«Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η εικόνα. Γι’ αυτό και μιλάω για εικόνες, δεν μιλάω για ζωγραφική, γλυπτική ή φωτογραφία. Από εκεί και πέρα αυτή τη στιγμή γίνονται τα πάντα και μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιήσει τα πάντα. Στην περίπτωσή μου, αυτό που κάνω είναι μια διαχείριση της εικόνας με ζωγραφικά μέσα. Ναι μεν ζωγραφίζω τη φωτογραφία αλλά για εμένα το παιχνίδι ξεκινάει από τη στιγμή που θα μπει η πρώτη γραμμή».
O Κώστας Τσώλης με την ατομική του Εκθεση με τίτλο “White noise” (“Λευκός θόρυβος”) που παρουσιάζεται αυτές τις ημέρες στη γκαλερί “Mare Gallery”, στο ξενοδοχείο “Θάλασσα” στην Αγία Μαρίνα και θα διαρκέσει έως τις 14 Ιουλίου, σχολιάζει εικαστικά εικόνες γνώριμες στο κοινό.
Εικόνες που μέσα από τη ζωγραφική “παρεμβολή” του δημιουργού φωτίζονται με τρόπο διαφορετικό, ανοίγοντας δρόμους για μια σύγχρονη, κριτική, θέασή τους.
Οι “διαδρομές” μίλησαν με τον Κώστα Τσώλη για τις “παρεμβολές” αυτές, το σήμα που εκπέμπουν, αλλά και τα πρόσφατα γεγονότα της ΕΡΤ…
Πώς προέκυψε ένα τεχνολογικός όρος “Λευκός θόρυβος” σε μια έκθεση ζωγραφικής;
Αρχικά είχαμε σκεφτεί να δώσουμε τον τίτλο “Δεν υπάρχει σήμα”, όχι μόνο για τα πρόσφατα γεγονότα αλλά για τα όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια συνολικά. Ωστόσο, το σβήσιμο και η απώλεια του σήματος που ουσιαστικά είναι ο “λευκός θόρυβος” ήταν για εμένα ένα ερέθισμα να αλλάξω τις εικόνες μου. Εικόνες παραστατικά ζωγραφισμένες από κάτω, αλλά με πρόθεση να τις προτείνω κάπως αλλιώς.
Αυτές οι παρεμβολές που προκαλεί ο “λευκός θόρυβος” ανοίγουν νέους δρόμους θέασης μιας εικόνας;
Εκ των πραγμάτων οι παρεμβολές βάζουν τον θεατή σε μια διαδικασία να αναζητήσει την ίδια την εικόνα. Υπάρχουν εικόνες που είναι αρκετά φανερές και άλλες που είναι πολύ σβησμένες από τις γραμμές. Ο θεατής θα πρέπει να δώσει λίγο χρόνο για να τις ανακαλύψει. Επειτα η κάθε εικόνα έχει ένα μύθο, κουβαλάει τη δικιά της ιστορία, αφού πρόκειται για εικόνες δημοσιευμένες. Οπότε τα σβησίματα είναι άλλοτε πιο “επιθετικά” ως προς τον μύθο κι άλλοτε πιο ήπια που είναι σαν να προστατεύουμε τον μύθο της εικόνας.
Η προσέγγιση αυτή θα λέγαμε ότι αντιστρατεύεται το μονοσήμαντο μιας διαφημιστικής προπαγανδιστικής εικόνας.
Γίνεται ένα τέτοιο παιχνίδι. Για παράδειγμα έχω επιλέξει κάποιες αφίσες των δεκαετιών ’60 – ’70 που αφορούν στην τεχνολογική πρόοδο εκείνης της εποχής. Μια πρόοδο που την ξανασυναντάμε σήμερα με ένα διαφορετικό τρόπο μέσα από τραγικά γεγονότα που έχουν συντελεστεί. Λόγου χάρη η εικόνα με το ειδυλλιακό τοπίο του εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας αποκαλύπτεται ότι δεν είναι και τόσο μαγευτική γνωρίζοντας τα γεγονότα που έγιναν στη Φουκοσίμα. Οπότε η συγκεκριμένη αφίσα ήταν για εμένα ένα ερέθισμα για να δω το θέμα κριτικά.
Παράλληλα δουλεύετε με πολλές ιστορικές φωτογραφίες. Σκηνές από τον εμφύλιο και την κατοχή, εικόνες σκληρές…
Από την πρώτη έκθεσή μου το 2007 που διαχειριζόμουν τη σχέση θύτη – θύματος ή θηρευτή – θηράματος είχα συγκεντρώσει κυνηγετικές και πολιτικές φωτογραφίες από τα γεγονότα που έτρεχαν εκείνη την εποχή αλλά και πιο παλιές. Αυτή η “κυνηγετική περίοδος” συνεχίζεται και κάθε φορά προσαρμόζεται ανάλογα με την εποχή ή τη συγκυρία. Για παράδειγμα πριν από εδώ παρουσίασα μια σειρά εικόνων στο φουαγιέ του Εθνικού Θεάτρου όπου παίζονταν το “Ζ”. Ηταν εικόνες κυνηγετικές αλλά και από διαδηλώσεις από τα Ιουλιανά και τους Λαμπράκηδες, εικόνες που “κούμπωναν” με το έργο. Γενικά οι ιστορικές εικόνες από εφημερίδες, περιοδικά, και τελευταία από ντοκιμαντέρ και ταινίες, που έχω συγκεντρώσει, καλύπτουν μια περίοδο που ξεκινάει από τη Μικρά Ασία και καταλήγει στο σήμερα.
Υπογραμμίζετε με αυτό τον τρόπο και τη σημασία της μνήμης;
Θέλω να διαχειρίζομαι τη μνήμη αλλά όχι ως μνημολατρεία ή ως νοσταλγία του παρελθόντος. Πρέπει να γνωρίζουμε ιστορία γιατί ίσως μπορούμε να γλυτώσουμε από σφάλματα. Μπορεί να μας κάνει πιο δυνατούς για το αύριο.
Η σχέση ζωγραφικής και φωτογραφίας επιτρέπει γόνιμα παντρέματα αλλά ταυτόχρονα μπορεί κάποιος να πει ότι είναι και μια σχέση που κρύβει και ένα υπόγειο ανταγωνισμό. Εσείς πώς το βλέπετε;
Εμένα με ενδιαφέρει η εικόνα και μιλάω για εικόνες, δεν μιλάω για ζωγραφική, γλυπτική ή φωτογραφία. Για εμένα όλα είναι εικόνες. Από εκεί και πέρα αυτή τη στιγμή γίνονται τα πάντα και μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιήσει τα πάντα. Στην περίπτωσή μου, αυτό που κάνω είναι μια διαχείριση της εικόνας με ζωγραφικά μέσα. Δεν τάσσομαι με κάποια διάθεση φωτορεαλιστική. Ναι μεν ζωγραφίζω τη φωτογραφία αλλά για εμένα ξεκινάει το παιχνίδι από τη στιγμή που θα μπει η πρώτη γραμμή. Και βέβαια με ενδιαφέρει η σχέση της εικόνας με τον παρατηρητή γιατί πιστεύω ότι όσο κοιτάει κάποιος και δίνει χρόνο ανακαλύπτει ότι κάπου θα ´κουμπώσει´ η εικόνα μέσα του.
Ενα έργο Τέχνης, πόσες ερμηνείες αντέχει;
Εγώ θέλω το έργο να είναι ανοιχτό και προσπαθώ να είναι όσο γίνεται περισσότερο ανοιχτό.
Υπάρχει έντονο το κοινωνικοπολιτικό στοιχείο στα έργα σας. Το θεωρείται σημαντικό για την Τέχνη αυτό;
Δεν κάνω καμία στρατευμένη Τέχνη. Κάνω το μεράκι μου, αλλά είμαι άνθρωπος που ζω την πραγματικότητα και με επηρεάζουν τα γεγονότα και γι’ αυτό τυχαίνει κάποιες εικόνες να είναι παραπάνω πολιτικές. Εχει να κάνει με τη μνήμη, τα διαβάσματά μου αλλά και τη διάθεσή μου σε σχέση με το σήμερα.
Μεταξύ των έργων σας υπάρχει ένα πορτρέτο σας με τη φράση “Δεν έχω σήμα”. Ποια η γνώμη σας γι’ αυτά που έγιναν με τη ΕΡΤ;
Βασικά το έργο αυτό προέκυψε πριν από δύο χρόνια όταν αναγκαστήκαμε να πάρουμε αποκωδικοποιητή για να έχουμε ψηφιακό σήμα. Ο αποκωδικοποιητής όμως που βάλαμε είχε ένα μικρό προβληματάκι και ξαφνικά άρχισαν οι παρεμβολές. Είπαμε λοιπόν ότι δεν έχει σήμα. Ήταν ένα αστείο αλλά δένει με όλο αυτό που γίνεται με την ΕΡΤ. Κι αυτό που συμβαίνει με την ΕΡΤ είναι απίστευτο, τραγικό κι ελπίζω να λυθεί γρήγορα για να έχει ο κόσμος ενημέρωση.
Ειδικά για τον πολιτισμό και τους ανθρώπους του η απώλεια της ΕΡΤ ήταν πολύ μεγάλο πλήγμα.
Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η ΕΡΤ είχε τη μόνη εκπομπή για τα εικαστικά. Ήταν πολύ πιο ανοιχτή και πολυφωνική από τα ιδιωτικά μέσα. Αυτές τις φωνές θέλουμε να ακούσουμε ξανά. Πέρα όμως από τον πολιτιστικό υπάρχουν άνθρωποι στα νησιά που πλέον δεν έχουν καν σήμα. Αυτά έπρεπε να τα σκεφτούν οι κύριοι κύριοι οι οποίοι φαίνεται ότι μόνο αριθμούς έχουν στο μυαλό τους. Με άλλα λόγια, η κυνηγετική περίοδος συνεχίζεται…
Είστε καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το γεγονός ότι σήμερα δεν μπορούμε να μιλάμε για “σχολές” ζωγραφικής πώς το αξιολογείτε;
Είναι η εποχή τέτοια που δεν μπορούμε να μιλάμε για -ισμούς όπως μιλάγανε οι άνθρωποι στον 20ο αιώνα. Αυτή τη στιγμή τα πράγματα είναι πολύ ανοιχτά, γίνονται με όλα τα μέσα και όλους τους τρόπους, συνδυαστικά ή μη συνδυαστικά. Αυτό απελευθερώνει δυνάμεις και το βλέπω θετικά.
