΗΛΟΒΑΘΜΟΥΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΕΣ
Όμως, η ακαδημαϊκή κοινότητα ήταν επιφυλακτική σχετικά με την αξία της ανάλυσης των ηγετών.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπήρξε πολύ λιγότερο διστακτική. Ένα γραφείο ανάλυσης της ηγεσίας δημιουργήθηκε στη CIA στη δεκαετία του 1970 και μέχρι σήμερα συνεχίζει να προσφέρει στους προέδρους και σε υψηλόβαθμους διπλωμάτες ανάλυση και ενημέρωση για ηγέτες ανά την υφήλιο.
Όπως το έθεσε ένας σχολιαστής «πολιτικοί ιθύνοντες επιδιώκουν απεγνωσμένα τι είδους αντιπάλους αντιμετωπίζουν…, αλλά οι στρατηγικές της αποτροπής των διαπραγματεύσεων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εικόνα που έχουν οι άλλοι για τον κόσμο. Με την επικοινωνία ανάμεσα στα κράτη να μπορεί να επηρρεαστεί σημαντικά η ιδιοσυγκρασία των ηγετών. Με απεγνωσμένη επιθυμία των πολιτικών ιθυνόντων να κατανοήσουν τους συναδέλφους τους, από άλλα κράτη.
Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΠΟΥΣ ΚΑΤΑ ΧΟΥΣΕΪΝ ΓΙΑΤΙ ΗΘΕΛΕ ΝΑ ΣΚΟΤΩΣΕΙ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ
Αλλά, πότε έχουν σημασία οι ηγέτες σε κάθε απόφαση εξωτερική που με το αποτύπωμα των ιδιαίτερων προσωπικών χαρακτηριστικών και αντιλήψεων του ηγέτη… το είδος του καθεστώτος, ίσως παίζει ρόλο στην απάντηση. Γιατί διαφορετικά καθεστώτα προσφέρουν διαφορετικά επίπεδα περιορισμού στον πολιτικό έλεγχο του ηγέτη, ακόμα και σε καλά θεμελιωμένες δημοκρατίες.
Ωστόσο, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι δεν υπάρχει κανένα είδος καθεστώτος το οποίο αποκλείει εντελώς την προσωπική πολιτική επιρροή του ηγέτη…
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι αποφάσεις ηγετών που ενεργούν συναισθηματικά (σελίδες 62, 63) εξαιτίας των προηγουμένων εμπειριών ή αναμνήσεων, που είναι πιθανόν να αφήσουν πιο ευδιάκριτο αποτύπωμα στην εξωτερική πολιτική. Με έντονο το παράδειγμα του πατέρα George Bush, με τον νεώτερο όμως το γιό του ο οποίος αντιμετώπισε το Ιράκ του Saddam Hussein, σε σχέση με το γεγονός ότι γνώριζε πως ο Hussein είχε προσπαθήσει να δολοφονήσει τον πατέρα του….
