ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ο θυρεοειδής αδένας εντοπίζεται στο λαιμό, στο ύψος του κρικοειδούς χόνδρου του λάρυγγα (μήλο του Αδάμ) και ρυθμίζει σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού. Μία από τις συνηθέστερες νόσους που δημιουργούν προβλήματα στη δομή και τη λειτουργία του, είναι η θυρεοειδίτιδα (ή νόσος) Hashimoto.
Η λειτουργία του θυρεοειδή
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει κυρίως δύο ορμόνες, τη θυροξίνη (Τ4) και την τριιωδοθυρονίνη (Τ3), οι οποίες ρυθμίζουν τον τρόπο που ο οργανισμός μας διαχειρίζεται τις ενεργειακές του ανάγκες, δηλαδή το μεταβολισμό του. Η φυσιολογική λειτουργία του ρυθμίζεται από έναν άλλο αδένα που βρίσκεται στον εγκέφαλο, και ονομάζεται υπόφυση. Από την υπόφυση παράγεται η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH), η οποία διεγείρει το θυρεοειδή ώστε να παράξει τις ορμόνες Τ4 και Τ3. Oι δυσλειτουργίες του θυρεοειδούς αδένα στις μέρες μας έχουν πάρει σχεδόν μορφή επιδημίας. Ολοένα και περισσότερες γυναίκες, κυρίως, ξεκινούν πια τη μέρα τους με το “χαπάκι για το θυρεοειδή”.
Οι συνηθέστερες παθήσεις του θυρεοειδούς αφορούν το μέγεθός του και τη μορφολογία του. Για παράδειγμα, συχνές διαταραχές είναι η βρογχοκήλη, που σημαίνει διόγκωση του θυρεοειδούς λόγω δυσκολίας στην παραγωγή ορμονών και η παρουσία όζων, συνέπεια της χρόνιας υπερπλασίας του οργάνου. Η άλλη κατηγορία διαταραχών αφορά τη λειτουργία του, μπορεί δηλαδή να έχουμε αυξημένη λειτουργία (υπερθυρεοειδισμός) ή ελαττωμένη λειτουργία (υποθυρεοειδισμός).
Τι είναι η θυρεοειδίτιδα του Hashimoto;
Η θυρεοειδίτιδα του Hashimoto (ή νόσος Hashimoto ή χρόνια λεμφοκυτταρική θυρεοειδίτιδα) είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα. Στα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως το συγκεκριμένο, το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή που είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού, λειτουργεί με λάθος τρόπο, με αποτέλεσμα αντί να προστατεύει τον οργανισμό να στρέφεται εναντίον του, να επιτίθεται σε διάφορα όργανά του και να προκαλεί τη σταδιακή αποδιοργάνωση και καταστροφή τους.
Πρόκειται, δηλαδή, για μια φλεγμονώδη αντίδραση του θυρεοειδή ως αποτέλεσμα της επίθεσης που δέχεται από το ίδιο του το ανοσοποιητικό σύστημα.
Τα αίτια της νόσου
Τα αντισώματα εναντίον του θυρεοειδή είναι ουσίες που κυκλοφορούν στο αίμα μας και μετρώνται με τις εργαστηριακές εξετάσεις που γίνονται για τον έλεγχο του θυρεοειδούς. Είναι ουσίες που παράγουν εξειδικευμένα κύτταρα του οργανισμού μας, συνήθως ως άμυνα εναντίον βλαπτικών παραγόντων του περιβάλλοντος που εισέρχονται στον οργανισμό μας. Οι παράγοντες αυτοί του περιβάλλοντος είναι συνήθως μικρόβια ή ιοί και τα αντισώματα που δημιουργούνται έχουν σκοπό να τα καταπολεμήσουν. Τα προστατευτικά αυτά αντισώματα εξακολουθούν να παράγονται για αρκετά χρόνια μετά την επαφή με τον ξένο οργανισμό.
Τα κύτταρα, όμως, του οργανισμού που παρασκευάζουν αντισώματα για τους ξένους βλαπτικούς παράγοντες, μπορούν μερικές φορές να “ξεγελαστούν” και να φτιάξουν αντισώματα εναντίον κυττάρων του ίδιου του οργανισμού. Τα αντισώματα αυτά τα ονομάζουμε αυτοαντισώματα και η παρουσία τους στον οργανισμό μπορεί να μην υπάρχει εμφανής νόσος, αλλά να είναι εξαιρετικά βλαπτικά για την υγεία μας. Eνα από τα όργανα του οργανισμού, για το οποίο φαίνεται ότι δημιουργούνται συχνά τέτοια αυτοαντισώματα είναι ο θυρεοειδής, με αποτέλεσμα φλεγμονώδη αντίδραση του οργάνου προς τη λαθεμένη επίθεση που δέχεται.
Oταν αυτά δημιουργηθούν, σε πολλούς ασθενείς αναπτύσσεται μια πάθηση που ονομάζεται αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα ή νόσος Hashimoto.
Η εμφάνιση της νόσου
Τα άτομα που πάσχουν από τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto πιθανόν να μην εμφανίσουν κανένα σύμπτωμα για αρκετά χρόνια, αλλά τελικά το μεγαλύτερο μέρος θα αντιμετωπίσει, σε κάποιο βαθμό, υποθυρεοειδισμό που επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Πολύ σπάνια η νόσος μπορεί να υποστραφεί, ενώ συχνά συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, ΣΕΛ κ.ά.) ή με σύνδρομα, όπως Turner και Down.
Η νόσος πήρε το όνομά της από τον Ιάπωνα γιατρό Hakaru Hashimoto (1881-1934) που περιέγραψε πρώτος τα συμπτώματά της το 1912. Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε άτομο, είναι 10-15 φορές συχνότερη σε γυναίκες και σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό, ενώ η μέση ηλικία εμφάνισής της είναι τα 30-50 έτη. Επίσης, αποτελεί την συχνότερη αιτία εμφάνισης υποθυρεοειδισμού στις ανεπτυγμένες χώρες. Στην Ελλάδα είναι πολύ συχνή αφού, παρά το ότι δεν έχουμε ακριβή στατιστική εικόνα, οι ασθενείς πιθανότατα ξεπερνούν το 1 εκατομμύριο.
Η συχνότητα εμφάνισης της νόσου είναι μεγάλη, ποικίλει όμως ανάλογα με την εθνικότητα, το φύλο, τη διατροφή και τον τόπο διαμονής. Ο υποθυρεοειδισμός που σχετίζεται με τη νόσο του Hashimoto, εξελίσσεται με αργό ρυθμό σε βάθος μηνών ή και ετών. Aν και δεν έχουν βρεθεί συγκεκριμένα γονίδια που σχετίζονται με την εμφάνισή του, παρουσιάζεται συχνά σε παραπάνω από ένα μέλη της ίδιας οικογένειας, γεγονός που υποδηλώνει κάποιας μορφής κληρονομική βάση. H μόνη επίσημα αναγνωρισμένη αιτία που αφορά το περιβάλλον είναι η αυξημένη πρόσληψη ιωδίου (σε χώρες όπως η Ελλάδα), καθώς και η έκθεση σε ιονίζουσες ακτινοβολίες (όπως σε πυρηνικά ατυχήματα τύπου Τσερνομπίλ).
Τα συμπτώματα
Η πάθηση μπορεί να παραμείνει χωρίς συμπτώματα για πολλά χρόνια (με παρουσία ή όχι βρογχοκήλης) ή με συμπτώματα ήπιου ή σοβαρού υποθυρεοειδισμού. Τα πιο συχνά συμπτώματα χρόνιου υποθυρεοειδισμού είναι η κατάθλιψη και η χρόνια κόπωση.
Επιπλέον, όταν τα άτομα καταστούν υποθυρεοειδικά, λόγω Hashimoto, τα συμπτώματα που εμφανίζονται μπορεί να είναι μερικά ή όλα από τα παρακάτω:
• Βρογχοκήλη (διόγκωση θυρεοειδούς)
• Ατροφία θυροειδούς
• Υπνηλία
• Δυσκολία στην κατάποση
• Δυσανεξία στο ψύχος
• Αύξηση βάρους
• Κόπωση
• Δυσκοιλιότητα
• Ξηροδερμία
• Οίδημα στο πρόσωπο
• Εύθρυπτες τρίχες
• Συχνές αποβολές
• Διαταραχές εμμήνου ρύσεως και κυρίως μητρορραγίες
• Αδυναμία συγκέντρωσης, δυσκολία μάθησης, αμνησία
Εάν δεν ληφθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή που θα συστήσει ο ενδοκρινολόγος, ο βαρύς υποθυρεοειδισμός που προκαλείται από τη νόσο του Hashimoto μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές όπως έντονη βρογχοκήλη, καρδιαγγειακά προβλήματα, δυσλειτουργίες του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, μυξοιδηματικό κώμα ή και διαταραχές ανάπτυξης στα νεογνά
Η διάγνωση της νόσου
Η κλινική εξέταση με ψηλάφηση στο λαιμό μπορεί να αποκαλύψει την ύπαρξη διόγκωσης στην περιοχή του θυρεοειδούς (βρογχοκήλης) και να βοηθήσει στην αναζήτηση σημείων που σχετίζονται με τη δυσλειτουργία του οργάνου. Επιπλέον, οι ακόλουθες αιματολογικές εξετάσεις υποδηλώνουν δυσλειτουργία του θυρεοειδούς:
• Μέτρηση TSH: Αυξημένη τιμή υποδηλώνει ότι τα αποθέματα της θυροξίνης στον οργανισμό είναι μειωμένα (υποθυρεοειδισμός)
• Μέτρηση Τ4 και Τ3: Χαμηλές τιμές και ιδιαίτερα των ελευθέρων κλασμάτων τους (FT4 και FT3), υποδηλώνουν υποθυρεοειδισμό
• Μέτρηση αντισωμάτων anti-Tg και anti-ΤΡΟ: ανιχνεύει την ύπαρξη αντισωμάτων που στρέφονται κατά του θυρεοειδούς, γεγονός που αποτελεί σημαντική ένδειξη παρουσίας της νόσου Hashimoto.
Το υπερηχογράφημα του θυρεοειδή βοηθά τη διάγνωση, διότι μπορεί να δείξει από πολύ νωρίς διαταραχές στο μέγεθος και τη σύσταση του αδένα, όπως διόγκωση, ανομοιογένεια, υποηχογένεια και μικροοζώδη εμφάνιση του θυρεοειδή.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της θυρεοειδίτιδας Hashimoto
Θεραπεία για τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto με την έννοια της πλήρους ίασης δεν υπάρχει, αλλά η ασθένεια είναι διαχειρίσιμη και συχνά με ήπια συμπτώματα. Σε περίπτωση μείωσης της παραγωγής θυροξίνης από το θυρεοειδή και εμφάνισης υποθυρεοειδισμού, ακολουθείται θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, με χορήγησης σκευάσματος θυροξίνης. Η καθημερινή χορήγηση θυροξίνης επαναφέρει σταδιακά τα επίπεδα Τ4 και TSH στο φυσιολογικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αγωγή υποκατάστασης με θυροξίνη είναι διά βίου, ενώ σε ένα ποσοστό 30% μπορεί μετά από 2 χρόνια αγωγής να εξαφανιστεί.
Η νόσος χρειάζεται περιοδική εργαστηριακή μέτρηση θυρεοειδικών ορμονών για ρύθμιση της δοσολογίας του φαρμάκου, η οποία είναι εντελώς ξεχωριστή και εξατομικευμένη για κάθε ασθενή. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αντιθυρεοειδικά αντισώματα ενδέχεται να βρίσκονται θετικά και σε φυσιολογικά άτομα, χωρίς καμία εμφανή διαταραχή του θυρεοειδούς. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, μπορεί να χορηγηθεί Σελήνιο, το οποίο έχει αποδειχθεί από μελέτες ότι μειώνει την ενεργότητα αυτών των αντισωμάτων.
Η πορεία της νόσου Hashimoto
Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει ανατομική ή λειτουργική διαταραχή του θυρεοειδούς, η απλή παρακολούθηση αρκεί. Η νόσος Hashimoto είναι μια σοβαρή δυσλειτουργία του θυρεοειδή, που θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με την καθοδήγηση ειδικού ενδοκρινολόγου. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, σε σπάνιες περιπτώσεις, και ο θυρεοειδής διογκωθεί υπερβολικά, o ασθενής μπορεί να αρχίσει να έχει δυσκολία στην κατάποση ή σε παραμελημένες περιπτώσεις ακόμη και στην αναπνοή ή να αντιμετωπίσει άλλα ακόμη σοβαρότερα προβλήματα.
Για την αποφυγή επιπλοκών στην περίπτωση της νόσου του Hashimoto ακρογωνιαίος λίθος είναι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.
Η αποκατάσταση γίνεται μέσω της εύρυθμης σχέσης γιατρού-ασθενούς και της προσαρμογής της κατάλληλης δοσολογίας του φαρμάκου (θυροξίνης-Τ4), με βάση πάντα τις εργαστηριακές εξετάσεις και όχι τα συμπτώματα. Σε περίπτωση, πάντως, επανεμφάνισης των συμπτωμάτων, είναι απαραίτητος ο επανακαθορισμός της δόσης της θυροξίνης, σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού.
Ευχαριστίες
Θερμές ευχαριστίες στους ενδοκρινολόγους του Νοσοκομείου Χανίων Μπίτση Σπύρο και Τζουτζουράκη Παρασκευή για τη συνεργασία τους.
Bιβλιογραφία
www.medicinenet.com
www.mayoclinic.com
www.webmd.com
www.nlm.nih.gov
autoimmune.pathology.jhmi.edu
Ε-mail: stefanogiannis@gmail.com
