Την 1η Δεκεμβρίου γιορτάζουμε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, γιατί πριν 109 χρόνια από σήμερα, 1η Δεκεμβρίου 1913, ο προαιώνιος πόθος των Κρητικών έγινε πραγματικότητα.
Η ελληνική σημαία σε ειδική τελετή υψώνεται στο Φρούριο του Φιρκά.
Εθνική αντιπροσωπεία από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το βασιλιά Κωνσταντίνο παρακολουθεί την έπαρση, μέσα σε μια χαρούμενη λαοθάλασσα, ενώ κανονιοβολισμοί του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού χαιρετίζουν τιμητικά την ιστορική αυτή στιγμή….
Αναφερόμενοι στα ιστορικά γεγονότα που προηγήθηκαν πρέπει να διευκρινίσουμε ότι, ενώ η Ελλάδα εθεωρείτο ανεξάρτητο κράτος με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου 1830, η Κρήτη παρέμενε σκλαβωμένη στον Οθωμανό κατακτητή παρά τους αέναους επαναστατικούς αγώνες της με αποκορύφωμα τις επαναστατικές εξεγέρσεις των ετών 1821, 1833, 1841, 1856, 1866, 1878, 1889, 1897.
Ειδικότερα στην Επανάσταση του 1866, “το δεύτερο 21” όπως ονομάζεται, έχουμε το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου όπου οι Αγωνιστές γίνονται παρανάλωμα του πυρός βροντοφωνάζοντας “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ”. Παρά του ότι καταπνίγηκε στο αίμα αυτή η επανάσταση από τη στρατιά του Μουσταφά πασά, το κρητικό ζητημα εξακολουθούσε να κοχλάζει…
Μετά από νέους και αλλεπάλληλους ξεσηκωμούς των Κρητών και ωμές βαρβαρότητες των Τούρκων σε βάρος των Χριστιανών, οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν να διαμορφώσουν ιδιότυπο καθεστώς στο νησί, σύμφωνα με το οποίο η Κρήτη θα παρέμενε στην επικυριαρχία του Σουλτάνου και θα απολάμβανε καθεστώς αυτονομίας με ύπατο Αρμοστή τον πρίγκιπα Γεώργιο, δευτερότοκο γιο του βασιλιά της Ελλάδας, και με την υπόσχεση ότι μελλοντικά θα μπορούσε να ενωθεί με την Ελλάδα, προκειμένου να καθησυχάσουν οι επαναστατημένοι Κρητικοί που αδημονούσαν το “νόστιμον ήμαρ” της Ένωσης.
Μάλιστα οι Μεγάλες Δυνάμεις έστειλαν στρατεύματα στη Μεγαλόνησο για να επιβάλλουν την τάξη και να προστατέψουν το νέο καθεστώς της Κρητικής Πολιτείας. Στην πραγματικότητα, όμως, εποφθαλμιούσαν το νησί και πίστευαν σε μια μελλοντική μόνιμη κατάκτησή του, μιας και ήταν σε όλους γνωστή η στρατηγική του σημασία λόγω της γεωγραφικής του θέσης.
Έτσι χώρισαν το νησί σε ζώνες ελέγχου, όπου οι Άγγλοι είχαν την ευθύνη του Ηρακλείου, οι Ρώσοι του Ρεθύμνου, οι Γάλλοι του Λασιθίου και οι Ιταλοί των Χανίων.
Μέσα σ’ αυτές τις εξελίξεις, πρωτοστατεί η πολιτική προσωπικότητα του Ελευθερίου Βενιζέλου που αρχικά ήταν υπουργός Δικαιοσύνης στην αρμοστειακή διακυβέρνηση του πρίγκιπα Γεωργίου.
Το όραμα της Εθνικής Αποκατάστασης που ήταν το πρωταρχικό μέλημα του Ελευθερίου Βενιζέλου και εκφράζονταν και με την Ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα, έρχεται να προσκρούσει στο συντηρητισμό του νεαρού πρίγκιπα που υποσχόταν μια παρελκυστική πολιτική πάνω στο καυτό αυτό θέμα.
Το 1905, ενώ ο πρίγκιπας είχε προκαλέσει το δημοκρατικό και φιλελεύθερο αίσθημα του κρητικού λαού, ο Βενιζέλος απαντά με επαναστατικό κίνημα στο Θέρισο. Η εξέγερση του Θερίσου που γρήγορα παίρνει παγκρήτιο χαρακτήρα, εκφράζει την λαϊκή ετυμηγορία φιλελευθεροποίησης του καθεστωτός της Μεγαλονήσου και την Ένωση της με το βασίλειο της Ελλάδας
Η Επανάσταση του Θερίσου ήταν το ουσιαστικό βήμα για την Ένωση. Οι προστάτιδες δυνάμεις αποφασίζουν να αντικαταστήσουν μέσα στο κλίμα της πίεσης τα στρατεύματά τους με κρητική Πολιτοφυλακή. Ο βασιλιάς της Ελλάδας αποκτά το δικαίωμα να διορίζει νέο Αρμοστή, μιας και ο πρίγκιπας Γεώργιος φυγαδεύτηκε “εν νυκτί” από τα Ταμπακαριά της Χαλέπας.
Νέος Αρμοστής που κατεβαίνει στην Κρήτη είναι ο Αλέξανδρος Ζαΐμης.
Το 1908 εκ νέου οι Κρήτες σε συλλαλητήριο στο πεδίο του Άρεως -σημερινό Στάδιο Χανίων- θα διακηρυξουν με ψήφισμά τους την Ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα.
Το 1909 μετά την Επανάσταση στο Γουδή καλείται ο Ελευθέριος Βενιζέλος από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας. Τα βασικά θέματα που προβληματίζουν τον μεγάλο πολιτικό ηγέτη είναι η πολιτειακή αποκατάσταση και το εθνικό θέμα.
Με τον πολιτικό ρεαλισμό του διευθετεί το πρώτο και στη συνέχεια με την αδάμαστη αποφασιστικότητά του κινεί τα νήματα της εξωτερικής πολιτικής, ανασυγκροτεί το στράτευμα για την πραγμάτωση του δεύτερου. Γρήγορα γίνεται λαοπρόβλητος ηγέτης με τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους και ίνδαλμα του αλύτρωτου ελληνισμού.
Τυπικά ο ίδιος θα κλείσει το ζήτημα της Ένωσης της πατρίδας του 1η Δεκεμβρίου 1913, αφού ουσιαστικά είχε καλέσει τους αντιπροσώπους της κρητικής Βουλής στο εθνικό Κοινοβούλιο από την 1η Οκτωβρίου του 1912…
…Έτσι η τότε αιματοβαμμένη Ελλάδα, την 1η Δεκεμβρίου 1913, στέλνει την ηγεσία της να υποκλιθεί στους προμαχώνες του ενετικού φρουρίου του Φιρκά και να υψώσει τη γαλανόλευκη ως πράξη δικαίωσης ενός μακροχρόνιου και εναγώνιου αγώνα του κρητικού λαού, που παρευρισκόμενος πανηγυρίζει και βροντοφωνάζει:
«Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη,
τα βαριά της τα σίδερα σπα,
και σαν πρώτα χτυπιέται, χτυπά
και γοργή κατεβαίνει…»
*Ο Εμμανουήλ Αντ. Θεοδωράκης είναι καθηγητής – συγγραφέας
