Προσπαθώ να εξηγήσω την αθρόα και πολύτιμη ανταπόκριση, φίλων αναγνωστών, αναφορικά με το προηγούμενο άρθρο «Ο Στρεψιάδης και τα… επιρρήματα». Ομολογώ, ότι δεν περίμενα αυτά τα επιρρήματα, που λήγουν σε «-ον» και μάλλον βρίσκονται κοντά στην εξαφάνισή τους, να είναι τόσο αγαπητά και δημοφιλή. Ή μήπως έχουμε το φαινόμενο, όπου ο κόσμος δείχνει μια ιδιαίτερη αγάπη και ενδιαφέρον σε κάποιον, που βρίσκεται κοντά στην «τελευτήν του βίου»;
Υπενθυμίζω μερικά απ’ αυτά που αναφέραμε, όπως το «οκλαδόν», το «πρηνηδόν», το «ομαδόν», το «σωρηδόν», το «κλωτσηδόν», το «κυνηδόν» κ.ά. Το τελευταίο ήταν και το επίρρημα – αφορμή για τη γραφή του προηγούμενου άρθρου. Διατύπωσα, μάλιστα και την άποψη, ότι μπορεί κανείς να σκεφτεί και πολλά άλλα, που λόγω του περιορισμένου χρόνου για την ολοκλήρωση του άρθρου, να έμειναν … εκτός! Έτσι κι έγινε… η Βέρα, εκλεκτή αναγνώστρια του Περιπατητή, με τις πάντα εύστοχες και χρήσιμες παρατηρήσεις της, μου υπενθύμισε και το επίρρημα «βουστροφηδόν». Αυτό ήταν και η αιτία της … βουστροφηδόν αλλαγής του θέματος του σημερινού άρθρου. Έκαμα, δηλαδή στροφή, όπως τα βόδια (ελπίζω, να μένουμε στο σχήμα της παρομοίωσης) και άλλαξα κατεύθυνση και σκοπό! Παρότι το «βουστροφηδόν» είναι ένα περίεργο, ασυνήθιστο και σπάνιο επίρρημα, όφειλε –εντούτοις- να είναι το πρώτο που θα έπρεπε να έρθει στο μυαλό μου. Κι όμως, το ξέχασα. Γιατί;…
Μπορεί να πηγαίναμε ακόμα στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, όταν είχαμε πραγματοποιήσει μια ημερήσια εκδρομή στη Φαιστό, με ενδιάμεσο σταθμό την αρχαία Γόρτυνα. Ενδέχεται, το όνομα της Γόρτυνας να μην είναι ευρέως γνωστό, όπως εκείνο της Κνωσού και της Φαιστού. Όμως, η ιστορία της αρχίζει το 7.000 π.Χ. με τη μεγαλύτερη ακμή της, τη Ρωμαϊκή περίοδο, κατά την οποία η Γόρτυνα, ανάμεσα στο μεγαλεία της, ήταν και η πρωτεύουσα της Κρήτης!!! Υπολογίζεται, μάλιστα πως η φαινομενικά σήμερα ταπεινή και ξεχασμένη αυτή αρχαία πόλη, με τα σημαντικά ευρήματά της, να αριθμούσε περί τους 300.000 κατοίκους. Αυτό είναι και ένα πρόβλημα για τους σημερινούς κατοίκους των γύρω χωριών Άγιοι Δέκα, Μητρόπολη και Αμπελούζος, όπου το υνί του γεωργού, συχνά σκοντάφτει σε πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα!!!
Φυσικά και έτυχε να την επισκεφθώ κάμποσες φορές, έκτοτε, μιας και βρίσκεται πάνω στο δρόμο που οδηγεί προς τη Φαιστό και τις εμπορικές πόλεις του νότου Μοίρες και Τυμπάκι. Πρόσφατα, μάλιστα, βρέθηκα εκεί, με ομάδα που είχε στην παρέα της άκρως καταρτισμένη και πολύγλωσση ξεναγό, με αποτέλεσμα να φρεσκάρω τις έστω και λίγες γνώσεις που είχα, αλλά να λύσω και κάποιες απορίες που μου είχαν δημιουργηθεί, στο μεταξύ. Πάντα, όμως, βρίσκεται στο μυαλό μου η εκδρομή του σχολείου και η «βουστροφηδόν» γραφή, του Κώδικα της Γόρτυνας. Τότε έμαθα την έννοια του όρου «βουστροφηδόν», που έμεινε ανεξίτηλα γραμμένη στο παιδικό μυαλό μου. Ο Κώδικας είναι το αρχαιότερο και πληρέστερο ελληνικό νομοθέτημα, γραμμένο σε δώδεκα στήλες, πάνω σε 42 συνεχόμενες πέτρινες πλάκες, που είναι τμήμα τοίχου ενός δημόσιου κτηρίου στην Αγορά της αρχαίας πόλης. Είναι χαραγμένος σε γραφή «βουστροφηδόν»· δηλ. όπως βαδίζουν τα βόδια όταν οργώνουν ένα χωράφι. Έτσι και κατά τη γραφή αυτή, όταν τελειώνει η μία σειρά, π.χ. από τα αριστερά προς τα δεξιά, η από κάτω γραμμή αρχίζει από τα δεξιά προς τα αριστερά κ.ο.κ. Η γραφή αυτή άρχισε να εγκαταλείπεται μεταξύ 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. Κάποιες από τις πλάκες του Κώδικα της Γόρτυνας βρίσκονται διάσπαρτες σε μουσεία στην Ευρώπη, με πρώτο και καλύτερο εκείνο του Λούβρου, στο Παρίσι…
Η σημασία του Κώδικα της Γόρτυνας είναι μεγάλη, γιατί σε αυτόν κωδικοποιούνται νόμοι που αφορούν στο Οικογενειακό δίκαιο (υιοθεσία, θέση της γυναίκας και της χήρας, νομική θέση των παιδιών που γεννιούνται μετά από χωρισμό, νομική θέση παιδιών από γάμο μεταξύ ελεύθερων και σκλάβων ή αλλοδαπών), στο Κληρονομικό δίκαιο και στο Εμπορικό δίκαιο (Συμβόλαιο αγοράς, κατάσχεση, ιδιοκτησία των σκλάβων και των παιδιών τους), έννοιες πρωτοποριακές στη σύλληψή τους, για την περίοδο που γράφτηκαν.
Και μιας και αναφέραμε τη λέξη Ευρώπη, λέξη ελληνική, που σημαίνει «αυτή που έχει μεγάλα (ΕΥΡύς) μάτια (Ώψ)» και έδωσε το όνομά της στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στη Γόρτυνα έχουν βρεθεί νομίσματα, από την περίοδο της μεγάλης ακμής της, στα οποία, η μία όψη εικονίζει την Ευρώπη και η άλλη τον ταύρο δηλ. το Δία, μεταμορφωμένο. Σύμφωνα με την παράδοση, στη Γόρτυνα κατέφυγε ο Δίας όταν, μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο, απήγαγε την Ευρώπη, κόρη του Φοίνικα, από τη …Φοινίκη (σημερινό Λίβανο). Ο Δίας έφτασε στην Γόρτυνα με τη μορφή ταύρου, με την Ευρώπη καβάλα στην πλάτη του. Εκεί, κάτω από έναν αιωνόβιο πλάτανο, έκανε έρωτα στην Ευρώπη επί τρεις μέρες και τρεις νύχτες, συνεχώς (θεός ήταν!!!). Λέγεται, μάλιστα, ότι ο Δίας άντλησε την ερωτική του διάθεση από την παραμονή του, κάτω από το δέντρο αυτό. Από τη σχέση του Δία με την Ευρώπη γεννήθηκαν τρία παιδιά, ο Μίνως, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδών, τα οποία, αργότερα, έγιναν οι βασιλείς των τριών Μινωικών παλατιών της Κρήτης… και για να κλείσουμε το μύθο, ο Δίας, αργότερα, ως άστατος και άπιστος εραστής, που ήταν, εγκατέλειψε την Ευρώπη και επέλεξε να μείνει στον Όλυμπο. Το «σκάνδαλο» της εγκατάλειψης … τακτοποιήθηκε από το βασιλιά της Κρήτης Αστερίωνα, ο οποίος παντρεύεται και αποκαθιστά την Ευρώπη και υιοθετεί τους τρεις γιους της. Τέλος καλό, όλα καλά…
Σε ό,τι με αφορά, δεν παραλείπω ποτέ, μετά από κάθε επίσκεψή μου στη Γόρτυνα, να ξαποσταίνω για λίγο στη σκιά του γέρικου πλατάνου, με τη μια ή την άλλη πρόφαση… Στη συνέχεια, επισκέπτομαι τον ελαιώνα, ακριβώς απέναντι από το χώρο των αρχαιοτήτων, διασχίζοντας το δρόμο (προσεκτικά), για να ξαναδώ τη μεγάλη – γέρικη ελιά, που αγκαλιάζει –κυριολεκτικά- μια αρχαία κολώνα… και ακόμα δεν έχω μπορέσει να εξηγήσω ακριβώς, το συμβολισμό που –σίγουρα- εμπεριέχει αυτός ο σφιχτός εναγκαλισμός!!!
