Επιμέλεια:
ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΒΑΤΣΟΣ
info@herb.gr
Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PELARFONIUM odoratissisum (Πελαργόνιο το ευοσμότατον). Ανήκει στην οικογένεια των Γερανοειδών η οποία περιλαμβάνει 11 γένη και 800 περίπου υποείδη.
Δεν πρέπει όμως το συγκεκριμένο βότανο να συγχέεται με άλλα καλλωπιστικά φυτά του γένους Geranium που φέρουν το ίδιο όνομα.
Αποτελεί ξεχωριστό είδος. Το Γεράνι είναι εξαπλωμένο σε όλη την Ευρώπη, ενώ το Πελαργόνιο προέρχεται από την Αφρική. Το βότανο το συναντούμε με τις ονομασίες αμπερόζα, αμπαρόριζα, πελαργόνιο, κιούλι (Κύπρο), μοσχομολόχα (Χαλκιδική), αλμπαρόζα, αρμανέλα, αρμπακανέλα, μπαρμπαρούσα, ή λουκουμόχορτο.
Είναι φυτό ιθαγενές της τροπικής και υποτροπικής ζώνης της Αφρικής.
Είναι πολυετής πόα που φτάνει σε ύψος τα 50 έως 70 εκατοστά. Ο βλαστός παραμένει τρυφερός και όταν ακόμη πάρει χρώμα τεφρό – καστανό και σχηματίζει πολλές διακλαδώσεις.
Τα φύλλα έχουν το χαρακτηριστικό άρωμα του πελαργόνιου, χρώμα ανοιχτό πράσινο, μήκος μέχρι τα 1ο εκατοστά με δαντελωτά χείλη. Το χρώμα των ανθέων είναι ανοιχτό ερυθροιώδες.
Είναι φυτό ανθεκτικό στην ξηρασία και ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη.
Στην κουζίνα το χρησιμοποιούμε για να αρωματίσουμε γλυκά με φρούτα και κυρίως γλυκά του κουταλιού (κεράσι, βύσσινο, σταφύλι, κυδώνι με το οποίο το άρωμα της αμπερόζας δημιουργεί ιδανικό συνδυασμό). Το αιθέριο έλαιο του φυτού χρησιμοποιείται κυρίως στη ζαχαροπλαστική, την αρωματοποιία και την ποτοποιία. Η τρυφερή δρόγη των φύλλων χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό γλυκών του κουταλιού, ιδιαίτερα του κυδωνιού και των λουκουμιών.
Ιστορικά στοιχεία
Η ονομασία Πελαργόνιο προέρχεται από την ομοιότητα του καρπού του φυτού με το ράμφος του Πελαργού. Η ονομασία odoratissimus αναφέρεται στη γλυκιά μυρωδιά των φύλλων του βοτάνου. Αυτό το είδος εισήχθη το 1724 στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η λαϊκή παράδοση λέει ότι το αφέψημα της αμπερόζας θεραπεύει τα πεπτικά προβλήματα και ο χυμός της κάνει καλό στα δερματικά νοσήματα.
Στην Κρήτη η αμπερόζα ήταν ένα από τα αγαπημένα μυριστικά του σπιτιού. Τις καλλιεργούσαν σε γλάστρες που τις τοποθετούσαν στις λοτζέττες ή τα ματζιπέθια (επίπεδες ράχες του τοίχου) και στα γυροπέρβολα. Το αφέψημα του φυτού το χρησιμοποιούσαν για να διευκολύνουν την πέψη. Τα φύλλα τα έβαζαν για αρωματισμό στις σπιτικές σταφίδες και στα γλυκά του κουταλιού (κεράσι, βύσσινο, κυδώνι). Τη λίκι (κοτσάνι) της αμπερόζας τη βουτούσαν σε λάδι και την τοποθετούσαν μέχρι ενός ορισμένου σημείου στο απευθυσμένο των βρεφών όταν είχαν δυσκοιλιότητα για να ερεθίσουν το έντερο και να λειτουργήσει. Την αμπερόζα την πολλαπλασίαζαν με μοσχεύματα. Επειδή θεωρούσαν ότι πιάνει δύσκολα κοπάνιζαν την άκρη του μοσχεύματος, την τύλιγαν με αποχτενίδια και στο λακκάκι που θα την φύτευαν έριχναν 5-6 κόκκους φακή.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο περιέχει σύνθετο αιθέριο έλαιο. Περίπου 2000 συστατικά έχουν απομονωθεί συμπεριλαμβανομένων αυτών που μοιάζουν με του πορτοκαλιού, λεμονιού, μέντας, τριαντάφυλλου, μοχοκάρυδου και ευκαλύπτου. Το αιθέριο έλαιο του βοτάνου έχει αντιβακτηριακή δράση και περιέχει α-πινένιο 20%, μεθύλ-ευγενόλη 10%, α-θουγιόνη 10%, φενχόνη 8% και λιμονένιο 7,5%.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η συγκομιδή με την κοπή όλου του υπέργειου τμήματος του φυτού γίνεται στην αρχή της άνθισης. Τα φυτά όταν συμπληρώσουν την ανάπτυξη τους ανθίζουν σε όλη την καλλιεργητική περίοδο.
Γίνονται δύο συγκομιδές, μία στα τέλη Μαΐου – αρχές Ιουνίου και η δεύτερη τέλη Σεπτεμβρίου -αρχές Οκτωβρίου. Μπορούμε να τη συλλέγουμε όλο τον χρόνο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα τα άνθη και το αιθέριο έλαιο του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Θεωρείται ηρεμιστικό και καταπραϋντικό. Eχει χαλαρωτικές ιδιότητες και βοηθά στο στρες και ανακουφίζει από τη ναυτία και τις ημικρανίες.
Τα φύλλα του βοτάνου έχουν απολυμαντική δράση. Τονώνουν και διεγείρουν την κυκλοφορία του αίματος. Ανακουφίζει από τους πόνους της αρθρίτιδας και μειώνει τη χοληστερόλη.
Λόγω της αντιβακτηριακής του δράσης το αφέψημα του βοτάνου τοποθετούμενο ως κατάπλασμα στο δέρμα βοηθά σε προβλήματα εκζέματος και ακμής.
Εσωτερικά βοηθά σε μικρές πεπτικές αδιαθεσίες και διαταραχές των νεφρών και της χολής.
Χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα βότανα για διάφορα ροφήματα.
Έχει έντονες εντομοαπωθητικές ιδιότητες
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Βράζουμε σε ένα φλιτζάνι νερό μια κουταλιά θρυμματισμένο βότανο και το βράζουμε σκεπασμένο για ένα λεπτό. Σβήνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε για 15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε από μισό ποτήρι δύο με τρεις φορές την ημέρα. Αν θέλουμε το γλυκαίνουμε με μέλι.
Το εντομοαπωθητικό παρασκευάζεται ως ακολούθως. Βάζουμε σε μισό λίτρο οινόπνευμα πενήντα γραμμάρια βοτάνου και το τοποθετούμε σε σκοτεινό μέρος για 12 ημέρες. Στη συνέχεια σουρώνουμε το βότανο και το εντομοαπωθητικό είναι έτοιμο. Ρίχνουμε λίγες σταγόνες σε περβάζια παραθύρων ή σε λάμπες πριν τις ανάψουμε. Αν το άρωμα είναι έντονο αραιώνουμε το εντομοαπωθητικό με αποσταγμένο νερό.
Προφυλάξεις
Δεν αναφέρονται παρενέργειες. Τηρούμε την προτεινόμενη δοσολογία.
Υ.Σ.: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
