«Είπες· “Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα. Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.… …Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά βρεις άλλες θάλασσες. Η πόλις θα σε ακολουθεί.…»
Εκ του πλησίον (1998)
Οδυσσέας Ελύτης.
“… Την άνοιξη αν δεν τη βρεις τη φτιάχνεις. …”
Μανόλια Δημοσιογραφική
Η αφυπνιστική αυτή έκθεση ως προς τη χρήση των απορριμμάτων με δημιουργικό τρόπο, έδωσε τη δυνατότητα σε δυο λαμπρούς επιστήμονες, ερευνητές, με ιδιαίτερη οικολογική συνείδηση και πρακτική να έχουν λόγο για αυτήν. Ευχαριστώ τον Πέτρο Λυμπεράκη βιολόγο, ψυχή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και πρόεδρο του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς, και τη Μαρία Ανδρουλάκη αρχιτεκτόνισσα για το άρθρο της, εκτός την άμεση βιωματική σχέση της με την έκθεση το στοιχείο που της δόθηκε από τη μεριά μου -ως παιγνιώδης γραφή- η χρησιμοποίηση εναυσματικά των προθέσεων της γλώσσας μας.
Τους ευχαριστώ, καθώς και τους ευαίσθητους καλλιτέχνες Γιάννη Γαλανάκη και Ζωή Μισούρα για τη συμβολή τους. Ιδιαίτερα ευχαριστώ ολόκληρη την οικογένεια των Χανιώτικων Νέων και δει τους Ελένη και Γιάννη Γαρεδάκη, χορηγούς της έκθεσης, που ολοκληρώνεται στις 25/6.
ΜΑΡΙΑ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗ
Ευαισθητοποίηση Δημόσια
Και συλλογική παραγανάλωση
Το ακόλουθο άρθρο αποτελεί μια διατύπωση ερωτημάτων γύρω από το ατομικό και το συλλογικό, γύρω από το εγώ και το εμείς στα πλαίσια της παραγωγής και της κατ(α)ανάλωσης. Αφορμή για τις ακόλουθες σκέψεις υπήρξε η έκθεση “Μανόλια Δημοσιογραφική assemblages (συναρμογές)” του Γιάννη Μαρκαντωνάκη στην αίθουσα τέχνης “Χώρος Τέχνης Χανίων” και το πρόσφατο φεστιβάλ του συλλόγου αρχιτεκτόνων ”p-public”.
O δημόσιος χώρος ως μία δυναμική σύνθεση ατομικοτήτων αναγνωρίζει και επαναδιατυπώνει στην ολότητά του, τις ποιότητες του συν-παραγώμενου χώρου, ιχνογραφώντας την συμπεριφορά του εμείς και προσδιορίζει άξονες ατομικής και συλλογικής κατανάλωσης του συν-παραγώμενου χώρου. Η δημοσιογραφική σύνθεση των από-ρριμάτων παράγει τη δημόσια εικόνα της ατομικής κατανάλωσης και αποτυπώνει την ανομοιογενή σύσταση των ατομικά συν-διαμορφωμένων δημόσιων υπολειμμάτων.
Ο πολίτης καταναλώνει και παράγει υπολείμματα, η πόλη συν-παράγεται από τους πολίτες που την συν-καταναλώνουν. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα παιχνίδι μεταξύ της παραγωγής και της κατανάλωσης, μεταξύ της πόλης και του πολίτη, μεταξύ του ατομικού και του εμείς. Κάτω από αυτό το πρίσμα η έννοια του συλλογικού δυναμικά ε(κ)ξελίσσεται και μεταλλάσσεται σε ένα παιχνίδι ανάγνωσης, παραγωγής και κατανάλωσης, αναγνώρισης και σύνθεσης.
Η παραγωγή και η συν-παραγωγή δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την κατ(α)ανάλωση και την κατανάλωση μαζί με άλλους που με τη σειρά τους διαμορφώνουν την εκ νέου παραγωγή νέων συνθηκών και των υπολειμμάτων κατανάλωσης.
Η εποχή μας φέρνει στην επιφάνεια θέματα υπερκατανάλωσης (κυρίως βιομηχανοποιημένων υλικών, πλαστικό κ.λπ.), ευαισθητοποίησης στην ανακύκλωση ενώ ταυτόχρονα θίγει ζητήματα αδυναμίας διάθεσης και κατανάλωσης προϊόντων λόγω φυσικών φαινομένων (π.χ. αδυναμία διάθεσης νερού λόγω ξηρασίας) και κοινωνικών συνθηκών (π.χ περιορισμένη κατανάλωση τροφής λόγω οικονομικών δυσκολιών).
Μέσα σε αυτά τα κοινωνικά πλαίσια άνθισαν κινήματα όπως το DIY (Do It Yourself – κάντο μόνος σου) και πιο πρόσφατα το DIWO (Do It With Others – κάντο με παρέα).
Παραγαναλώνω σημαίνει παράγω για την δική μου κατανάλωση. Οι σύγχρονες πρακτικές της παραγανάλωσης παραγωγής για προσωπική κατανάλωση οδήγησαν σε παραγαναλωτικές πρακτικές που είχανε μέσα τους στοιχεία διάθεσης του προϊόντος και σε άλλους. Το κίνημα DIY μεταλλάσσεται και ε(κ)ξελίσσεται (Do It Yourself- κάντο μόνος σου) -> σε DIWO (Do It With Others – κάντο με παρέα).
Ως προβολή αυτών των τάσεων το opening-event του p-public, Cocktail PartYcipation II, ενσωμάτωσε τα χαρακτηριστικά του κάντο μόνος σου με τα χαρακτηριστικά του συν-δημιουργώ και του μοιράζομαι με παρέα. Η παρέα σαν ενιαίο σύνολο κατ(α)ανάλωσης του συν-παραγόμενου υλικού δημιουργεί μια προσωπική-συλλογική ταυτότητα του παραγόμενου υλικού και αναπλάθει την προσωπική συμπεριφορά σε ε(κ)ξελικτική συμπεριφορά του εμείς.
Στον ψηφιακό κόσμο και ιδιαίτερα στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οι παραγαναλωτικές πρακτικές είναι πολύ συνηθισμένες. Οι περισσότεροι κάνουμε post, share και like καθημερινά. Τροφοδοτούμε τους “προσωπικούς” μας χώρους στο διαδίκτυο με επί μέρους πληροφορίες και υλικό, αλληλεπιδρούμε με τους “προσωπικούς” χώρους της ευρύτερης ή στενότερης παρέας μας γνωστοποιώντας τη διάθεσή μας, τα πράγματα μας, την κατάστασή μας, τα ενδιαφέροντα μας και ότι μας κάνει κέφι.
Η εκτενής βιβλιογραφική ανασκόπηση σε θέματα παραγανάλωσης στην πρόσφατη διδακτορική μου διατριβή με τίτλο “Αιθερόσφαιρες: σύ(ν)γχρονες πρακτικές παραγανάλωσης και η επίδραση τους στην χωρική ευαισθητοποίηση και στην συνείδηση του εαυτού», υπέδειξε ότι παρόλο που η χρήση παραγαναλωτικών πρακτικών στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης εμπεριέχουν αξίες που αφορούν στην δημόσια σφαίρα η καθημερινή χρήση τους λειτουργεί ως μετατροπέας μετατρέποντας το τοπίο σε οικείο, και τις πρακτικές σε καθημερινές πράξεις. Παρόλο λοιπόν που οι ψηφιακές πρακτικές παραγανάλωσης είναι από τη φύση τους δημόσιες στην καθημερινή τους χρήση φαίνεται ότι εμπεριέχουν στοιχεία που συναντάμε στον προσωπικό χώρο δημιουργώντας αυτό που αποκαλείται σε αυτό το άρθρο προσωπικό – δημόσιο χώρο. Αυτό το γεγονός επηρεάζει την έννοια της χωρικής και της δημόσιας συνείδησης και ευαισθητοποίησης καθώς και τις αξίες και τις συνήθειες που εμπεριέχονται σε αυτές.
Αυτό το συμπέρασμα εμπλουτίζεται και αποκρυσταλλώνεται στον φυσικό χώρο υποδεικνύοντας ότι και στον φυσικό δημόσιο χώρο όταν το εγώ – εμείς παράγει, δημιουργεί ένα προσωπικό-δημόσιο προϊόν που εμπεριέχει χαρακτηριστικά τόσο της προσωπικής όσο και της δημόσιας σφαίρας. Το συμπέρασμα αυτό ήτανε έκδηλο τόσο στην έκθεση του Γιάννη Μαρκαντωνάκη όσο και στις δράσεις του p-public με θέμα τη συμπεριφορά του εμείς στο δημόσιο χώρο. Τα εκθέματα του Μαρκαντωνάκη αντλώντας έμπνευση από κινήματα της τέχνης dada, fluxus και arte povera, χρησιμοποιούν μοτίβα συν-έκφρασης και συν-δημιουργίας με την αξιοποίηση υλικών (απορρίμματα) από τους συν-πολίτες του καλλιτέχνη δημιουργώντας προσωπικές-δημόσιες εκφράσεις.
Τα χαρακτηριστικά αυτά εμπερικλείουν και χωρικές ποιότητες. Η χωρική ευαισθητοποίηση των νέων διαμορφωμένων χώρων υποδεικνύει ταυτόχρονα κλειστούς και ανοικτούς χώρους, ομοιογενείς και ανομοιογενείς. Χαρακτηριστική χωρική ποιότητα των συν-δημιουργημένων χώρων είναι η εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη αποτελεί προϋπόθεση για την συν-δημιουργία αλλά και την χωρική ποιότητα του συν-δημιουργημένου. Η εμπιστοσύνη χτίζεται μέσα στο χρόνο και στην συνεχόμενη πράξη, την πράξη την μη αποσπασματική. Η εμπιστοσύνη ενσωματώνει την αναγνώριση της συνύπαρξης και της συνδιαλλαγής.
Η μελέτη των σύγχρονων τάσεων καθώς και η εμπειρία που έχω αποκτήσει από τη συμμετοχή στο σχεδιασμό τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών χώρων σε εθνικά και ευρωπαϊκά project υποδεικνύει την ανάγκη στις μέρες μας για συλλογικές παραγαναλωτικές πρακτικές σχεδιασμού και βίωσης του χώρου. Εμείς φτιάχνουμε την πόλη μας, την πόλη που κουβαλάμε μέσα μας. «Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, … Η πόλις θα σε ακολουθεί…» Οι σημερινές τάσεις και πρακτικές μας βοηθούν να συνειδητοποιήσουμε και να αισθανθούμε ενεργά τη συ(ν)μετοχή μας σε αυτήν την συν-δημιουργία, την συν-παραγωγή του χώρου μας και να συναισθανθούμε τις δυνατότητες, τα δικαιώματα αλλά και την υποχρέωση που έχουμε ως πολίτες απέναντι στον εαυτό μας και την πόλη μας… απέναντι δηλαδή στην “εσωτερική και την εξωτερική” μας πόλη καθώς «…Την άνοιξη αν δεν τη βρεις τη φτιάχνεις…».
Η Μαρία Ανδρουλάκη σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Παρακολούθησε μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών πάνω στον ψηφιακό σχεδιασμό και στα ψηφιακά μέσα, στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στην αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου με τίτλο “Αιθερόσφαιρες: σύγχρονες πρακτικές παραγανάλωσης και η επίδραση τους στην χωρική ευαισθητοποίηση και στην συνείδηση του εαυτού”. Υπήρξε συνεργάτης καθηγητής στα ΤΕΙ Ηρακλείου. Σήμερα είναι μέλος της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου Χανίων. Είναι μέλος της ομάδας του συλλόγου αρχιτεκτόνων “Ενοποίηση των ελεύθερων χώρων” και μέλος της ομάδας διοργάνωσης του “p_public”. Συμμετέχει σε διεθνή και εθνικά συνέδρια και αρθρογραφεί. Έχει εργαστεί ως αρχιτέκτονας για ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους. Σημαντικό ενδιαφέρον της αποτελούν οι χωρικές ποιότητες καθώς και η επίδραση των νέων τεχνολογιών σε ζητήματα που αφορούν στην χωρική ευαισθητοποίηση
ΠΕΤΡΟΥ ΛΥΜΠΕΡΑΚΗ
μανόλια ΔΗΜΟΣΙΟγραφική
(απόσπασμα από τον κατάλογο της έκθεσης)
Ο Γιάννης Μαρκαντωνάκης είναι γνωστός από την συνύπαρξη διαφορετικών στοιχείων στις συνθέσεις του. Οι εμμονές του να χρησιμοποιεί δημητριακά, καρπούς της γης και άλλα φυτικά, δίπλα σε πλαστικά και μεταλλικά υλικά, έδωσε έργα όπως οι εμφιαλώσεις του στο “Ecology Report 33” έργο mixed media που συμμετείχε στη διεθνή Biennale στο Louleo Σουηδίας το 2005. Τα περισσότερα φυσικά υλικά τα ΤΟΠΟθετεί αυτούσια ως φθαρτές εφήμερες ΧΡΟΝΟδιατυπώσεις, σταθεροποιημένα συνδυαστικά και ταυτόχρονα συνδυαστικά μεταπλασμένα βιομηχανικά υλικά, δημόσια υπολείμματα, σε μια έντεχνη αναμόρφωση που του επιτρέπει να κρατά μεταιχμιακά την πρωτογενή αναγνώριση τους, ενώ ταυτόχρονα η συνύπαρξη νοηματοδοτεί, αφού ανιχνεύει χώρους και διαστάσεις αλλιώς απρόσιτους, απελευθερώνοντας απαραίτητα για τον εγκλωβισμένο σύγχρονο καταναλωτή “αγαθών” μηνύματα αυτοσυγκράτησης και αρμονικότητας ως ουσιαστική επιλογή.
Και η μανόλια, τι πρώτη ύλη κι αυτή! Τυχερός άνθρωπος ο Pierre Magnol, βαφτίσανε με το όνομά του ένα από τα πιο όμορφα όντα, μεταξύ των πανέμορφων δημιουργημάτων της φύσης, των φυτών. Τη Μανόλια, ή παπα-Μανόλη όπως το λέμε στην Κρήτη. Ένα τέτοιο “πλάσμα”, δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητο από τον Γιάννη Μαρκαντωνάκη. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι έτσι και αλλιώς πρωταρχική πηγή είναι η φύση. Αυτή προσφέρει στην τέχνη την πρώτη υλη για να μπορέσει ο Νους του καλλιτέχνη να μετασχηματίσει μπογιάδες, ξύλα, πλαστικά, μέταλλα…, σε εικόνες, τεντωμένες χορδές… σε βάλσαμο ψυχής. Αυτός όμως είναι ο αναντικατάστατος ρόλος της Τέχνης. Να κάνει άθλους που δεν μπορεί να διανοηθεί κανείς άλλος. Ούτε θρησκεία, ούτε η επιστήμη. Με τις ευαίσθητες κεραίες της, να μας δίνει απαντήσεις, να ανακουφίζει τις αγωνίες μας, να ψηλαφεί το τι μας μέλλεται, να ανιχνεύει χώρους και διαστάσεις, αλλιώς απρόσιτους. Η συγκεκριμένη συνύπαρξη τόσο διαφορετικών στοιχείων στο τελικό αρμονικό δημιούργημα μετά την επεξεργασία-σύνθεση, αγγίζει τα όρια του άθλου!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Χώρος Τέχνης Χανίων, Παπαναστασίου 59, Χανιά
2. www.public.gr
3. Fb page of the event /
4. Κ. Καβάφης (1910), Η πόλις, Φιλολογική επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη, “Ίκαρος”
5. Ελύτης (1988), Εκ του πλησίον
