Ως νέα τοποθέτηση της επαναστατικής θεωρίας και του επαναστατικού σχεδίου (1964-1965).
Ένα έργο που πολλά χρόνια αντιμετωπίστηκε με πλήρη συνωμοσία σιωπής.
ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ
Διάσημος στοχαστής και συγγραφέας πολλών καθοριστικής σημασίας βιβλίων, νέων αντιλήψεων
Με ριζική κριτική του Μαρξισμού
και νέα τοποθέτηση
της επαναστατικής θεωρίας 1964-65
Εκδόσεις ΒΕΡΓΟΣ
Νοέμβρης 1976
Κεντρική διάθεση
Αθανάσιος Καστανιώτης
Oμως, με την αρχή της συστηματικής επανασύνδεσης των κειμένων του Καστοριάδη η συνωμοσία της σιωπής άρχισε να σπάει.
Eνώ, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του: «Η Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, η εφημερίδα Μοντ, η κορυφαία, παγκοσμίως της Γαλλίας, αφιέρωσε πρωτοσέλιδο άρθρο του στο έργο του Καστοριάδη. Αλλά και ο Ζ. Ζυλλιάρ χαρακτήρισε, με σημαντικό άρθρο του στο Νουβέλ Ομπερβατέρ, το βιβλίο αυτό σαν ένα πνευματικό καινούργιο Μάη του 1968…» όμως, παρά τη σημαντική ανάδειξη του ευρύτερου έργου του Καστοριάδη στη Γαλλία, και ευρύτερα και στην Ευρώπη, στην Ελλάδα υπήρχαν, υπάρχουν σκοπιμότητες αποσιώπησης των απόψεων Καστοριαδη και του ριζοσπαστικού έργου του.
Μια από τις μεγάλες παρασιωπήσεις ήταν εκείνη της σημαντικής συνέντευξης του Καστοριάδη που δόθηκε στον αείμνηστο σημαντικό πνευματικό δημοσιογράφο και «αδελφικό» φίλο μου, τον Γιώργο Πηλιχό. Μια καθοριστικής σημασίας συνέντευξη που δεν δημοσιεύθηκε στα Νέα, αλλά στο βιβλίο των 118 σελίδων των εκδόσεων ΒΕΡΓΟΣ…
Τώρα, στη σημερινή εποχή των μεγάλων κρίσεων των στιγμιαίων παγκόσμιων ηλεκτρονικών επικοινωνιών ο Κορνήλιος Καστοριάδης με τα έργα του, και τις εναντιώσεις του απέναντι στη Λογική του δόγματος είναι τόσο ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ πάλι. Μέσα σ’ ένα κόσμο νέων ολοκληρωτισμών και υποταγής των μαζών. Με επικοινωνίες που λειτουργούν μέσα στο πλαίσιο των διαφόρων σκοπιμοτήτων και συμφερόντων, εκτός, βέβαια ελάχιστων τολμηρών εξαιρέσεων.
Πάντως ο Γιώργος Πηλιχός έφυγε από τη ζωή με το μεγάλο παράπονο και το μεγάλο διερώτημα για την μη δημοσίευση της τόσο σημαντικής συνέντευξής του. Για να αφιερώσω στη μνήμη του τα δύο κείμενά μου για τη μη δημοσίευση εκείνης της αδημοσίευτης συνέντευξής του που ήταν, άλλωστε, μια σπουδαία δημοσιογραφική επιτυχία
ΑΤΕΛΕΙΩΤΗ ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΗ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ
Τρίγωνα, τετράγωνα, πεντάγωνα κ.λπ. κατασκευάζων πορείες ανωμαλίας και αγωνίας με γεγονότα που αποκλίνουν νοήματος.
Για να ζούνε όλες οι χώρες και όλοι οι λαοί σε μια ατελείωτη ανασφάλεια, ιδιαίτερα κρίσιμη, η οποία είναι λίγο-πολύ ανεξέλεγκτη, από τις συνεχείς τζιχαντιστικές πυρπολήσεις σε όλο τον πλανήτη. Για να έχει δημιουργηθεί μια, πραγματικότητα ακήρυχτου τρομοκρατικού πολέμου.
Τόσο σ’ όλη τη Δύση, όσο και σ’ όλη την ανατολή, το ΝΟΤΟ και τον ΒΟΡΡΑ. Ακόμα, και μεταξύ του Μουσουλμανικού κόσμου, που είναι διχασμένος θρησκευτικά, οικονομικά, ενεργειακά, γεωπολιτικά.
Για να ενταχθούν αυτές οι αδιέξοδες καταστάσεις με τους νέους Δυτικούς ευρωπαϊκούς και βορειοατλαντικούς διχασμούς. Κυρίως, μετά την εκλογή του νέου Αμερικανού προέδρου Τράμπ, ο οποίος δημιουργεί σοβαρές οξύτητες Διεθνώς, αλλά και μέσα στην Αμερική.
ΜΕΓΑΛΟ ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ
Όμως, αυτή η μεγάλη και απρόβλεπτη στην εξέλιξή της, παγκόσμια Γεωπολιτική, πολιτική, οικονομική, κοινωνική προσφυγική μεταναστευτική κρίση έχει τεράστιες επιπτώσεις στην ζωή των πολιτών και των 5 ηπείρων όλων των ηλικιών. Ιδιαίτερα όμως για τους νέους της σημερινής ανεργειακής αλλά και της αυριανής πραγματικότητας. Με συνέπεια την απογοήτευση και την οργή των νέων ανθρώπων, οι οποίοι εκτός από την ανεργία ζουν σε πλείστες όσες χώρες (όπως π.χ. στην Τουρκία) και βιώνουν τον κρατικό-δημοκρατικό ή παραδημοκρατικό καταναγκασμό, χωρίς ουσιαστική πρακτική για τη ζωή τους. Για να αναγκάζονται οι περισσότεροι από αυτούς/αυτές να βιώνουν το αδιέξοδο στη χώρα τους ή να μεταναστεύουν σε άλλες δυτικές (ακόμα και ανατολικές) χώρες τόσο οι υψηλών προσόντων όσο και άλλοι-άλλες με εμπειρία κοινωνικών και τεχνικών υπηρεσιών.
ΜΙΑ ΘΑΡΡΑΛΕΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΟΥ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΙΑΝ ΤΑ “ΝΕΑ” ΓΙΑ ΑΓΝΩΣΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ
Για όλα αυτά τα σημερινά, αλλά και αυριανά προβλήματα (στο σημερινό μου κείμενο) ανατρέχων σε μια παλιότερη συνέντευξη – εξαιρετικά σημαντική – που παραχώρησε ο γνωστός, διεθνής, Ελληνο-Γάλλος Φιλόσοφος (Μαρξιστής και αργότερα τροτσκιστής). Κορνήλιος Καστοριάδης.
Η συνέντευξη αυτή παραχωρήθηκε από τον Κορνήλιο στον γνωστό και ιδιαίτερα ικανό κα βαθυστόχαστο δημοσιογράφο – συνάδελφο. Αγαπητό, από την εφημερίδα «Αθηναϊκή» και αργότερα υπεύθυνο του καλλιτεχνικού τομέα της εφημερίδας «ΝΕΑ». Η σημαντική όμως αυτή συνέντευξη, που ο Κ.Κ. την είχε δώσει στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1975, δεν δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα τα ΝΕΑ ως τον Νοέμβρη του 1976, για λόγους άγνωστους, όπως αναφέρει σε προεισαγωγική σημείωσή του ο διάσημος συγγραφέας.
Για να προσθέσει στο σημείωμα του βιβλίου που εκδόθηκε από τις εκδόσεις «ΒΕΡΓΟΣ» ότι το βιβλίο περιλαμβάνει την μη δημοσιευθείσα συνέντευξη αλλά και ένα κείμενο – ομιλία που έκαμε στο Παρίσι στο αμφιθέατρο του Jussieu.
ΟΞΕΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΜΕ ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΡΟΤΣΚΙΣΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ
Το βιβλίο αυτό με τα δύο σημαντικά κείμενα είχε τον προκλητικό τίτλο: «ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΠΡ0ΒΛΗΜΑ ΣΗΜΕΡΑ»
Στο παρόν κείμενό μου θα περιοριστώ στο τρίτο μέρος και στο τέταρτο της αδημοσίευτης συνέντευξης, που είναι προφητικό για όσα συμβαίνουν σήμερα…
Πριν όμως παρουσίασα στις σημαντικές και προβλεπτικές σκέψεις και κρίσεις του Καστοριάδη, για την περίοδο του επαναστατικού ξεσηκωμού φοιτητών-μαθητών του Μάη του 1968 (1 χρόνο μετά την επιβολή της χούντας στην Ελλάδα) για να αναφερθώ σε δύο πραγματικότητες, τις εξής:
Α) Στο πρώτο μέρος (σελ. 7-18) παρουσιάζει την πορεία του στον Μαρξισμό και αργότερα στον Τροτσκισμό για να μιλήσει ανοιχτά για τη στράτευσή του στον μαρξισμό αλλά και στην κριτική του στο Ολοκληρωτισμό του ΚΚΕ, εξηγώντας την μεταστροφή του στον τροτσκισμό, με παράλληλη κριτική και για τον Γερμανικό Κομμουνισμό.
Β) Για να ασχοληθεί στο δεύτερο μέρος της συνέντευξής του (σελ. 19-27) με την ερώτηση του Πηλιχού «τι είναι ο Σοσιαλισμός και τί προϋποθέτει;».
ΜΑΗΣ ΤΟΥ ’68, ΗΤΑΝ ΤΕΛΙΚΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ;
Στο τρίτο μέρος (σελ. 27-39) η συνέντευξη ερωταπαντά στα μείζοντα σημασίας θέματα για το ποια είναι η θεωρητική βάση που μπορούν να στηριχθούν ΣΗΜΕΡΑ οι ιδέες που διατυπώνει ο ερωτώμενος κυρίως για τα κινήματα των Νέων, που από τη δεκαετία του 1960-70, έδειχναν ότι δεν είχαν σαφή στόχο. Όμως, στο σκληρό ερώτημα: «Πιστεύετε πως ο Μάης του ’68 ήταν τελικά ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός;
Για ν’απαντήσει ο Καστοριάδης, ότι: «Τεράστια σημαντικό, πράγμα που είναι άσχετο με το ότι «δεν πέτυχε», αλλά, οι ιδέες που εκφράστηκαν το Μάη του ’68 μένουν και θα μείνουν. Γενικότερα όμως πρέπει να δούμε σ’ όλη της τη σημασία τη σημερινή πάλη των Γυναικών, όπως και των νέων. Με τα απελευθερωτικά κινήματά τους, αλλά και τη γενικότερη εξέλιξή τους…
ΕΝΑ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕ ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΑ
Όμως, ως τα σήμερα, υπήρχαν όλες οι επιστημονικές θεωρίες και όλα αυτά τα πολιτικά κόμματα που ήξεραν τα πάντα, περιέβλεπαν τα πάντα, και, με τα προγράμματά τους, είχαν απαντήσεις σε όλα τα προβλήματα. Σήμερα, όμως, διαπιστώνουμε «ξαφνικά» (δηλαδή, ένα χρόνο μετά τη μεταπολίτευση και την παλινόρθωση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και εφτά χρόνια μετά το Γαλλικό Μάη ότι ήταν γεγονότα που σηματοδότησαν νέες πραγματικότητες για νέους κοινωνικούς μετασχηματισμούς.
Για να συνεχίσει ο κ.κ. την ολοκλήρωση της σκέψης του λέγοντας: Με την «ξαφνική» διαπίστωση σήμερα ότι η παλιά θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία αφανίζεται και οι γυναίκες (και, κατ’ αναγκαία συστοιχία και οι άντρες) υπάρχουν μέσα στην κοινωνία σαν ανοιχτά ερωτηματικά.
Το ίδιο, και, οι νέοι, με την κατάρρευση της παλιάς σχέσης γονιών-παιδιών, έχουν γίνει ένα τεράστιο ερωτηματικό και ένα ένζυμο που δημιουργεί, κρίσεις, κινήματα κ.λπ.
Αλλά, πώς έγινε αυτό, πώς φτάσαμε εμείς εδώ, χωρίς καμμιά πολιτική ή κοινωνική ή επιστημονική οργάνωση να μην δεν αντιλήφθηκε την αρχή αυτών των μεταβολών;
ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΥΠΟ ΔΙΑΛΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ
…Βέβαια, αυτό έγινε (συνεχίζει ο Καστοριάδης) όπως στην περίπτωση των γυναικών σε συνάρτηση με πολλούς άλλους παράγοντες και ιδιαίτερα σε συνάρτηση με την κρίση των αξιών, των ιδεών και των κοινωνικών κανόνων…. Όμως οι νέοι άνθρωποι, μεγαλώνοντας μέσα σ’ έναν κόσμο που βρίσκεται υπό διάλυση από την άποψη των αξιών και από την άποψη κάθε συστήματος προσανατολισμού, υποχρεώθηκαν να αρχίσουν να ψάχνουν για καινούργιους κανόνες, και το λιγότερο που υποχρεώθηκαν να κάνουν, ήταν να εκδηλώσουν μερικές σαφέστατες αντιρρήσεις προς τα υπάρχοντα και συμβαίνοντα, τα οποία εκδήλωσαν μεταξύ άλλων και το Μάη του ’68….. Όμως, μέσα σ’ ένα κόσμο που ιδρύθηκε προ 10.000 ετών και κράτησε 100 αιώνες, εμείς θα θέλαμε τα παιδιά των 15-20 χρόνων να επινοήσουν μέσα σε λίγες μέρες αυτό που θα τον αντικαταστήσει; Για να προσθέσει ο Καστοριάδης (στη συνέντευξη που δεν δημοσιεύθηκε του 1975) ότι: «Σήμερα δημιουργείται ένας καινούργιος κόσμος, που αν και πότε τελικά θα δημιουργηθεί, αυτό θα είναι έργο πολλών διαδοχικών γενεών».
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΓΙΝΕ ΕΝΑΣ ΤΕΡΑΤΩΔΗΣ ΘΕΣΜΟΣ
Στο τρίτο αυτό σημαντικό μέρος, όπως τα προηγούμενα ο Καστοριάδης αναφέρει ό,τι πριν 8-10 χρόνια πριν από τον Μάη του ’68 είχε διατυπώσει στο περιοδικό του «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» τα νοήματα που εμπεριείχαν-τότε- οι καινούργιες στάσεις και συμπεριφορές των Νέων. Καθώς και στις κοινωνικές ευαισθησίες αλληλεγγυότητας με τις κομμούνες που οργάνωσαν, χωρίς σε όλα αυτά να δίνει σημασία η κοινωνία των παλιότερων αντιλήψεων.
Όπως, η ίδια κοινωνία των κατεστημένων αντιλήψεων δεν έβλεπε ότι από μια σημαντική πλευρά αυτή η συμπεριφορά των νέων ενσάρκωνε μια ολόκληρη φιλοσοφία και θεσμοθέτηση της κοινωνικής συνύπαρξης των ανθρώπων. Όπως, για την διαχρονική πορεία της οργανωμένης αναγκαιότητας κρατικής παιδείας το σχολείο έγινε ένα τερατώδης θεσμός συνυφασμένος με την καταπιεστική και αλλοτριωτική φύση της κοινωνικής οργάνωσης.
Με το παιδί να μπαίνει επί Χ έτη μέσα σ’ ένα τεχνητό κόσμο, ακίνητο, σ’ ένα θρανίο, υποχρεωμένο να μάθει πράγματα που του είναι στο μεγαλύτερο τους μέρος, ξένα άχρηστα, αδιάφορα.
Για να αναζητούμε προς ποια κατεύθυνση θα πορευτούμε ως κοινωνία που πρέπει να ζητήσει τη λύση του προβλήματος της εκπαίδευσης.
ΑΠΟ ΚΡΙΣΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΕ ΠΟΛΕΜΟ. ΣΤΟ ΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟ ΧΑΟΣ
Στο τέταρτο μέρος της αδημοσίευτης, στα ΝΕΑ, συνέντευξης Πηλιχού-Καστοριάδη, ο φιλόσοφος ερωτάται για την οξύτατη κριτική του για τα συστήματα που καταπιάστηκε αλλά και για την οξύτατη κριτική που του ασκήθηκε για τις απόψεις του, με συμπλήρωση της ερώτησης για την υπερ-αισιόδοξη στάση του για το Μέλλον.
Για να πει: «Δεν δέχομαι τις κατηγορίες του, αισιόδοξου και του απαισιόδοξου…. γιατί η ανάλυση της σημερινής κοινωνίας και της ιστορικής κατάστασης δείχνει πως είναι δυνατόν να υπάρξει μια ριζική ανατροπή και μια απελευθέρωση του ανθρώπου και της κοινωνίας. Όμως, τα φαινόμενα μου δείχνουν, επίσης, ότι είναι δυνατό, να συνεχιστεί απροσδιόριστα το σημερινό χάος και να πέφτει η κοινωνία από κρίση σε κρίση και από πόλεμο σε πόλεμο. Όπως συμβαίνει σήμερα.
«Όμως οι συνθήκες μου δείχνουν ακόμα ότι είναι δυνατόν να επιβληθεί ένα παγκόσμιο ολοκληρωτικού τύπου καθεστώς π.χ. η αμερικανική, η Ρωσική (δεν είχε ακόμα καταρρεύσει η Σ.Ε.), η Κινεζική η μια συγκυριαρχία δύο ή τριών, αν το κατορθώσουν όπως εν μέρει έχει συμβεί εδώ και χρόνια.
Αλλά, η ολοκλήρωση του 4ου και 5ου μέρους στο επόμενο άρθρο μου.
