Επιπτώσεις στη μικροχλωρίδα και μικροπανίδα της πεδόσφαιρας
Η δραστική ουσία του χορτοκτόνου αυτού βρέθηκε ότι μειώνει στο έδαφος τους οργανισμούς που παράγουν το ινδολοοξικό οξύ, που βοηθάει στην ανάπτυξη των φυτών, τους γαιοσκώληκες, τις μυκόρριζες που διευκολύνουν την πρόσληψη του φωσφόρου και του ψευδαργύρου και τα βακτήρια Pseudomonas και Bacillus που διαλυτοποιούν τα οξείδια του Μαγγανίου και Σιδήρου και Bradyrhizobium και Rhizobium που δεσμεύουν το άζωτο από την ατμόσφαιρα. Η αναστάτωση αυτή της μικροχλωρίδας και μικροπανίδας έχει ως συνέπεια την αύξηση της συχνότητας και της μολυσματικότητας των εδαφογενών παθογόνων.
Αναφέρονται διεθνώς 34 περιπτώσεις ασθενειών εξαιτίας της χρήσης του γλυφοσατικού οξέος στην αντιμετώπιση των μη επιθυμητών φυτών σε καλλιέργειες Δημητριακών, Σόγιας , Μπανάνας, Τομάτας, Βαμβακιού, Ελαιοκράμβης ,Πεπονιού και Σταφυλιών. Μερικές από τις ασθένειες αυτές θεωρούνται ως «αναδυόμενες ή νεοαναδυόμενες» γιατί για πολλά χρόνια δεν προξενούσαν προβλήματα στις καλλιέργειες. Έτσι εξηγείται η εμφάνιση τα τελευταία χρόνια στις γενετικά τροποποιημένες και μη καλλιέργειες της Σόγιας της ασθένειας από το Fusarium solani f.sp. glycine, του συνδρόμου Goss από το Clavibacter michiganensis υποείδος nebraskensis γνωστό και ως flétrissement de Goss και Goss’s Wilt στο Καλαμπόκι, του συνδρόμου του «αιφνίδιου θανάτου» των φυτών από έλλειψη θρεπτικών στοιχείων και των σηψιρριζιών από Fusarium.
Σε πειράματα που έγιναν από τον υποφαινόμενο σε καλλιέργεια της μαστοειδούς Eλιάς στην περιοχή των Χανίων διαπιστώθηκε η έξαρση της ασθένειας της Βερτιτσιλλίωσης εξ αιτίας της μείωσης της πεδομικροχλωρίδας.
Εργασία που δεν μπόρεσε να δει το φως της δημοσιότητας εξαιτίας εξωθεσμικών παρεμβάσεων. Ανησυχητική είναι και η βαρύτητα των ασθενειών από τον Ophioboluσ graminis στα Σιτηρά, την Corynespora στη Σόγια και από διάφορα είδη του γένους Fusarium που δεν προκαλούσα στο παρελθόν σοβαρές ζημιές.
Με απλά λόγια τα γενετικά τροποποιημένα φυτά τα ανθεκτικά στο χορτοκτόνο αυτό με τη μειωμένη περιεκτικότητα σε μικροστοιχεία καθίστανται ευαίσθητα στις ασθένειες.
Ακόμα το γλυφοσατικό οξύ με την ακινητοποίηση των θρεπτικών συστατικών και την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση της εδαφοπανίδας και εδαφοχλωρίδας γίνεται πρόξενος ασθενειών στα φυτά και επέκεινα στα ζώα και στον άνθρωπο.
Επιπτώσεις στα ζώα, τα πτηνά και τα ψάρια
Οι τροφές που προέρχονται από τα διαγονιδιακά αλλά και τα μολυσμένα μη διαγονιδιακά φυτά δημιουργούν κινδύνους για την υγεία των ζώων. Αυτό κάθε αυτό το χορτοκτόνο με τα έκδοχα που περιέχει είναι τοξικό και προκαλεί ενδοκρινικές διαταραχές, βλάβη στο DNA, τοξικότητα στο αναπαραγωγικό και αναπτυξιακό σύστημα, νευροτοξικότητα, καρκίνο και γενετικές ανωμαλίες. Βρέθηκε ακόμα αύξηση των τοξινογόνων παθογόνων με πρόσθετη ανησυχία για τις μυκοτοξίνες και ιδιαίτερα τις τοξίνες F.
Το 2002 η ένωση κτηνοτρόφων στις ΗΠΑ μίλησε στο κογκρέσο για σοβαρή επίπτωση του γλυφοσατικού οξέος στην αναπαραγωγή των ζώων, για αποβολές χωρίς αιτία και για σώματα νεαρών μοσχαριών που φαίνονται μεγάλης ηλικίας. Eχει διακριβωθεί επίσης πως η δραστική αυτή ουσία είναι ικανή να προκαλέσει αποτυχία στην αναπαραγωγή εξαιτίας της ενδοκρινικής δυσλειτουργίας, της τοξικότητας και της πενίας μικροστοιχείων. Ασθένειες παρατηρήθηκαν στα άλογα, στα πρόβατα, στις αγελάδες, στα γουρούνια και στα κοτόπουλα Υπολείμματα του γλυφοσατικού οξέος βρέθηκαν στους ιστούς των ζώων, στο σπέρμα, στο αμνιακό υγρό, στο γάλα, στα αυγά, στα πουλιά και στις κοπριές.
Τα ζώα που θα έλθουν σε επαφή ή θα φάνε ψεκασμένα χόρτα παρουσιάζουν σιελόρροια, εμετό, διάρροια, ανορεξία και τάση υπνηλίας. Τα έκδοχα του χορτοκτόνου επηρεάζουν και τα ψάρια. Έμμεσα με την αλλοίωση της φυσιογνωμίας της μικρο και μακροχλωρίδας επηρεάζεται και η μικρο και μακροπανίδα.
Παρόλο που το πέρασμα του γλυφοσατικού οξέος στα υπόγεια νερά είναι δύσκολο, εντούτοις έχει παρατηρηθεί η παρουσία του με την απορροή των επιφανειακών υδάτων. Μια τέτοια παρουσία καθίσταται πολύ βλαβερή για την άγρια πανίδα. Το γλυφοσατικό οξύ προκαλεί μη φυσιολογική ανάπτυξη μη αναστρέψιμη, καθώς και καθυστέρηση στην ανάπτυξη των νευρωνικών και εμβρυακών κυττάρων σε ποντίκια κυρίως γιατί μειώνει τη δράση της πρωτεΐνης Wnt.
Επιπτώσεις στον άνθρωπο
Υπάρχουν πάνω από 100 αναφορές για τις αρνητικές επιπτώσεις του γλυφοσατικού οξέος στον άνθρωπο. Ακόμα και χαμηλές συγκεντρώσεις της δραστικής αυτής ουσίας και των εκδόχων που εμπεριέχει μπορεί να θανατώσει τα ανθρώπινα κύτταρα. Σε μελέτη στην Ινδιάνα των ΗΠΑ βρέθηκε πως σε σύνολο 71 εγκύων γυναικών το 93% είχε ανιχνεύσιμα επίπεδα του γλυφοσατικού οξέος στα ούρα. Στη Γερμανία σχετική μελέτη έδειξε την παρουσία του γλυφοσατικού οξέος σε άτομα που κατανάλωναν κρέατα. Μάλιστα τα επίπεδα σε άτομα που κατανάλωναν συμβατικό κρέας ήταν διπλάσια εκείνων που έτρωγαν οργανικό κρέας. Ακόμα ασθενή άτομα είχαν επίπεδα υψηλότερα από υγιή. Το γλυφοσατικό οξύ αν και δεν επηρεάζει άμεσα τους ανθρώπινους ιστούς, μπορεί να επιδράσει σε μεγάλο βαθμό διάφορες ενζυματικές και μεταβολικές λειτουργίες αποτοξίνωσης του ανθρώπινου οργανισμού διαταράσσοντας την ισορροπία πολλών βιολογικών διεργασιών.
Πολλές ανεξάρτητες ακαδημαϊκές έρευνες, δείχνουν πως έχει μεγάλο αντίκτυπο στον κύκλο ζωής και τις λειτουργίες των βακτηρίων που βρίσκονται στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου. Είναι γνωστό πως μεγάλο μέρος του ουσιών που εκφράζουν το φαινόμενο της ανοσοποίησης παράγεται στο πεπτικό σύστημα και πως η διατάραξη αυτού με διάφορες χημικές ουσίες μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε πολλαπλά επίπεδα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα τελευταία χρόνια πάμπολλες έρευνες έχουν ενοχοποιήσει τη δραστική αυτή ουσία και για άλλες παθήσεις του ανθρώπινου οργανισμού.
Για παράδειγμα οι καρδιοαγγειακές, γαστρεντερολογικές, ανοσοποιητικές και νευρολογικές παθήσεις έχει βρεθεί πως συσχετίζονται με την παρουσία γλυφοσατικού οξέος σε γεωργικά προϊόντα όπως στα φρούτα, λαχανικά και σιτηρά. Η ουσία αυτή έχει επίσης εντοπιστεί στα ούρα της τεράστιας πλειοψηφίας των κατοίκων αστικών περιοχών που δεν έρχονται καν σε άμεση επαφή με γεωργικές καλλιέργειες. Πρόσφατα σε έρευνα περιβαλλοντικού οργανισμού της Αυστρίας βρέθηκαν συγκεντρώσεις της δραστικής αυτής ουσίας σε 14 γερμανικές μπύρες σε επίπεδα σε αρκετές περιπτώσεις εκατοντάδες φορές πάνω από τα νόμιμα όρια.
Ο ανθρώπινος οργανισμός εκτίθεται στο γλυφοσατικό οξύ κατά τη χρήση του με επαφή στο δέρμα στα μάτια και την αναπνοή, με ενδεχόμενη κατάποση, όταν τρώει ή καπνίζει κατά την εφαρμογή του ή με το άγγιγμα των φυτών μετά τον ψεκασμό. Μπορεί να προκληθούν αλλεργικές αντιδράσεις όπως ερεθισμός του δέρματος, των ματιών, της μύτης και του λαιμού, φλεγμονή, ερεθισμός και αποχρωματισμός των τοιχωμάτων του στομάχου, εντερικές διαταραχές ευερεθιστικότητα και αλλαγή συμπεριφοράς.
Η κατάποση προκαλεί αυξημένη σιελόρροια και εγκαύματα στο στόμα, ναυτία, εμετό και διάρροια. Στην περίπτωση σκόπιμης κατάποσης αναφέρθηκαν και θάνατοι. Η δραστική ουσία δύσκολα διαπερνάει το δέρμα. Eχει όμως αποδειχθεί πως τα έκδοχα καθιστούν τις κυτταρικές μεμβράνες περισσότερο διαπερατές. Αν απορροφηθεί περνάει από το σώμα γρήγορα, δεν μεταβολίζεται σε άλλα προϊόντα και αποβάλλεται από τα ούρα και τα κόπρανα.
Θεωρείται εν δυνάμει καρκινογόνο και πιθανόν να προκαλεί το μη Hodgkin λέμφωμα. Πολύ πρόσφατα τον Αύγουστο του 2018 η παραγωγός εταιρία καταδικάστηκε στο San Francisco (Σαν Φρανσίσκο) της Καλιφορνίας σε πρόστιμο 200 εκατομμυρίων δολαρίων γιατί ένας κηπουρός σχολείου εξαιτίας του γλυφοσατικού οξέος προσβλήθηκε από μη Hodgkin λέμφωμα. Μόνο στις ΗΠΑ εκκρεμούν στα δικαστήρια άλλες 400 ανάλογες περιπτώσεις.
Σε υψηλές συγκεντρώσεις η δραστική αυτή ουσία έχει επίπτωση στο ρυθμό ανάπτυξης και στο αναπαραγωγικό σύστημα. Νέες αναφορές και αναλύσεις δείχνουν για άλλη μια φορά πως τo δραστικό συστατικό του χορτοκτόνου αυτού συνδέεται με την πρόκληση καρκίνου, γενετικών ανωμαλιών και της νόσου του Πάρκινσον. Το γεγονός ότι τα εμπορικά σκευάσματα με βάση το γλυφοσατικό οξύ χρησιμοποιούνται ήδη ευρέως στη γεωργία, στην κηπουρική και σε δημόσιους χώρους δείχνει ότι αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Βρέθηκε πως τα εμπορικά σκευάσματα με βάση το γλυφοσατικό οξύ προκαλούν τερατογένεση στα σπονδυλωτά με την παρεμπόδιση της επίδρασης του ρετινοϊκού οξέος στην έκφραση του γονιδίου OTX2 που διαδραματίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, του κρανιοπροσωπικού και του αισθητηρίου οργάνου, του SOX9 που έχει σχέση με την φυσιολογική ανάπτυξη του σκελετού και του Shh που εκφράζει την εμβρυακή ανάπτυξη με αποτέλεσμα την εκδήλωση κυκλωπίας ή κυκλοκεφαλίας ή συνφθαλμίας, μικροκεφαλίας, κρανιακής νευρικής κορυφής και κρανιοπροσωπικής δυσπλασίας.
Το «πανόραμα» των αρνητικών επιπτώσεων στον άνθρωπο από το γλυφοσατικό οξύ γίνεται ολοένα πιο ορατό στην Αργεντινή, στην Παραγουάη και στη Βραζιλία. Ειδικότερα η κυβέρνηση της Αργεντινής θέλοντας να ξεφύγει από την οικονομική δυσπραγία το 1990 «πείστηκε» να επιτρέψει την καλλιέργεια της διαγονιδιακής Σόγιας. Το 2009 κάλυπτε η καλλιέργεια αυτή 190 εκατομ. στρέμματα δηλαδή πάνω από 50% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης. Πέρα από αυτό χρησιμοποιήθηκαν 200 εκατ, λίτρα του χορτοκτόνου αυτού για τον έλεγχο των μη επιθυμητών φυτών σε μη διαγονιδιακές καλλιέργειες. Μεγάλη ποσότητα εφαρμόστηκε με αεροψεκασμούς. Από το 2002 ξεκινάει η ανθρώπινη τραγωδία για τη χώρα αυτή. Αρχίζουν οι διαμαρτυρίες για τις σε μεγάλο βαθμό τερατογενέσεις , τη στειρότητα, τις θνησιγενείς αποβολές και τους θανάτους των εμβρύων, τις ψευδοσυλλήψεις και τον καρκίνο.
Μεταξύ του 2000 και 2009 ο ρυθμός των καρκίνων των παιδιών τριπλασιάστηκε και οι γενετικές ανωμαλίες τετραπλασιάστηκαν σε επαρχία με μεγάλη έκταση διαγονιδιακής καλλιέργειας Σόγιας. Γίνεται λόγος για μεγάλη περιβαλλοντική ρύπανση ,για ασθενή ζώα και νεκρά ψάρια. Οι τροφές περιέχουν πάνω από τα παραδεκτά επίπεδα τη δραστική ουσία του χορτοκτόνου. Ο διαγονιδιακός καρπός της σόγιας εμπεριέχει μέχρι 17mg / kg.
Επίλογος
Για την ανθρώπινη τραγωδία της Αργεντινής Ο Δρ Dario Gianfelici θα πει :
« Είδα ανθρώπους να πεθαίνουν στα 30 χρόνια από καρκίνο, υπήρξα μάρτυρας πολλών προβλημάτων εγκυμοσύνης και γονιμότητας, είδα μεγάλη αύξηση των αναπνευστικών προβλημάτων».
Ο Andrés Carrasco καθηγητής της μικροβιακής εμβρυολογίας που διαπίστωσε ασυνήθιστες αποβολές λόγω δυσμορφίας των εμβρύων παρά λίγο να δολοφονηθεί από πληρωμένους αξιωματούχους μπράβους θα αναφωνήσει « Είναι μεγάλη ειρωνεία ο λαός της Αργεντινής να υποφέρει για την παραγωγή ενός προϊόντος της διαγονιδιακής Σόγιας που προορίζεται για την Ευρώπη και το οποίο οι ευρωπαίοι καταναλωτές δεν το θέλουν» . Η αγρότισσα νοικοκυρά Viviana Peralta που νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο μαζί με την οικογένειά της με το μπλαβισμένο νεογέννητο παιδί της και τον άντρα της με αναπνευστικά προβλήματα ύστερα από αεροψεκασμό κοντά στο σπίτι της διαγονιδιακής Σόγιας θα ομολογήσει: «Δεν ξέρω για τη χημεία, δεν πήγα στο πανεπιστήμιο, αλλά ξέρω τι υπέστη όλη μου η οικογένεια. Για τους ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με αυτό το μοντέλο γεωργίας, λέω: Μην εμπιστεύεστε αυτές τις εταιρείες. Απορρίψτε τα αγροχημικά προϊόντα. Κάντε το για τη ζωή των παιδιών σας».
Είναι καιρός πια η χώρα μας να επισφραγίσει την άρνησή της ακολουθώντας το παράδειγμα της Γαλλίας που από 2017 απαγόρευσε πλήρως τη χρήση του χορτοκτόνου αυτού. Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς πως στη χώρα μας εισάγονται κάθε χρόνο κοντά 800.000 χιλιόγραμμα με επικίνδυνη αυξητική τάση.
* Ο Δρ. Βαγγέλης Α. Μπούρμπος είναι Γεωπόνος ερευνητής Φυτοπαθολόγος -Οικοτοξικολόγος
