Συκιά

1 από 2

Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι FICUS carica (Συκή η καρική). Ανήκει στην οικογένεια των Μωρεωδών που περιλαμβάνει 100 περίπου είδη. Την συναντούμε με τις ονομασίες Συκιά, ορνός, αγριοσυκιά, ορνιά. Τους καρπούς τους συναντούμε με τις ονομασίες σύκα ή ισχάδες.
Είναι δέντρο φυλλοβόλο που φτάνει σε ύψος τα 6 έως 8 μέτρα. Έχει φλοιό λείο, γκρίζο – ασημί  και χοντρούς κλάδους που περιέχουν γαλακτώδη χυμό. Φύλλα επαλλάσσοντα, έμμισχα, μέχρι 20 εκατοστά, παλαμόβολα, καρδιοειδή στη βάση, ρυτιδωμένα στο πάνω μέρος και τριχωτά στο κάτω.
Πολυάριθμα, μικροσκοπικά, απλά άνθη μέσα σε σαρκώδη αχλαδόμορφη ανθοδόχη που φέρει ανοιχτό πόρο στην κορυφή. Το είδος είναι μονόκεντρο (τα μεμονωμένα άνθη είναι είτε αρσενικά είτε θηλυκά) αλλά και τα δύο φύλλα μπορούν να βρεθούν στο ίδιο δέντρο.
Τα αρσενικά άνθη βρίσκονται κοντά στον πόρο, ενώ τα θηλυκά προς τα κάτω και τα πλάγια τοιχώματα. Περίεργη είναι η επικονίαση του από ένα μικρό υμενόπτερο (το Blastophaga psenes) που συμπληρώνει την μεταμόρφωσή του στο εσωτερικό της ταξιανθίας και όταν βγαίνει από τον πόρο ως τέλειο έντομο, φέρει στη ράχη του μια ορισμένη ποσότητα γύρης που εναποθέτει στα θηλυκά άνθη καθώς μπαίνει σε άλλη ανθοδόχη να ωοτοκήσει. Μετά από αυτό, η αχλαδόμορφη ανθοδόχη εξελίσσεται σε ένα χυμώδη και ζαχαρούχο καρπό, το σύκο που φτάνει τα 5 έως 7 εκατοστά, κίτρινο ή καστανοβιολετί, με σάρκα αρωματική και γλυκιά.
Την συκιά τη συναντούμε μέχρι την ορεινή ζώνη καλλιεργούμενη ή αυτοφυή.  Αρχικά φύτρωνε πάνω σε βράχους γεγονός που παρατηρούμε ακόμα και σήμερα στα φαράγγια.

Ιστορικά στοιχεία  
Η συκιά ήταν βέβαια γνωστή από την αρχαιότητα.
Πως άλλωστε ντύθηκαν ο Αδάμ και η Εύα! Οι ιστορικοί λένε πως ο πρώτος που δίδαξε την καλλιέργεια του δέντρου ήταν ο Αρχίλοχος (700 π. Χ.) στην Πάρο.
Ο Πλίνιος αναφέρει 29 είδη σύκων. Το όνομα της προέρχεται από τον Τιτάνα Συκέα, που η μητέρα του Γη μεταμόρφωσε σε δέντρο για να τον γλιτώσει από την οργή του Δία. Η πρώτη συκιά φύτρωσε στην Αθήνα με διαταγή της Δήμητρας, θεάς της γεωργίας.
Οι Αθηναίοι ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του δέντρου και τα σύκα Αττικής πωλούντο στην Ασία, γιατί όπως λένε οι Πέρσες τα προτιμούσαν εξ αιτίας της εξαιρετικής τους ποιότητας και αυτός ήταν ο λόγος που ο Ξέρξης έκανε την εκστρατεία του κατά της Ελλάδος. Για να κατακτήσει τους συκεώνες της Αττικής.
Σύμφωνα με τον Θεόφραστο το ξύλο της συκιάς χρησίμευε για την κατασκευή καθισμάτων για τα θέατρα και υπόστυλων για τις γιρλάντες.
Την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου, το λαθρεμπόριο σύκων ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Ο Περικλής θέλησε να το σταματήσει και θέσπισε νόμο με πολύ βαριές ποινές. Όσοι λοιπόν μισούσαν άλλα άτομα, άδραξαν την ευκαιρία να τα κατηγορήσουν για παράνομη συναλλαγή σύκων. Αυτοί οι κατήγοροι (φάντες στα αρχαία) ονομάστηκαν στο εξής συκοφάντες, όνομα που διατηρείται μέχρι σήμερα για όσους κατηγορούν άλλους χωρίς λόγο.
Οι αρχαίοι έφτιαχναν από τα σύκα ένα είδος οίνου και όξους.
Τα σύκα χρησιμοποιήθηκαν από την αρχαιότητα ως μαλακτικά και καθαρτικά. Για την θεραπεία στηθικών νοσημάτων και πόνων του λαιμού. Ο Γαληνός συνιστούσε την τροφή τους ως μαλακτική τροφή. Η εκτίμηση που είχαν η γιατροί της αρχαιότητας ήταν τόσο μεγάλη ώστε, όπως αναφέρει ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος, το ανέγραφαν σε πολλές σύνθετες συνταγές τους. Και όχι μόνο τα σύκα, αλλά και τα φύλλα, τον φλοιό, τους νεαρούς βλαστούς και την στάχτη της συκιάς.
Το φρέσκο γάλα της συκιάς, το οποίο ελάμβαναν με εκτομές σε νεαρά φύλλα, τους καρπούς και τους βλαστούς, το χρησιμοποιούσαν στη θεραπεία των κρεατοελιών και των μυρμηγκιών, στάζοντας  κάθε μέρα 2-3 φορές γάλα σε αυτές. Χρησιμοποιούσαν επίσης το γάλα της συκιάς εξωτερικώς ως φάρμακο κατά της λέπρας και άλλων χρόνιων δερματικών νοσημάτων. Ο Διοσκουρίδης θεωρούσε το γάλα σπουδαίο φάρμακο για τις οδονταλγίες. Συνιστούσε να τοποθετούν μέσα στην τρύπα του δοντιού ένα κομματάκι ύφασμα εμποτισμένο σε γάλα συκιάς.
Χρησιμοποιούσαν επίσης τα φύλλα του δέντρου για να τρίβουν τις αιμορροΐδες, για να ματώσουν.
Με τα φύλλα συκιάς σκέπαζαν το κρέας το ποίο έτσι μαλάκωνε και ψηνόταν γρηγορότερα. Ίσως αυτός ήταν ο λόγος που πίστευαν ότι δεν πρέπει να κοιμόνται κάτω από συκιά, γιατί τότε, οι μύες χαλαρώνουν, οι διάφορες λειτουργίες του σώματος σταματούν, το μυαλό συσκοτίζεται και χάνει τον ειρμό των σκέψεών του.  Έτσι ονόμαζαν την συκιά δέντρο «βαρυοήσκιωτο». Ακόμα και σήμερα σε μερικά μέρη όταν βράζουν κρέας προσθέτουν και ένα κλαδάκι συκιάς.
Στην Κρήτη οι παλιοί πίστευα ότι στη συκιά κατοικούσαν κακά, πνεύματα και για τον λόγο αυτό δεν καθόντουσαν κάτω από τη σκιά της όσο παχιά και να ήταν. Πίστευαν επίσης πως στη συκιά κατοικούν νεράιδες που δεν αγαπούσαν τα παιδιά «να κατέχαν οι μανάδες που γραντίζουν τα παιδιά, από κάτω απ’ τη συκιά κι απ’ την πρικαμυγδαλιά». Αξιοπρόσεκτο είναι πως δεν χρησιμοποιούσαν ποτέ τα ξύλα της συκιάς ως καύσιμο ύλη. Την μικρή συκιά την αποκαλούσαν συκαδάκι. Το άωρο σύκο λύθι και τα σύκα που αρχίζουν να ωριμάζουν πρήστοι. Τα υπερώριμα σύκα τα έλεγαν κουνάλια. Το ανδρικό μόριο το έλεγαν σύκο, εξ ου και η παροιμία «Εγλυκάθ΄η γρα στα σύκα, κι΄ όλη νύχτα τ΄ανεζήτα».
Με το γάλα της συκιάς καυτηρίαζαν τις μυρμηγκιές και το χρησιμοποιούσαν ως αντίδοτο στα σκορπιοδαγκώματα. Στον πονόδοντο έσταζαν στην κουφάλα του δοντιού συκόγαλα, «παγουδιά ο πόνος, αμά θρουλά όμως τα΄αντόντι». Με μικρή ποσότητα συκόγαλου έπηζαν το τυρί. Τα φύλλα της συκιάς μαζί με αβάρσαμο (αγριοδυόσμο) τα έβραζαν κατά της διάρροιας.

Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Η αγριοσυκιά καρποφορεί τρεις φορές τον χρόνο. Τα σύκα της δεν τα τρώμε αλλά είναι σημαντικό δέντρο για την γονιμοποίηση των άλλων ποικιλιών. Οι συκιές ανθίζουν και ωριμάζουν ανάλογα με το είδος τους. Τα καλαματιανά ωριμάζουν από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο. Τα Λιβανά ωριμάζουν τον Σεπτέμβριο. Τα Βασιλικά (Αττικής) ωριμάζουν Σεπτέμβριο.  Οι σπόροι ωριμάζουν Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα και τα σύκα.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Τα σύκα έχουν καθαρτικές ιδιότητες, χρησιμοποιούνται στην δυσκοιλιότητα, μαλακώνουν τον βήχα και τις ερεθισμένες αναπνευστικές οδούς.
Χρησιμοποιείται ως ελαφρύ καθαρτικό και μαλακτικό του βήχα στα βρογχικά και τον βήχα.
Τα ξηρά σύκα έχουν διπλάσια θεραπευτική αξία.
Σε μορφή γαργάρας οι καρποί του σύκου χρησιμοποιούνται και στους ερεθισμούς των άνω αναπνευστικών οδών και της κοιλότητας του στόματος.
Τα φύλλα είναι υπογλυκαιμικά.
Έχουν γίνει έρευνες σχετικά με τη δράση των φύλλων στην αντιμετώπιση του διαβήτη όπου η χορήγηση ινσουλίνης είναι απαραίτητη και έχει βρεθεί ότι διαθέτουν την ικανότητα να μειώνουν το σάκχαρο του αίματος.
Παραδοσιακά τα φύλλα της συκιάς χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση του διαβήτη από του θεραπευτές του Αγιουβέρδικου συστήματος.
Εξωτερικά σε καταπλάσματα βοηθούν σε εγκαύματα, αποστήματα, καλόγερους, δοθιήνες και οιδήματα. Τα ξερά σύκα κοπανισμένα γίνονται καφές που βοηθά σε βήχα, κοκίτη και πνευμονία.

Προφυλάξεις
Μπορεί να υπάρχει μια ελαφρά φωτοευαισθησία αν επιθέσουμε τον φρέσκο χυμό στο δέρμα και το εκθέσουμε στον ήλιο. Πλένουμε καλά τα χέρια μας μετά την συγκομιδή ή την κατανάλωση φρέσκων σύκων. Τα φύλλα της συκιάς βοηθούν στον διαβήτη αν δεν υπάρχει εξάρτηση από την ινσουλίνη. Αν υπάρχει εξάρτηση ινσουλίνης δεν μπορούν να την αντικαταστήσουν.

Παρασκευή και δοσολογία
Για την δυσκοιλιότητα τα σύκα παρασκευάζονται ως αφέψημα. Βάζουμε 50 γραμμάρια ξερά σύκα  το βράδυ σε ένα δοχείο με 500 γραμμάρια νερό και τα βράζουμε για 20 λεπτά. Το επόμενο πρωί τα σύκα τρώγονται και το υγρό πίνεται.
Για ρόφημα των πνευμόνων βράζουμε μια χούφτα ξερά σύκα σε 300 γραμμάρια νερό για 10 λεπτά. Αφαιρούμε τα σύκα και προσθέτουμε ένα κουταλάκι θρυμματισμένο θυμάρι, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 15 λεπτά. Το ρόφημα το πίνουμε ζεστό και είναι πολύ αποτελεσματικό ως αντιασθματικό, αντιβρογχικό και βοηθά στην αποβολή των φλεμάτων.

Συστατικά – χαρακτήρας
Τα σύκα είναι άριστη διαιτητική τροφή. Αποτελούνται από πρωτεΐνη, λίπος, υδατάνθρακες, τέφρα και περιέχει μέταλλα όπως ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο, μαγνήσιο, νάτριο, κάλιο και ψευδάργυρο. Περιέχει ακόμη καθαρτικές ουσίες, φλαβόνες, σάκχαρα, οξέα, ένζυμα και  βιταμίνες Β1, Β2, Β6, C και D.