Συνώνυμο της κοινωνικής δράσης, της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, αλλά κυρίως των ανθρωπιστικών αξιών το Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού παρουσιάζει μία πολύχρονη ιστορία και ένα αξιοσημείωτο έργο και στα Χανιά καθώς συμπληρώνει 80 χρόνια λειτουργίας. Μία ματιά στην ιστορία, στο παρόν αλλά και στο μέλλον του Σώματος, επιχειρούμε με αφορμή αυτήν την επέτειο, αναζητώντας τις αιτίες που παρά την πάροδο του χρόνου και τις κοινωνικές αλλαγές, το Σώμα παραμένει πάντα ενεργό και ζωντανό, με το αίσθημα της ευθύνης πάντα υψηλό ανάμεσα στα μέλη του.
Τα πρώτα βήματα για το Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού έγιναν το μακρινό 1936 με πρωτεργάτρια τότε την Κατίνα Μαζοκοπάκη.
Μια παλιά κατοικία με ένα μεγάλο οικόπεδο μπροστά της είναι η φωλιά του Σώματος που παραμένει η ίδια εδώ και 80 χρόνια, στη Χαλέπα, στην περιοχή της Χονολουλού. Τα Χανιά ήταν η πρώτη πόλη στην Κρήτη όπου αναπτύχθηκε το Σώμα των Οδηγών με πολύ μεγάλη απήχηση.
Στόχος του Σώματος η προσέλκυση κοριτσιών και γυναικών, η συλλογική δράση και η ομαδική δουλειά, η κοινωνική προσφορά, η περιβαλλοντική ευαισθησία. Διαχρονικές αρχές που ισχύουν και σήμερα. Πολύ σημαντικό στοιχείο ότι το Σώμα αυτοδιαλύθηκε την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά καθώς ο δημοκρατικός τρόπος λειτουργίας του και οι σκοποί του δεν συμβάδιζαν με τους στόχους του φασιστικού καθεστώτος.
H κα Νένα Κοντουδάκη – Γαγάνη ήταν μικρό κορίτσι όταν στα 1946 μπήκε στα “πουλιά”.
Η στολή τους κάτι που θυμάται χαρακτηριστικά προερχόταν από κοπτοραπτική στολών που είχαν αφήσει οι Γερμανοί φεύγοντας! «Η μητέρα μου με έβαλε στα “πουλιά” (παιδικές ηλικίες από 7 ετών και πάνω) καθώς είχε βάλει και τα αδέλφια μου στον Προσκοπισμό. Εκτοτε δεν έφυγα ποτέ από τον οδηγισμό». Η πρώτη πενταμελής επιτροπή που επανασύστησε τον Οδηγισμό στα Χανιά αποτελούνταν από τις: Ευαγγελία Κουτσουδάκη, Εσθήρ Θεμιστοκλέους, Μιμίκα Βολάνη, Ευθαλία Μυλωνάκη, Κούλα Παπαδερού.
Στα χρόνια που έζησε ενεργά ως μέλος του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού οι μνήμες είναι άφθονες για την κα Νένα. Πιο χαρακτηριστική; «Εκεί που βρίσκεται η Πύλη της Αμμου υπήρχαν κουφώματα, ήταν σκαμμένα και εκεί κοιμούνταν δύο άστεγοι. Εμείς τότε ως “πουλιά” και οι μεγαλύτεροι οδηγοί εργαστήκαμε για να βελτιώσουμε τις συνθήκες στέγασής τους», μας λέει και δεν ήταν η μόνη κοινωνική δράση. Με μια Ελλάδα σε πολύ μεγάλη φτώχεια και καθυστέρηση οι Οδηγοί των Χανίων εργάζονταν για τον ευπρεπισμό και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής όλων όσοι ζούσαν σε παράγκες που ήταν πάρα πολλοί. Πρωταγωνίστησαν επίσης στη συγκέντρωση και αποστολή ειδών πρώτης ανάγκης για τους σεισμοπαθείς της Κεφαλλονιάς στα 1955, ενώ πραγματοποιούσαν και πολλές εκδρομές με τα πόδια στις γύρω περιοχές, όπου γινόταν εκμάθηση με βάση το παιγνίδι. «Το κλίμα στην ομάδα; Ενθουσιασμός, χαρά, καλή διάθεση… Δεν βλέπαμε την ώρα να έλθει η Κυριακή και να πάμε στους Οδηγούς», μας λέει η κα Νένα.
ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ
Καθώς μπαίνουμε στη δεκαετία του ’60 το Σώμα των Οδηγών συνεχίζει να παρουσιάζει άνθιση. Οπως θυμάται η κα Εύα Μακρυγιάννη σχεδόν κάθε συνοικία είχε ομάδες οδηγών και σμήνη πουλιών. Από τη μνήμη της κας Εύας δεν μπορεί να φύγει η κατασκήνωση-υπηρεσία που πραγματοποιούσε το Σώμα στην Αση Γωνιά. «Το λεωφορείο πήγαινε μια φορά την εβδομάδα. Θυμάμαι ότι κάναμε παγκρήτια κατασκήνωση και στα πλαίσια της κοινοτικής ανάπτυξης θέλαμε να αναπτύξουμε κάποιες δραστηριότητες ώστε να επηρεάσουμε τους κατοίκους. Είχαμε διάφορους κύκλους όπως αυτό της βρεφοκομίας, εξωραϊσμού, ψυχαγωγίας κ.ά. Κάθε πρωί η ομάδα βρεφοκομίας με πλαστικά μπανάκια, σαμπουάν, σαπούνια πηγαίναμε σε σπίτια και κάναμε μπάνιο τα παιδιά! Καταλαβαίνετε ότι οι συνθήκες υγιεινής εκείνη την εποχή ήταν πολύ δύσκολες σε απομακρυσμένα χωριά όπως η Αση Γωνιά. Οι κάτοικοι ήταν ανοικτοί, μας έβαζαν με χαρά στα σπίτια τους, μας οργάνωναν τρικούβερτα γλέντια. Η ομάδα ψυχαγωγίας ετοίμαζε παραστάσεις και θεατρικά, η ομάδα εξωραϊσμού άσπριζε τα ξωκλήσια, τα πεζοδρόμια. Δημιουργήθηκε τέτοια σχέση που στο τέλος… βαπτίσαμε και ένα μωρό του χωριού!».
Και δεν ήταν το μόνο παιδί που βαπτίστηκε από τον Οδηγισμό αφού και στα Χανιά βαπτίστηκε ένα κορίτσι με το όνομα Χαραυγή που ήταν το όνομα της ενωμοτίας των Οδηγών.
ΟΙ ΧΡΥΣΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ’80 – ’90
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών η δράση του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού στα Χανιά ανεστάλη. Ωστόσο, τα μέλη του μαθημένα στην προσφορά θα προσπαθήσουν να προσφέρουν όπως μπορούν σε όσους έχουν ανάγκη.
Ακολουθούν οι δεκαετίες του ’80 και του ’90 που μπορούν να χαρακτηριστούν ως “χρυσές” αφού το Σώμα είχε αναπτυχθεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη νομού. Είχε πολύ μεγάλο αριθμό παιδιών και νέων στις τάξεις του και παράλληλα η εκπαίδευση και τα προγράμματα που υλοποιούσε χαρακτηρίζονται ως πολύ ποιοτικά, όπως θυμάται η υπεύθυνη κατασκηνώσεων κα Αντα Φραγκιαδάκη – Τζιλιβάκη.
Η ίδια θα ενταχθεί στο τοπικό Σώμα τη δεκαετία του ’80, αφού προηγουμένως περάσει από ειδική εκπαίδευση: «Τα προγράμματα της εκπαίδευσης έβγαιναν από τα κεντρικά και κατέβαιναν εκπαιδεύτριες από την Αθήνα. Αυτό που μάθαινες κυρίως ήταν πώς λειτουργεί μια ομάδα, κατασκευές κ.λπ.». Τι ήταν όμως εκείνο που την έφερε κοντά στον Οδηγισμό; «Μου άρεσε η τυπικότητα που υπήρχε. Η τάξη, ο σεβασμός και η ευπρέπεια», σημειώνει, ενώ στην ερώτησή μας αν υπήρχε κάτι το “στρατιωτικό” σε όλη αυτή την οργάνωση σχολιάζει: «Εγώ δεν ένιωσα ποτέ στρατιώτης. Ενιωσα την υπευθυνότητα και τη σοβαρότητα. Αλλωστε υπάρχει το στοιχείο της αυτοδιοίκησης, δηλαδή ότι εμείς αποφασίζουμε για ό,τι γίνεται».
ΣΕ ΕΠΟΧΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ
Στις μέρες μας ο Οδηγισμός βρίσκεται σε μια μετάβαση. «Λόγω της συνθήκης που βρίσκεται η χώρα και της ανάγκης για κοινωνική προσφορά ο Οδηγισμός και το σύνθημα “δώσε χέρι” είναι πιο επίκαιρα από ποτέ», λέει η πρόεδρος του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού Χανίων κα Ερη Κοματσουλάκη εκφράζοντας παράλληλα την αισιοδοξία της για το μέλλον του Οδηγισμού.
Αλλωστε μπορεί τα σημερινά παιδιά να “πνίγονται” από αμέτρητες εξωσχολικές δραστηριότητες, ωστόσο, ο Οδηγισμός εξακολουθεί να προσφέρει την εμπειρία της ομαδικής ζωής και κυρίως της ζωντανής δράσης σε αντίθεση με τη μοναξιά της οθόνης ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή…
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλοί και πολλές που είχαν ασχοληθεί ως παιδιά με τον Οδηγισμό επέστρεψαν μετά από κάποια χρόνια πάλι σε αυτόν. Μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι η τοπική Έφορος του Τμήματος Αρτεμις Βασιλάκη που μπήκε στο Σώμα στις αρχές της δεκαετίας του ’90, διέκοψε στις αρχές του 2000 και επέστρεψε πριν από 3 χρόνια ως ενήλικος: «Η εμπειρία του Οδηγισμού είναι κάτι πολύ διαφορετικό που σε σημαδεύει σαν άνθρωπο. Μπορεί ένα παιδί να έχει την εμπειρία της κατασκήνωσης με τους γονείς ή του παιχνιδιού μαζί τους, όμως με τον Οδηγισμό ζει την περιπέτεια της ομαδικής ζωής κοντά στη φύση και παράλληλα συμμετέχει και σε πολλά, ειδικά μελετημένα, εκπαιδευτικά προγράμματα», σημειώνει, ενώ η αρχηγός σμήνους Μαρία Μιχελογιάννη (η οποία παρότι δεν είχε παιδικές εμπειρίες από τον Οδηγισμό και αποφάσισε να συμμετέχει σε μεγαλύτερη ηλικία), συμπληρώνει: «Εμένα με έφερε στον Οδηγισμό η εμπειρία της ζωής κοντά στη φύση και η διάσταση της κοινωνικής προσφοράς. Επίσης, η ομαδικότητα και η αλληλεπίδραση με άλλα άτομα είναι εμπειρίες που σε ολοκληρώνουν σαν προσωπικότητα και σε κάνουν πιο εξωστρεφή. Αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε και στα παιδιά που έρχονται».
Αξίες και βασικές αρχές
«Διαχρονικά το Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού κινούνταν σε 3 βασικούς άξονες: τη ζωή στη φύση, την ατομική πρόοδο και την κοινωνική προσφορά», μας εξηγούν οι συνομιλήτριές μας, απαντώντας στο ερώτημά μας γιατί να φέρει ένας γονιός το παιδί του στον Οδηγισμό.
«Το παιδί έχει πολλά να ωφεληθεί. Θα ολοκληρώσει την προσωπικότητά του, θα μάθει να συνυπάρχει με άλλα παιδιά, να κρίνει, να παίρνει αποφάσεις και συγχρόνως να είναι αυτόνομο. Αξίες όπως ο σεβασμός στο περιβάλλον και στον συνάνθρωπο, η ομαδικότητα, η υπευθυνότητα, ο προγραμματισμός, η οργάνωση και η κοινωνική προσφορά μαθαίνονται μέσα από δράσεις και βιωματικά παιχνίδια. Συγχρόνως τα παιδιά μαθαίνουν διάφορα πράγματα, όπως π.χ. κόμπους και ανιχνευτικές πρακτικές, ενημερώνονται για τις πρώτες βοήθειες και πώς συμπεριφερόμαστε σε δύσκολες καταστάσεις (πυρκαγιές, σεισμούς κ.λπ.). Και βέβαια τα παιδιά εκτός από βασικές αξίες αναπτύσσουν φιλίες, κοινωνικοποιούνται», επισημαίνουν μεταξύ άλλων.
Διήμερο εκδηλώσεων
Με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την ίδρυσή του, το Τμήμα του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού Χανίων έχει προγραμματίσει για σήμερα, Σάββατο, και αύριο Κυριακή, διήμερο εκδηλώσεων αφιερωμένες στον άξονα της προσωπικής ανάπτυξης.
Συγκεκριμένα σήμερα, 10 με 12 το πρωί, το Τμήμα θα πραγματοποιήσει μία δράση στον Δημοτικό Κήπο Χανίων, ενώ θα ακολουθήσει κατασκήνωση έξω από την έδρα του Τμήματος στη Χαλέπα. Αύριο, Κυριακή, θα γίνει μια δράση στη Χονολουλού και θα οργανωθεί ένας σταθμός με κόμπους όπου θα γίνει μια κατασκηνωτική κατασκευή.
Να σημειώσουμε επίσης ότι το ερχόμενο καλοκαίρι, για πρώτη φορά πανελλήνια, το Τμήμα Ελληνικού Οδηγισμού Χανίων θα διοργανώσει κατασκήνωση για τα “Αστέρια” δηλαδή παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας.
