Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Το έθιμο του Κλήδονα στο Παϊδοχώρι

Τ’ Αη Γιαννιού του κλήδονα
πίνουνε και γλεντούνε
κι οι κοπελιές ονειρεύονται
ποιόνε θα παντρευτούνε.

Το έθιμο του Κλήδονα έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα.
Eμείς οι Κρητικοί έχουμε από προγονική κληρονoμιά την ευλογία να κουβαλούμε μέσα στο αίμα μας και μέσα στην ιδιοσυγκρασία μας τη λατρευτική τάση και τη δοξαστική έφεση. Ο Κρητικός έχει ζωηρή φαντασία και καρδιά γεμάτη αισθήματα. Είμαστε ο πρώτος λαός στη λεκάνη της Μεσογείου που δημιούργησε τη Μυθολογία των Θεών. Ο Ουρανός, η Γη, ο Κρόνος, η Ρέα και αργότερα ο Δίας, ήταν το πάνθεόν μας. Εμείς τους λατρέψαμε πρώτοι και οι Κουρήτες τους πήγαν στον Ολυμπο. Ο ελληνικός λαός στη θέση των εθνικών θεών τοποθέτησε τους Αγίους και έδωσε σ’ αυτούς τη θαυματουργική και υπερφυσική δύναμη που είχαν πριν οι Θεοί. Οι αρχαίοι Ελληνες λάτρευαν τον θεό του Ηλιου Απόλλωνα και ο ελληνικός λαός, με τη βαθιά θρησκευτική πίστη που τον διακρίνει, αντικατέστησε τους τύπους της λατρείας της εθνικής θρησκείας με το χριστιανικό πνεύμα. Τοποθέτησαν τη γιορτή του Κλήδονα πάνω στη θερινή ηλιακή τροπή και σ’ αυτή την αλλαγή του ήλιου στηρίζει ο λαός τη μαντική δύναμη που αποδίδει στην ημέρα αυτή του Αη Γιάννη. Την ημέρα αυτή, λέει, ο ήλιος τρέμει και είναι θαμπερός και η γης τρέμει και κρέμεται από μπαμπακερή κλωστή απ’ όσα μαντικά γίνονται.
Τριάντα χρόνια ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παϊδοχωρίου, Νεροχωρίου και Αγίων Πάντων αναβιώνει το έθιμο του Κλήδονα, γιατί ένας από τους κυριότερους σκοπούς του είναι η διατήρηση και διαφύλαξη των ηθών – παραδόσεων και εθίμων του τόπου μας.
Το έθιμο είναι μια τελετή. Η τελετή αυτή δεν γίνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλη την Ελλάδα. Υπάρχουν όμως κοινά βασικά σημεία της τελετής. Το κάψιμο των Μάηδων γινόταν την παραμονή. Αναβαν φωτιές και πηδούσαν τρεις φορές, μικροί μεγάλοι. Να πηδήξω τη φωτιά, μη με πιάσει αρρωστιά.
Την παραμονή έφερναν το αμίλητο νερό με τη στάμνα. Πρωτότοκη κόρη με το όνομα της Παναγίας και να ζουν και οι δύο γονείς της. Το αμίλητο νερό θα έχει δύναμη ενισχυμένη. Στη στάμνα έβαζε καθένας ή καθεμία το δικό του-της κλήδονα, το δικό του-της ριζικάρι. Χρυσαφικά, δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, φρούτα διάφορα με γραμμένα επάνω τα αρχικά του ονόματός των και τα σκέπαζαν με κόκκινο πανί, σύμβολο δύναμης και ευρωστίας και με ένα μεγάλο κλειδί, η Μαρία κλείδωνε με το δίστιχο:
Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Άη Γιαννιού τη χάρη
κι απού χει καλό ριζικό, να δώσει και να πάρει.
Η στάμνα έμενε έξω όλη τη νύχτα για να δράσουν οι μαντικές δυνάμεις των άστρων.
Το πρωί οι κοπελιές, μόλις ξυπνούσαν, έβγαιναν έξω ή στο δώμα για να παρατηρήσουν τη σκιά τους. Αν η σκιά ήταν ακέφαλη θα ταν κακό σημάδι. Το πρωί επίσης έβγαζαν τα ρούχα, την προίκα τους, από τις κασέλες, για να κρατηθούν γερά και άσπρα, να μην τα φάει ο σκόρος, να μην τα κατουρήσουν οι νεράιδες.
Το μεσημέρι πήγαιναν στο πηγάδι ή τη στέρνα και με έναν καθρέπτη και ένα κόκκινο πανί στο κεφάλι έψαχναν μέσα στο νερό να δουν πρόσωπα επιθυμητά.
Το βράδυ στις αυλές κατά γειτονιές (συνήθως όπου ήταν πολλές κοπελιές), μαζεύονταν και έβγαζαν τους Κληδόνους. Και εδώ πάλι η Μαρία, σαν νέα Πυθία άρχιζε την τελετή με το δίστιχο:
Ανοίγουμε τον Κλήδονα στου Άη Γιαννιού τη χάρη
τση Καλομοίρας το παιδί να πρωτοριζικάρει.
Συνέχιζαν το βγάλσιμο με φιλικές και όμορφες μαντινάδες, μια για κάθε κλήδονα-ριζικάρι μέχρι να βγουν όλοι οι κλήδονες από τη στάμνα. Γύριζαν ξανά τα ριζικάρια στη στάμνα και συνέχιζαν για δεύτερη φορά το βγάλσιμο των κληδόνων με πειραχτικές, ερωτικές μαντινάδες και άρχιζαν τα παρατηρήματα και τα γέλια για εκείνον που άνηκε. Την τρίτη φορά ξεσάλωναν και άρχιζαν σατυρικές ξετσουλούκωτες μαντινάδες. Τελειώνοντας το βγάλσιμο των κληδόνων έβαζαν στο στόμα τους το αμίλητο νερό και απομακρύνονταν. Περίμεναν να ακούσουν όνομα ή να συναντήσουν εκείνον ή εκείνη που θα γίνει το ταίρι τους. Το βράδυ, τα κορίτσια έβαζαν στο μαξιλάρι τους τρία κουκιά, ένα γυμνό, ένα ημίγυμνο και ένα αξεφλούδιστο. Το πρωί έπιαναν ένα από αυτά και έβλεπαν αν ο γαμπρός θα είναι πλούσιος, φτωχός ή πάμφτωχος. Εβαζαν πίσω από την πόρτα στάχτη κνισαρισμένη για να δούν το πρωί αν θα είναι γραμματιζούμενος, καλλιτέχνης και λοιπά ο μελλούμενος. Εβαζαν φύλλα συκιάς για να δούν το πρωί αν μαράθηκαν και έβγαζαν τα συμπεράσματά τους. Είχαν και άλλα παρατηρήματα την ημέρα των κληδόνων οι κοπελιές στα περασμένα όμορφα χρόνια.
«Αυτά είναι λόγια των Κληδόνω και δεν τα παίρνουμε τοις μετρητοίς».
Στο τέλος της εκδήλωσης ακολουθούσε κέρασμα, τραγούδι και χορός. Και φέτος ο Σύλλογος προγραμματίζει να βγάλει τους Κληδόνους στο Παϊδοχώρι, στην αυλή του σχολείου και να γλεντήσουμε με τους Γιώργη Γαλάνη (λύρα), Παντελή Κρασαδάκη και Γιώργο Παντερμάκη (λαούτο).

*δάσκαλος


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα