» Ζαχαρίας Καλοχριστιανάκης, Ιερά Μονή Κουδουμά, Αθήνα 2020
Ο Χριστός «σημάδεψε» την Κρήτη, την καθηγίασε και την κατέστησε αγιοτόκον και ηρωοτόκον.Η Κρήτη των θρύλων και των παραδόσεων, με τον πανάρχαιο και ένδοξο Μινωικό πολιτισμό και τη διαχρονική λαμπρά της ιστορία, μεταμορφώνεται σε χριστιανική και αναδεικνύει πλήθος αγίων, οσίων, αναχωρητών και ερημιτών. Οι περισσότεροι από αυτούς διέμεναν σε απρόσιτες περιοχές των ορέων και είχαν κατοικητήριο σπήλαια και ερημοκλήσια, φαράγγια και λαγκαδιές. Ιδιαίτερη σπουδαίοτητα καταφυγής και φιλοξενίας τοιούτων αγίων μορφών απέκτησαν τα Αστερούσια Όρη, τα οποία εκτείνονται στη Νότια Κρήτη από τους Καλούς Λιμένες μέχρι τα Βιαννίτικα βουνά, και των οποίων η συμβολή στην τοπική ιστορία υπήρξε σημαντική.
Τα Αστερούσια απετέλεσαν σύμβολο λατρείας του Θεού, το «Ιερόν Όρος», το «Άγιον Όρος» της Κρήτης. Καθόλο το μήκος των βουνών αυτών, όπου οπτικά τις κορυφές τους προσεγγίζουν τα λαμπρά του ουρανού αστέρια, πλήθος από έμψυχους φαεινούς αστέρες του νοητού στερεώματος της Εκκλησίας, ουράνιοι άνθρωποι και επίγειοι άγγελοι, eξαϋλωμένες υπάρξεις, ορατοί και αόρατοι, προσεύχονται ακατάπαυστα με ύμνους και δοξολογίες προς τον Θεόν, «εν ερημίαις πλανώμενοι και όρεσι και σπηλαίοις και ται οπαίς της γης» (Εβρ.ιά, 39). Συντροφιά τους είναι τα πουλιά στους αιθέρες, που με το μελωδικό τους κελάηδημα ψάλλουν ύμνον αγγελικό, και τα εύοσμα λουλούδια που διαχέουν το άρωμά τους ως υπέροχο θυμίαμα στον Πλάστη και Δημιουργό. Οι μεγάλοι Όσιοι και Ασκητές, όχι μόνο όταν ζούσαν ήθελαν να είναι αθέατοι και άγνωστοι, αλλά επιθυμούσαν και επιθυμούν και μετά θάνατον να είναι κρυμμένα και απρόσιτα τα ιερά τους λείψανα.
Μεταξύ των εν Κρήτη διαλαμψάντων ερημιτών και οσίων στα Αστερούσια σπουδαία θέση κατέχει ο άγιος Κοσμάς ο Ερημίτης, ο οποίος υπήρξε από τους πρώτους ενοίκους των Αστερουσιανών σπηλαίων. Ως Ερημίτης και Ομολογητής έζησε τον 7ον αιώνα και ασκήτευσε στην περιοχή του Κουδουμά και Δυτικά της Μονής αυτής. Το έτος 1058 έγινε βίαια αρπαγή του σκηνώματος του αγίου από τους Βενετούς και έκτοτε φυλάχθηκε στην Ιεράν Μονήν Αγίου Γεωργίου του Μείζονος Βενετίας. Εσχάτως διεξήχθησαν συζητήσεις σε καλό κλίμα με εκπροσώπους της Μονής αυτής για τη δυνατότητα επιστροφής μέρους του σκηνώματος του αγίου στην Ιεράν Μονήν Κουδουμά. Τούτο επετεύχθη προσφάτως (2018) και αποτελεί σπουδαίο γεγονός για την Ιερά Μονή Κουδουμά και την Εκκλησία της Κρήτης.
Για το μεγάλο αυτό γεγονός, τον βίον και την πολιτείαν του αγίου αυτού ασχολήθηκε διεξοδικά με επιμέλεια και λεπτομέρειες ο εκλεκτός και πολυγραφότατος συνταξιούχος εκπαιδευτικός Ζαχαρίας Δημ. Καλοχριστιανάκης με το νέο του βιβλίο «Ο Άγιος Κόσμας ο Ερημίτης και Ομολογητής», Έκδοση Ιεράς Μονής Κουδουμά, Αθήνα 2020.
Συγχαίρομε τον συγγραφέα για την καλαίσθητη αυτή έκδοση και το εκλεκτό περιεχόμενο του βιβλίου αυτού, το οποίο είναι εκτενές με πλήθος παραπομπών, θεολογικό, ιστορικό και με θαυμάσια λογοτεχνική χροιά. Η μελέτη αυτού του βιβλίου έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εντυπωσιάζει και ενθουσιάζει τον αναγνώστη, τον χαροποιεί βαθύτατα και τον αναπαύει. Είναι ένα έργο πνοής, ένας πολύτιμος θησαυρός, ένα εκλεκτό πνευματικό δώρο στην Ιερά Μονή Κουδουμά, αλλά και σε κάθε πιστό και ευσεβή άνθρωπο, που επιθυμεί να γνωρίσει την βιοτήν του αγίου Κοσμά και να αποκτήσει μια γεύση για τη ζωή των ερημιτών αγίων.
Είναι σημαντικό ότι το βιβλίο αυτό εξεδόθη με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γορτύνης και Αρκαδίας κ.κ. Μακαρίου και την πνευματική ουσιαστική υποστήριξη της Ιεράς Μονής Κουδουμά, της οποίας αποτελεί έκδοση.
Στην αρχή ο συγγραφέας εκφράζει τις ευχαριστίες του προς τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην κ.κ. Μακάριον, τον Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Κουδουμά Αρχιμανδρίτην π. Μακάριο Σπυριδάκη, καθώς και τον Καθηγητήν Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Κρήτης Κωνσταντίνον Ανδρουλιδάκη, που προλογίζει το βιβλίο αυτό. Ακολούθως παραθέτει το περιεχόμενο της ευλογίας – χαιρετισμού του Σεβασμιωτάτου και Προλογικό σημείωμα του Ηγουμένου. Ακολουθούν ο Πρόλογος του καθηγητή και ακολούθως Εισαγωγή και Προλεγόμενα από τον Συγγραφέα.
Το βιβλίο περιλαμβάνει δύο μέρη. Εκτενές επίμετρο και παράρτημα με πλούσια στοιχεία.
Στο πρώτο μέρος δίνει πληροφορίες για τη ζωή του αγίου, για το ιστορικό και εκκλησιαστικό περιβάλλον της εποχής του, την δυναμική αποστροφή του από την αίρεση του μονοθελητισμού, και την πιθανή επικοινωνία και σχέση του με τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή στο πρόβλημα του μονοθελητισμού. Ομιλεί ακόμη για τα Αστερούσια ως χώρο καταφυγής και άσκησης του αγίου και για τη ζωή του στο σπήλαιο.
Στο δεύτερο μέρος γίνεται λόγος για την περιπέτεια του λειψάνου του Αγίου στην Κρήτη μετά την κοίμησή του (2 Σεπτεμβρίου 658μ.Χ.), για την θραύση της τιμίας του κάρας, την αρπαγή του σκηνώματός του από τους Ενετούς, καθώς και κλοπές ιερών λειψάνων από αυτούς. Σημαντικό κεφάλαιο εδώ είναι η επιστροφή μέρους του αγίου λειψάνου οίκαδε και η σχέση του αγίου Κοσμά με την Ιερά Μονή Κουδουμά. Η επιστροφή αυτή επετεύχθη τον Οκτώβριο 2018, ακριβώς 960 χρόνια μετά την βίαια αρπαγή του σκηνώματός του από τους Βενετούς. Θεωρείται μάλιστα ως το «δεύτερο σπουδαιότερο γεγονός επιστροφής τιμίου λειψάνου στην μεγαλόνησο Κρήτη, μετά την επανακομιδή της τιμίας Κάρας του Αγίου Αποστόλου Τίτου, Πρώτου Επισκόπου της Αποστολικής Εκκλησίας της Κρήτης» στις 15 Μαΐου 1966.
Το Επίμετρο περιλαμβάνει δύο μέρη. Στο πρώτο περιέχονται τα αρχαιότερα των Acta Sanctorum λατινικά κείμενα και μετάφραση αυτών συνέχεια στην ελληνική και ιταλική γλώσσα.
Το δεύτερο μέρος αναφέρεται στον λατινικό βίο του Αγίου Κοσμά (κατά τα Acta Sanctorum) με ελληνική μετάφραση. Ακολουθεί η σύνοψη σε ξένες γλώσσες με θέμα «Ο Άγιος Κοσμάς ο Ερημίτης και Ομολογητής» (Σύνοψη στα ιταλικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ρωσικά).
Ο συγγραφέας παραθέτει πλούσια παλαιά και σύγχρονη βιβλιογραφία.
Όλο το βιβλίο πλαισιώνεται από παράρτημα, που περιλαμβάνει εκτενή επίσημη αλληλογραφία για την επανακομιδή Ιερών Λειψάνων του αγίου και καλαίσθητο φωτογραφικό υλικό από την επανακομιδή των λειψάνων αυτών.
Το βιβλίο αυτό του Ζαχαρία Καλοχριστιανάκη διακρίνεται από πληρότητα, σαφήνεια, ακρίβεια και πρωτοτυπία. Σκιρτήματα χαράς και ενθουσιασμού μας καταλαμβάνουν, όταν το μελετούμε. Αναπτύσσει έντονα το ενδιαφέρον του αναγνώστη να γνωρίσει βαθύτερα τη ζωή ενός όχι και τόσο γνωστού μέχρι σήμερα μεγάλου αγίου, αλλά και να διακρίνει εναργέστερα τις φωτεινές μορφές που καθηγιάσαν τα Αστερούσια και αποτύπωσαν διαχρονικά τη δυναμική παρουσία τους, και το σωτηριώδες έργο που επετέλεσαν. Αποτελεί μιά πολύτιμη προσφορά στον ευσεβή λαό μας, που ευαισθητοποιείται στο χώρο της Ορθοδιξίας, ενισχύεται από ιδανικά και αξίες και καυχάται για την καταγωγή του.
*Ο Ηλίας Μετοχιανάκης είναι
καθηγητής Πανεπιστημίου
