Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την Ιστορία της Ρωσικής διπλωματίας έχουν τα αρχεία του Ρωσικού Προξενείου στα Χανιά που λειτούργησε από το 1774 έως το 1924.
Για το σκοπό αυτό η διπλωμάτης και ερευνήτρια του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Βαλέρια Ζάνινα βρίσκεται εδώ και ένα μήνα στα Χανιά ερευνώντας τα έγγραφα του προξενείου που βρίσκονται στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης.
«Πραγματοποιώ μια επιστημονική έρευνα για λογαριασμό του Υπουργείου Εξωτερικών για την ιστορία του Ρωσικού προξενείου στην Κρήτη. Η ιστορία της διπλωματικής μας παρουσίας είναι σχεδόν 300 ετών. Από τον 1774 υπάρχουν στοιχεία για τη λειτουργία του στα Χανιά μέχρι το 1924 όπου το προξενείο έκλεισε και όλο το υλικό του μεταφέρθηκε στο Ιστορικό Αρχείο» δήλωσε στα “Χ.Ν.” η κ. Ζάνινα που καθημερινά βρίσκεται στο Ιστορικό αρχείο μελετώντας έγγραφα του προξενείου.
Την ρωτάμε για τους λόγους που προχώρησε σε αυτήν την έρευνα. «Καταρχήν θέλουμε να καταγράψουμε την ιστορία της Ρωσικής διπλωματίας. Δεύτερος είναι και ένας φόρος τιμής για τους ανθρώπους αυτούς, τους πρόξενους και το προσωπικό του προξενείου, που σε δύσκολες εποχές εργάστηκαν σκληρά και κάτω από πολύ άσχημες συνθήκες. Επίσης ένα μεγάλο μέρος των εγγράφων που βρίσκονται εδώ στα Χανιά είναι μοναδικά και δεν υπάρχουν ως αντίγραφα στη Ρωσία» σημειώνει.
ΡΩΣΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ
Ανάμεσα στα έγγραφα που μελετά η κ. Ζάνινα και πάρα πολλά που αποδεικνύουν τις σχέσεις των Ρώσων με τον ντόπιο πληθυσμό. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει «υπάρχουν έγγραφα που αποδεικνύουν πόσο πολύ βοήθησαν οι Ρωσικές προξενικές αρχές τους κατοίκους της Κρήτης την περίοδο της Οθωμανικής κατοχής. Έχουμε έγγραφα που αναφέρουν αναλυτικά στοιχεία για χρήματα που δόθηκαν σε οικογένειες που έχασαν τα πάντα κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων, για την προσπάθεια απομάκρυνσης των Κρητικών προσφύγων από την Κρήτη σε άλλα νησιά ή την Αθήνα με Ρώσικα πλοία, για τον εξοπλισμό που δόθηκε σε Ορθόδοξες εκκλησίες, τα χρήματα που δόθηκαν για την ανακατασκευή τους για ζημιές που υπέστησαν επίσης κατά τις επαναστάσεις. Επίσης βρήκα και στοιχεία που αποδεικνύεται ότι το 1864 ακόμα και η σύζυγος του Τσάρου είχε στείλει χρήματα από το δικό της προσωπικό λογαριασμό για την ανακατασκευή σχολείου στη Χαλέπα.
Επίσης υπάρχουν έγγραφα από τον πρόξενο την περίοδο της επανάσταση τους 1866 που ζητάει από τις Ρωσικές αρχές να στείλουν βοήθεια στον ντόπιο πληθυσμό καθώς η κατάσταση ήταν πολύ άσχημη. Η δουλειά αυτών των συναδέλφων ήταν πολύ δύσκολη γιατί ήθελαν να βοηθήσουν τους Κρητικούς αλλά παράλληλα δεν ήθελαν να διαταράξουν τις σχέσεις του με την Οθωμανική αυτοκρατορία. »
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Πέρα από την ανθρωπιστική βοήθεια οι Ρωσικές αρχές επιθυμούσαν να έχουν μια ισχυρή διπλωματική παρουσία για λόγους στρατηγικής και οικονομίας. «Η Κρήτη βρίσκεται σε ένα στρατηγικό σημείο ανάμεσα σε Μέση Ανατολή, Ευρώπη, Αφρική και έχει πολύ σημασία για τη διακίνηση εμπορευμάτων και γενικά το εμπόριο. Βρίσκεται πάνω στις ναυτιλιακές γραμμές που ακολουθούσαν τα πλοία κατά την έξοδο τους από τη Μαύρη Θάλασσα. Επίσης υπήρχε ανάγκη να υπάρχει Ρωσική παρουσία και για πολιτικούς λόγους. Πχ. Διαπιστώνονταν ότι οι Γάλλοι προσπαθούσαν να ενισχύσουν την παρουσία τους στο νησί και να προσηλυτίσουν Κρητικούς στον καθολικισμό για να ξεφύγουν από την καταπίεση των Οθωμανών. Η βοήθεια τους ήταν μόνο στα λόγια , αντίθετα η Ρωσική βοήθεια ήταν πρακτική και έμπρακτη σε οικογένειες, σχολεία, εκκλησίες» λέει η διπλωμάτης.
Τα πρώτα χρόνια το προξενείο λειτούργησε στο ενετικό λιμάνι σε ενοικιασμένο κτήριο και στη συνέχεια και για πάρα πολλά χρόνια φιλοξενήθηκε σε κτήριο που βρίσκονταν εκεί που στη συνέχεια κτίσθηκε το Στρατιωτικό Μουσείο και σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο στη Χαλέπα. Τα τελευταία χρόνια της λειτουργίας του στεγάστηκε σε κτήριο μέσα στην πόλη. « Μετά τη Ρωσική επανάσταση και τον εμφύλιο που ακολούθησε το προξενείο υπολειτουργούσε μέχρι το 1924 όταν ο πρόξενος έλαβε εντολή να αφήσει το αρχείο στις τοπικές αρχές και να επιστρέψει πίσω» λέει η συνομιλήτρια μας. Πρόθεση των Ρωσικών αρχών και αυτό το εξετάζει και η κ. Ζάνινα είναι η τοποθέτηση αναμνηστικής πλακέτας στη Χαλέπα κοντά στο σημείο όπου λειτουργούσε το προξενείο.
«Για την έρευνα μου είχα πολύ μεγάλη βοήθεια από το προσωπικό του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης που κάνει πραγματικά εξαιρετική δουλειά , όπως επίσης και τους κ.
Μ. Μανούσακα και Δ. Κασιμάτη που με βοήθησαν με τις πληροφορίες τους» καταλήγει η κ. Ζάνινα.
Τα στοιχεία της έρευνας της κ. Ζάνινα θα εκδοθούν σε βιβλίο.
